Emeklilik için gerekli prim gün sayısını tamamlamak, sigorta başlangıç tarihini geriye çekmek veya daha yüksek bir emekli maaşı alabilmek için geriye dönük hizmet borçlanması yapılabileceğini ve doğum borçlanmasının detaylarını daha önce anlatmıştık. Bu defa askerlik borçlanmasını ele alalım.
Askerlik borçlanması nedir?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun "Sigortalıların borçlanabileceği süreler" başlıklı 41'inci maddesi ve 2013/11 sayılı SGK Genelgesi'ne göre, sigortalılara tanınan borçlanma haklarından biri de er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen sürelerin borçlandırılmasıdır.
Muvazzaf ve ihtiyat askerlikte er ve 1 Ocak 1950 tarihinden sonra yedek subay okulunda öğrenci olarak geçen sürelerin borçlandırılmasına imkân sağlanmıştır.
Askerlikte geçen süreler borçlanma talebine istinaden ödenmesi durumunda sigortalı olarak çalışılmış sayılır. Bu çalışılmış sayılma durumu, askerliğin yapıldığı tarihler olarak dikkate alınmaz. Şöyle ki;
Uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak ilk defa çalışmaya başlanıldığı tarihten önce askerlik yapılmışsa, askerlik yapılmış süre kadar ilk işe giriş geriye çekilerek yeni ilk işe giriş bulunur ve bu yeni ilk işe girişe istinaden de emeklilik koşulları belirlenir. Bu sebeple emeklilik koşullarını değiştiren süre kadar borçlanma yapılması mümkün olur.
İlk işe girişten sonra askerlik yapılması ve borçlanmasının sonlandırılması sonucunda, ilk işe giriş değişmeksizin yapılan askerlik borçlanması kadar prim gün sayısına ilave edilir.Askerlik borçlanması için kısa vade sigorta kolları (çıraklık, stajyerlik, bursiyerlik vb.) ilk işe giriş olarak kabul edilmez.
Ayrıca, askerlik yapılan tarihler içinde, 4a SSK'lı çalışması olan sigortalıların bu çalışmaları fiilen çalışmaya dayanmadığından iptal edilir.
Askerlik borçlanması örneği
Askerliğini 1993-1994 yılları arasında 15 ay (450 gün) yapmış olan Cem Bey, 10 Mayıs 2000 tarihinde ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak çalışmaya başladı.
2023 yılında yürürlüğe giren EYT kanunundan yararlanmak isteyen Cem Bey, askerlik borçlanması başvurusunda bulunarak 8 ay 2 gün (242 gün) borçlanması durumunda ilk işe girişi geriye çekilecek ve yeni ilk işe girişi 8 Eylül 1999 olacaktır.
Emeklilik koşulları 8 Eylül 1999 tarihine göre belirlenerek prim gün sayısı ve sigortalılık süresi tamam olması durumunda EYT kanunu kapsamında emekliliğe hak kazanacaktır.
Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri kimler borçlanabilir?
İstisnai düzenlemeler de olmakla birlikte genel olarak:
- 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı sayılanlar,
- 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar,
- 5510 sayılı Kanunun 5'inci maddesi gereğince (kısa çalışma, usta öğreticisi, ev hizmetleri vb.) haklarında bazı sigorta kolları uygulananlar,
- İsteğe bağlı sigortalılar,
- Ölümleri halinde bunların hak sahipleri, borçlanma kapsamında olan sürelerin tamamını veya bir kısmını borçlanabileceklerdir.
Borçlanma yapacak olan sigortalının T.C. vatandaşı olması zorunlu mu?
Türk vatandaşı iken askere alınan ve askerlik yükümlülüğünü yerine getirenlerin, daha sonra Türk vatandaşlığından çıkmaları halinde, Türk vatandaşı iken yaptıkları askerlikleri borçlanılabilir. Daha önce yapılmış olan borçlanmalar geçerli sayılır.
Sigortalıların askerlik borçlanması yapılabileceği süreler neler?
Muvazzaf ve ihtiyat askerlikte er ve erbaş olarak askerlik yapan sigortalılar borçlanma yapabilir. Sigortalıların er olarak silah altında geçen sürelerinin tamamı veya bir kısmı, kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı istekte bulunmaları halinde borçlandırılmakta olup, fiilen silah altında geçmeyen bedelli askerlik süresi borçlandırılmayacaktır.
Askerlikte geçen hava değişimi, borçlanandırılabilir mi?
Yapılacak askerlik borçlanmalarında, hava değişimlerinin:
- 17 Temmuz 1927 tarihine kadar 1 yılı,
- Bu tarihten sonra 3 ayı,
- 22 Şubat 2014 tarihinden sonra 30 günü,
- Kısa dönem ise 14 Kasım 1980 tarihinden itibaren 1 ayı,
- 22 Şubat 2014 tarihinden itibaren 15 günü,
askerlik süresi olarak dikkate alınması gerektiğinden, bu süreleri aşan kısmı ile hastalık veya cezai bir sebeple uzayan süreler borçlandırılmayacaktır.
Yedek subay okulunda okuyanların borçlanması nasıl olur?
1 Ocak 1950 sonrasında yedek subay okulunda öğrenci olan sigortalılar borçlanma yapabilir.
Ancak, 1 Ocak 1950 tarihinden önce hazırlık kıtasına veya yedek subay okuluna katılanlar da, okul devresinin tamamı veya bir kısmı 1 Ocak 1950 tarihinden sonraya isabet edenler, okul devresinin 1 Ocak 1950 tarihinden sonraki kısmını borçlanabileceklerdir.
Yedek subay okulunda öğrenci iken veya muvazzaf ya da ihtiyat askerliğini er olarak yapmakta bulundukları sırada vazife malulü olmaları sebebiyle kendilerine vazife ve harp malullüğü aylığı bağlananların, öğrencilikte ve askerlikte geçen süreleri, 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) statüsüne göre çalışmaları halinde borçlandırılacaktır.
Askerliğini er öğretmen olarak yapanlar
Askerlik hizmetini er öğretmen olarak yapanların kıtada maaşsız olarak geçen süreleri borçlandırılacaktır. Maaşlı geçen süreler ise yedek subay olarak kabul edilip kamu hizmeti karşılığında 4/c (Emekli Sandığı) statüsünde sigortalı olacaktır.
4/B (Bağ-Kur) sigortalıları askerlik borçlanması yapabilir mi?
Bağkurluların borçlanma taleplerinde tescil edilmiş olma şartı dışında herhangi bir şart aranmayacaktır. Bu sigortalılar, askere alındıkları takdirde sigortalılıkları sona ermediğinden, sigortalılıkları devam ettiği sürece borçlandırılmayacaktır. Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen sürelerin borçlandırılmasında, zorunlu sigortalılıkları devam edenler dışındakiler borçlanma yapabilecektir.
Borçlanma tarihinde sigortalı olmak zorunlu mu?
Askerlik borçlanmalarında, sigortalının kendisi tarafından yapılan başvurularda borçlanma talep tarihinde, hak sahiplerince yapılan başvurularda ise sigortalının ölüm tarihinde fiilen sigortalı olma şartı aranmaz.
Askerlik borçlanması tutarı nasıl hesaplanır? Yeni yıldan önce borçlanma yapmak mantıklı mı?
Borçlanma için ödenecek en düşük prim tutarı, borçlanma başvurusu yapılan tarihte geçerli brüt asgari ücretin yüzde 32'sidir.
1 Ocak 2024 ile 31 Aralık 2024 tarihleri arasında günlük borçlanma tutarı şu şekilde hesaplanır:
20.002,50 TL (asgari ücret) x %32 = 6.400,80 TL / 30 = 213,36 TL.
Asgari ücretin 7,5 katı ise borçlanılacak günlük tutarın tavanıdır.
Yani tavandan borçlanma yapmak istiyorsanız bu tutar şu şekilde hesaplanır:
20.002,50 TL x 7,5 = 150.018,75 TL (tavan).
150.018,75 TL x %32 = 48.006,00 TL (aylık borçlanma tutarı).
48.006,00 TL / 30 = 1.600,20 TL (günlük borçlanma tutarı).
Yeni yılda asgari ücret artacağından, borçlanmanın günlük tutarı da artacaktır.
Askerlik borçlanma bedelinin ödenme süresi
Askerlik borçlanması için SGK tarafından hesaplanan tutar tarafınıza tebliğ edilecek olup; tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde ödeme yapılması zorunludur. Ödeme banka veya PTT aracılığıyla yapılabilir.
Ödeme yapılmaması durumunda borçlanma talebinize ilişkin işlem iptal edilir.
İptal edilmesi halinde, yeniden başvuru yapma imkânı mevcut. Ancak bu durumda eğer ödenecek prim oranı değişir veya asgari ücret bedeli değişmiş olursa, hesaplama yeniden yapılacağından toplam borçlanma bedeli de değişme ihtimali bulunur.
Dikkat! Borçlanma talep dilekçesindeki talep içeriğinde hata olmamalı
Borçlanma başvurusu yapılırken dikkat edilmesi gereken en önemli husus, borçlanma talep dilekçesinin borçlanılmak istenen hizmetin/sürenin niteliği kısmının (er-erbaş kısmı) doğru düzenlenmesidir. Aksi takdirde başvuru, daha sonraki yıllarda bile iptal edilebilir.
Okan Karagülle
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi, eski SGK Denetmeni
