Her yılın başlangıcı gümrük ve dış ticaret mevzuatının miladıdır. Yapısı gereği gümrük idareleri kendi işi kadar başkalarının da işini yapar. Diğer bir deyişle gümrük idarelerinin uygulamalarında asıl kural koyucular gümrük idarelerinin kendisi değildir. Bu nedenle sadece kendi düzenlemeleri değil başka mevzuatın değişikliği de uygulayıcı birim olarak gümrüğü ilgilendirir.
Gümrük düzenlemelerinde olduğu kadar ithalat ve ihracatla ilgili her türlü düzenlemenin temelinde tarife yer alır. Tarife uluslararası ticaret konu eşyanın numerik sınıflandırılmasıdır. Bu nedenle, ithalat olsun, ihracat olsun gümrük işlemine konu eşyanın ilk işlemi, tarifesinin tespit edilmesidir. Bir eşyanın gümrük vergisi, ilave gümrük vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi gibi vergileri tarifesine göre hesaplanır. Eşyanın ithali veya ihracı yasak mı, ithal veya ihraç edilmesi için hangi kurumdan izin alınması gerekir, tüketici için güvenli bir ürün mü, sorularının cevabı da tarife esas alınarak düzenlene mevzuatın içeriğinde yatar.
Gümrük tarife cetveli istisnalar dışında yılbaşından geçerli olmak üzere her yılsonunda Cumhurbaşkanı Kararı’yla yayınlanır. Bu tarife cetvelinde yapılan değişikliklere paralel olarak da mevzuat yenilenir. Bu iki süreç birbirini besleyen süreçlerdir. Mevzuat değişikliğine ihtiyaç duyan kurum eşya özelinde tarife açılımı ister, açılan tarifeyi esas alarak mevzuatını düzenler.
Bu açıklamalar ışığında 2025 yılı mevzuat değişikliklerinin altyapısının iki kavram oluşturur. Birincisi, tarife değişikliği, ikincisi ise yeniden değerleme oranıdır. Bu iki temel kavramın etkisi ve ülke ekonomisinin gerekleri dikkate alarak gümrük açısından 2025 yılı mevzuat değişikliklerini özetlemek istedik.
Mali mevzuat
Vergi mevzuatında her yıl için en önemli değer ölçüsü yeniden değerleme oranıdır. Yeniden değerleme oranı Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen bir kavram olmakla birlikte, enflasyon karşısında erimesinin engellenmesi amacıyla neredeyse tüm kamu alacakları için bu değer göz önüne alınır. Sabit vergi ve ceza miktarlarından tutun, kamudaki yetki sınırlarının belirlenmesine kadar geniş bir alanda esas alınan yeniden değerleme oranının belirlenmesinde; bir önceki yılın ekim ayı baz alınarak, bir yıllık enflasyon oranı esas alınır. 2025 yılı için uygulanacak yeniden değerleme oranı %43,93 olarak belirlenmiştir.
Bu düzenlemeye paralel olarak, 2025 yılında uygulanacak olan damga vergileri ile 2025 yılında uygulanacak harç miktarları %43,93 oranında artırılarak yeniden belirlenmiştir.
Diğer bir temel değişiklik ise engellilerin kullandıkları araçlara tanınan özel tüketim vergisi istisnasının şartlarında yapılan değişikliklerdir. Bu kapsamda;
- Engellilerin kullanacakları taşıtlara tanınan ÖTV istisnası araç satış değeri 1.591.200 TL’den 2.290.200 TL’ye çıkarılmıştır. Ancak, yerli-ithal ayrımı yapılmaksızın tanınan bu istisna, 7537 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikle yerli katkı oranı en az %20 olan araçların yaralanması şeklinde yeniden düzenledi. Ardından, 9321 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile yerli katkı oranı %40’a çıkarıldı. Bu nedenle ithal araçların engellilerin kullanımına yönelik istisnadan yararlanma olanağı fiilen ortadan kalktı.
Diğer taraftan, aynı kanunla, bu istisnadan yararlanma süresi ise 5 yıldan 10 yıla çıkarıldı.
Gümrük mevzuatı
Yukarda da belirttiğimiz gibi uluslararası eşya ticaretine yönelik mevzuat, tarife temeline oturmaktadır. Gümrük tarifesinde yapılan bir değişiklik, doğrudan diğer mevzuatı etkilediği gibi diğer mevzuatta yapılması gereken bir değişiklik için de çoğu zaman tarife cetvelinin değiştirilmesi gerekir.
2025 yılında uygulanacak İstatistik Pozisyonlara Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli 9376 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ekinde yayınlandı. 2025 yılı tarife cetveli ile bir önceki tarife cetveli arasında 21 fasılda 416 gümrük tarife istatistik pozisyonunda (GTİP) değişiklik yapıldı.
GTİP değişikliği üç nedenle yapılır:
1- Dünya Gümrük Örgütü tarife cetvelinde değişiklik yapılması (Armonize Sistem),
2- Avrupa Birliği tarife cetvelinde değişiklik yapılması (Kombine Nomanklatür),
3- Türkiye’nin ihtiyacı (istatistiki açılım).
İstatistiki açılımlar ise ülkemizin ihtiyacına göre çeşitli nedenlerle yapılır. Bu gereksinim; gümrük vergisi, ilave gümrük vergisi, ek mali yükümlülük oranlarında değişiklikler, ithalat, ihracat, ürün güvenliği ve denetimi tebliğlerine ilişkin düzenlemeler, damping veya sübvansiyon soruşturmaları, korunma, gözetim, tarife kontenjanı uygulamaları kaynaklı olabileceği gibi eşya bazında istatistik tutma gerekliliğinden kaynaklanabilir. Ancak, her durumda tarife değişikliğinin bir sebebi ve sonucu bulunur. Eşyaya yönelik bir amaç için tarife açılımı, açılan tarife sonucunda bu amaca yönelik mevzuat düzenlemesi yapılır.
Gümrük mevzuatında yer alan maktu para cezaları ile parasal değerler yeniden değerleme oranında artırıldı. Gümrük Kanunu’nun 241 maddesinde yer alan usulsüzlük cezası güncellenirken, fazla mesai ücretlerinde ve geri verme kaldırmadaki yetki limitlerinde de yeniden değerleme oranında güncelleme yapıldı.
Elektronik ticaretin dünyada yükselen bir trend olduğunu hepimiz biliyoruz. Türkiye elektronik ticaret kapsamında ihracatı her yönüyle teşvik ederken ithalatını da kısma konusunda sürekli düzenleme yapıyor. Bu kapsamda, elektronik ticaret gümrük beyannamesi kapsamındaki gönderi limitlerini 75 Euro’dan 30 avroya düşürürken, vergi oranını da AB için %20’den %30’a, diğer ülkeler için %30’dan %60’a çıkardı. Bu limit sadece eşya bedelinden ibaret iken, taşıma bedeli de limite dahil edildi. Ayrıca, bir beyannamede beyan edilecek gönderi sayısı 2.000’den 500’e düşürüldü. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bu durumdan olumsuz etkilenmesi üzerine 9269 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı’yla, KKTC’ne AB için uygulanan vergi tarifesinin uygulanacağı karara bağlandı.
Gümrük işlemlerinin özel uzmanlık gerektirmesi ve yanlış işlemlerin telafisi zor sonuç doğurması nedeniyle, gerçek veya tüzel kişilerin gümrük işlemlerini kendisinin yapmadığı durumlarda, Gümrük Kanunu bu işlemler sadece gümrük müşavirleri tarafından yerine getirilebilir. Ülkemizde gümrük beyanının yaklaşık %92’si gümrük müşavirleri tarafından yürütülmektedir.
Gümrük müşavirliklerinin uyguladığı ücret tarifeleri yine Gümrük Kanunu uyarınca Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanarak yürürlüğe konulur. Gümrük müşavirliği ve yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin 2025 yılında uygulayacakları asgari ücret tarifesine %35 artış yapıldı.
Bunların yanı sıra, gümrük vergi oranlarının belirlendiği ithalat rejimi kararında, ilave gümrük vergisi oranlarının belirlendiği ilave gümrük vergisi kararında değişiklikler yapıldı. 2025 yılında uygulanacak tarife kontenjanı kararları yeniden düzenlendi. Ayrıca, Eşyanın ithalinde uygulanacak kuralların belirlendiği ithalat tebliğleri ile eşyanın güvenli ürün olup olmadığının denetimini sağlayan ürün güvenliği ve denetimi tebliğleri yenilendi.
Remzi AKÇİN
https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/2025-yilina-yonelik-gumruk-mevzuatinda-neler-degisti/794212