Maliye bakanlığı yayınladığı taslak tebliğde e-envanter defteri uygulamasının gelmesine yönelik düzenlemeleri eklemiştir. Böylece Vergi Usul Kanunu kapsamında tutulması gereken birinci sınıf defterlerin tamamı e-yevmiye, e-defter-i kebir ve e-envanter olarak bütünüyle elektronik ortama taşınmış olacaktır. Böylece vergisel defterlerin bilanço esasında notere götürülmesine gerek kalmayacaktır.
Tebliğ taslağına göre e-envanter defteri şimdilik isteğe bağlı kurgulanmaktadır. Envanter Defterinin zorunlu hale getirilmesine ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’na yetki verilmektedir. Sistem oturup, sorunlar çözümlenene kadar bu yıl da kağıt envanter defterine devam etmek, daha uygun görünmektedir. Stok hareketlerinin yoğun olduğu, mal çeşidinin fazla bulunduğu, birden çok şubesi ve/veya deposu olan firmalarda envanter çalışmalarının uzun sürdüğü bilinmektedir. Uygulamada kağıt envanter defterlerine sıklıkla işletme bilançosunun yapıştırıldığı veya yazıldığı görülmektedir.
Özellikle belediye şirketlerinde Sayıştay “2023 yılı denetiminde, envanter defterinde işletmenin taşınmazlarına, alacaklarına, borçlarına, nakit parasına, maddi ve maddi olmayan duran varlıklarına ilişkin ayrıntılı bilgilere yer verilmediği görülmüştür” şeklinde raporlarına notlar düşmektedir. Envanter defterinin hazırlanmasında saymak, tartmak, ölçmek gibi işlemlerin yapılarak işletme stoklarının, demirbaşlarının, maddi duran varlıklarının fiilen tespiti gerekmektedir. Bu işlemlerde muhasebe defterlerinin dışarıdan hizmet temin edilerek tutulması durumunda çok zor olmaktadır. Büro işleten muhasebe meslek mensubu bu verileri mükelleften talep etmekte, çoğu zaman sağlıklı bir bilgiye de ulaşılamamaktadır.
Stokların nitelikli olduğu işletmelerde envanter işlemlerinde bu alanda uzman bir kişi veya şirketten yardım alınabilmektedir. Ayrıca günümüzde artan teknolojilerin getirdiği dron ile stok sayımı gibi yenilikler de görülebilmektedir. Envanter defterinin kılavuzları yayınlandığında, taslak tebliğ yürürlüğe girdiğinde esasen ne düzeyde detaylı bilgi isteneceği netleşecektir. Ülkemizde işletmelerin, mükelleflerin önemli bir bölümünün miktarlı muhasebe takip etmediği bilinen bir gerçektir. Bu durumda envanterde istenebilecek miktar verilerinin tüm mükelleflerden temin edilebilmesi mümkün olmayacaktır. Muhasebe meslek mensuplarının da işletmelerin miktar verilerini temin etmesi ve detaylı bir e-envanter defteri hazırlaması ayrı bir iş yükünün doğmasına neden olacaktır.
Defterler bir bütündür. E-yevmiye, e-defter-i kebir ve e-envanter birbirini teyit etmelidir. Samsun Bölge İdare Mahkemesi bir kararında “Defteri kebir, envanter defteri ile incelenen döneme ait gider faturaları ve Z raporlarının davacı tarafından incelemeye ibraz edilmesi karşısında, sırf yevmiye defteri ibraz edilmediğinden KDV indirimlerinin reddinin” mümkün olmadığını belirtmiştir. Bu yüzden envanter defteri de diğer defterler kadar önemlidir.
Envanter defterinin e-envanter haline getirilmesinden çok daha iyisi envanter defterinin bütünüyle kaldırılması olacaktır. Uygulamada mükelleflerin büyük bir çoğunluğu için bir formalite haline dönüşen ve hükümsüz kalan bu defterin uygulaması kaldırılabilir. Büyük işletmeler için envanter listesi oluşturulması talep edilebilir. Oluşturulan bu listeler şirket müdürü veya mükellefin e-imzası ile zaman damgalı bir şekilde yine mükellef nezdinde saklanabilir. Envanter defterinin elektronik ortama taşınmasında ilk yıl bazı problemlerin olması olağandır. Bu sebeple muhasebe meslek mensuplarına bekle-gör yapmalarını, uygulamanın ihtiyari olarak başlamasının planlandığını hatırlatarak tavsiye edebiliriz. 18.12.2024
Selçuk GÜLTEN
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
