Bilindiği üzere; Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’nca, vergi kayıp ve kaçaklarını önleyici bazı tedbirler birbiri ardı sıra uygulamaya konulmaktadır. Özellikle teknolojik gelişmelerden de yararlanılarak, bu alanda yapılan çalışmaların en başında da ödemelerin mümkün mertebe banka veya benzeri finans kurumları aracılığıyla yapılmasını sağlamak ve bu kuruluşlarca yapılacak ödemelerle ilgili bilgilere elektronik ortamda ulaşarak, bu bilgileri yine bilgisayarlar aracılığı ile çapraz kontrollere tabi tutarak ve mükelleflerce verilen beyannamelerdeki verilerle karşılaştırarak denetlemek gelmektedir.
Geçen haftaki yazımızda; 572 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yapılan ve 7 bin TL üzerindeki ödemelerin banka ve finans kurumları üzerinden yapılmasına ilişkin zorunluluk düzenlemesine mükellef olmayanların da dahil edildiği açıklanmıştı.
Öte yandan, 29.07.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 268 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile işyeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsiki zorunluluğu getirilmişti. Buna göre, 01/11/2008 tarihinden itibaren;
- Konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde kira geliri elde edenlerin,
- İşyerlerinde, işyerini kiraya verenler ile kiracıların,
kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapmaları ve bunlar tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluydu.
17.10.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 328 Seri Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile konuya ilişkin olarak, konut kiralarının tevsik edilmesinde uygulanmakta olan 500 TL tutarındaki sınır kaldırılmış ve tevsik zorunluluğuna uyulmaması halinde uygulanacak cezalara ilişkin düzenlemeler açıklanmıştır. Anılan Tebliğ’le 268 Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği de yürürlükten kaldırılmış olup, 328 Nolu Tebliğ’le düzenlenen hususlar şöyle özetlenebilir:
Tevsik zorunluluğunun kapsamı ve tevsik zorunluluğu getirilen işlemlerde belge düzeni
Konutlarda ve iş yerlerinde, konutunu ve iş yerini kiraya verenler ve bunları kiralayanların, kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunludur.
Haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarına ilişkin yapılan tahsilat ve ödemeler de tevsik kapsamındadır.
Konut ve iş yerini kiraya verenler ve bunları kiralayanların, kira bedeline ilişkin mahkeme ve icra yoluyla veya ayni olarak yaptıkları tahsilat ve ödemeler tevsik zorunluluğu kapsamında değildir.
Hisseli gayrimenkullerin kiralanmasında, kira bedelinin tamamının kiraya verenlerden birine bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla ödenmesi durumunda, tevsik zorunluluğunun yerine getirildiği kabul edilecektir.
Bankalar veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracı kılınmak suretiyle; para yatırma, havale, EFT, çek, banka ve kredi kartı gibi araçlar kullanılmak suretiyle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden, bu belgeler tevsik edici belge kabul edilecektir. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı kapsamdadır. Kişilerin kira ödemelerini; banka şubelerine giderek T.C. kimlik numarası, vergi kimlik numarası, ad soyad/unvan bilgileri ve “kira ödemesi” açıklamasıyla kiraya verenin hesabına yatırması durumunda da tevsik yükümlülüğü yerine getirilmiş sayılacaktır.
Ceza uygulaması
328 Nolu Gelir Vergisi Tebliği ile getirilen ve yukarıda açıklanan zorunluluklara uymayanların her birine, her bir işlem için;
- Birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı hakkında 20 bin Türk Lirası’ndan,
- İkinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 10 bin Türk Lirası’ndan,
- Yukarıda yazılı bulunanlar dışında kalanlar hakkında 5 bin Türk Lirası’ndan,
az olmamak üzere işleme konu tutarın %10’u nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Ancak, bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 20 milyon Türk Lirası’nı geçemeyecektir.
Tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların; durumu, ödemeyi takip eden beş iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi halinde, ödemede bulunan adına bu düzenleme uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir.
Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayanlar için asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan tutarlar ile ceza miktarları her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Kanun uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere artırılarak uygulanacaktır. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
