EDS kurulumu nedeniyle kesilecek trafik para cezalarının yatırım maliyetini karşılayacak düzeye kadar yüzde 30’u, sonrasında yüzde 15’i hizmet bedeli adı altında belediye ve dolayısıyla da şirketlere aktarılması bazı sorulara gebedir. Belediyelerin bunu bir kazanç kapısı olarak görme ihtimalini doğurmakta ve sistemin amacını sorgulamamıza neden olmaktadır
Araba gibi motorlu araçların gerek şehir içinde gerekse de şehirler arası yollarda trafik kurallarına uymaları gerekmektedir. Hız sınırını geçmeme, hatalı sollamama, takip mesafesini koruma vs. gibi çok fazla kural bulunmaktadır ki bu kuralların olması da gerekmektedir. Bu tip kurallara uyulup uyulmamasının kontrolünü Emniyet Genel Müdürlüğü Elektronik Denetleme Sistemleri (EDS) denilen bir sistemle yapmaktadır.
Buraya kadar bir sorun yok gibi görünüyor lakin iki şeyin açığa kavuşturulması gerekmektedir; bunlardan ilki bu yetki sadece Emniyet Genel Müdürlüğüne mi ait, diğeri ise hız sınırını belirleyen kim?
Kuvvetle muhtemel neden bu soruları sorduğumu merak ediyorsunuzdur. Detaylı açıklamaya geçmeden önce şöyle belirteyim; Emniyet ile belediyeler EDS sisteminin kurulumu ile alakalı ortaklık kurabiliyor ve bu nedenle hız sınırları bölgelere göre standartlaşmayıp farklılaşabiliyor.
Eminim şu an benim aklıma gelen sizin de aklınıza gelmiştir. O zaman konuyu biraz irdeleyelim isterseniz.
Nedir EDS?
Karayollarında, trafik düzeninin sağlanması ve trafik ihlallerinin tespit edilmesi sırasında denetim ve idari yaptırım uygulama faaliyetlerinde kullanılan sistemlere elektronik denetleme sistemleri (EDS) adı verilmektedir. Elektronik denetleme sistemleriyle, kamera kullanılarak hız sınırını aşan, yanlış park eden, ters yola giren vs. araçların görüntüleri alınarak bir tespit yapılıp para cezası kesilmesi için de Emniyet Genel Müdürlüğü’ne gönderilmektedir.
Temel amaç can güvenliğini sağlamak, olası trafik kazalarının önüne geçmektir. Olması gereken de budur zaten. Ancak…
EDS’leri belediyeler kurup cezadan pay alıyor
7 Eylül 2016 tarihli 6745 sayılı Kanun ile 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu Ek m.16’da yapılan düzenleme uyarınca 7 Eylül 2016’dan itibaren Elektronik Denetleme Sistemleri (EDS) kanalıyla kesilecek trafik para cezaları Emniyet ve belediyelerce paylaşılmaktadır.
Şöyle ki EDS yoluyla kesilecek para cezalarının elektronik sistemlerin yatırım maliyetine ulaşıncaya kadar yüzde 30, sonrasında ise yüzde 15’i belediyelere/şirketlere aktarılacaktır. Daha da önemlisi 2016 yılındaki kanuni düzenleme ile EDS kurulum işlemi özel hukuk kişileri aracılığıyla da yapılabilecek.
Özetle 2016 yılında Karayolları Trafik Kanunu’nda yapılan düzenlemeyle trafik cezası gelirlerinin nasıl paylaşılacağı belirlenmiş özel hukuk tüzel kişilerinin de EDS kurma yolu açılmıştır.
Örneğin İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin verdiği 25 Şubat 2024 tarihli Resmi Gazete’deki ilanında ve Niğde Belediyesinin 5 Mayıs 2021 tarihli ilanında genel olarak şöyle yazmaktadır; “Tasarruf Hakkı Belediyemize ait …. Belediyesi mücavir alan sınırları içerisinde kalan karayollarında can ve mal güvenliğini sağlamak, düzenli ve güvenli trafik akışını temin etmek üzere kullanılacak Elektronik Denetleme Sistemlerinin, EDS Komisyon Raporunda ….. noktada ortalama hız ihlal tespit sistemi, …… noktada kırmızı ışık ihlal tespit sistemi kurulması ve verilerin Fiber Optik veri transfer yoluyla EDS merkezine aktarılması ve …. İl Emniyet Müdürlüğü'nce kullanılması için Emniyet Genel Müdürlüğü birimine teslimi, Emniyet Genel Müdürlüğü’nde sistemin devreye alınması tarihinden itibaren ……. yıl süre ile sözleşme süresinde tüm masrafları firma tarafından karşılanmak üzere; tüm bakım, onarım, sistemin 7 (yedi) gün / 24 (yirmidört) saat çalışır halde desteğinin verilmesi, ihlallerin ceza makbuzuna dönüştürülmesi için gerekli dokümantasyon vb. işleri yapmak için gerekli personeli çalıştırma işlerinin Yükleniciye ait olmak üzere işletilmesi işi “HASILAT/GELİR PAYLAŞIMI MODELİ” ile 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 35/a maddesi gereğince kapalı teklif (Eksiltme) usulü ile yapılması için ihaleye çıkartılmıştır. İhale konusu iş; ……. İl Emniyet Müdürlüğü görevlilerince imzalanıp onaylanan aylık trafik ihlalleri listesindeki, trafik idari para cezaları toplamının %30'u oranındaki tutarı olan hizmet kullanım bedeli payı üzerinden hasılat paylaşımı esasına göre yapılacak olup, isteklinin teklif bedeli belediyeye aktarılacak aylık %30'luk hasılat payı (yaklaşık maliyet ödemesi tamamlandıktan sonraki %15’lik hasılat payı) %100 olarak kabul edilerek KDV (Katma Değer Vergisi) Dahil %50 oranı geçmemek şartıyla, en düşük oranı (payı) teklif eden istekliye ihale edilir. Bu oran sözleşme sonuna kadar devam edecektir.”
İhale metni, görüldüğü üzere EDS kurulumunun nerelere yapılacağı, paylaşımın nasıl yapılacağı gibi detayları içermektedir. Bu uygulamayı CHP belediyeleri de AKP belediyeleri de yapmaktadır, politik bir ayrım yok yani.
Peki her yerde aynı hız sınırı mı var?
Eminim benim aklıma gelen sizin de şu an aklınıza gelmiştir; belediyeler, hız sınırını muhtelif yerlerde düşürebilir mi? kötü düşünmemek lazım elbette. Çünkü hız sınırının düşürülmesi ve diğer kurallar, can güvenliği için var ama acaba demekten de kendimi alamıyorum. Çünkü bazı yerlerde çok düşük hızla geçilmesine rağmen hız aşımından ceza kesilebilmektedir. Örneğin Kırıkkale çıkışında (Samsun’a doğru) tüm araçlar kağnı hızında ilerlemekte hatta Samsun yolunda bazı yerlerde hız sınırı çok daha fazla düşürülmüş durumdadır. Hatta ve hatta bu hız sınırı yolun çok kısa bir mesafesi için getirilmiş de olabilir; 200 metresi için vs…
İyi de bunu yapabilirler mi? sorusu için bunun kanuni dayanağına bakılması gerekmektedir. Bunun için de Karayolları Trafik Kanunu m.50’ye bakmak lazım. 50’inci maddede “Motorlu araçların cins ve kullanma amaçlarına göre sürülebileceği en çok ve en az hız sınırları, şehirlerarası çift yönlü karayollarında 90 km/s, bölünmüş yollarda 110 km/s, otoyollarda 120 km/s hızı geçmemek üzere yönetmelikte belirlenir. İçişleri Bakanlığı yol standartlarını dikkate alarak yukarıda belirtilen hız sınırlarını otomobiller için 20 km/s artırmaya yetkilidir.” denilmektedir. Ancak 50’nci maddenin son fıkrası “yetki verilen kuruluşlar tarafından yönetmelikte belirtilen hız sınırları yol ve trafik durumuna göre azaltılabilir veya çoğaltılabilir.” şeklindedir. Madde hükmünde bahsedilen yönetmelik, Karayolları Trafik Yönetmeliğidir.
Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 100’üncü maddesinde yerleşim yeri içinde ve dışında hız sınırlarına ilişkin düzenlemeler yapılmış durumdadır. Bu durumda ilgili kurumlar hız sınırlarını muhtelif yerlerde -ki elbette gerekçelendirerek- düşürebilmektedir. Daha da önemlisi belediyeler, bu hız sınırlarını belirleyebilmektedirler. Hal vaziyet böyle iken aynı standartlara sahip yollardan azami geçme hızları farklılaşabilmektedir.
İşte şu an sizin aklınıza gelen benim de aklıma gelmiş durumda. Acaba mı? Bu acaba’ların bir cevaba ihtiyacı var sanıyorum.
Ezcümle EDS kurulumu nedeniyle kesilecek trafik para cezalarının yatırım maliyetini karşılayacak düzeye kadar yüzde 30’u, sonrasında yüzde 15’i hizmet bedeli adı altında belediye ve dolayısıyla da şirketlere aktarılması bazı sorulara gebedir. Belediyelerin bunu bir kazanç kapısı olarak görme ihtimalini doğurmakta ve sistemin amacını sorgulamamıza neden olmaktadır. Yorum sizin…
Prof. Dr. Murat Batı
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
https://t24.com.tr/yazarlar/murat-bati/belediyelere-trafik-cezalarindan-pay-veriliyor,48094
