I- GİRİŞ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na([1]) (TTK) göre limited şirketlerin kanuni ve zorunlu organları genel kurul ve müdür, birden fazla müdür varsa müdürler kuruludur. Genel kurul, karar ve irade organı, müdürler de yönetim ve temsil organıdır. Limited şirketlerde müdürlük görevine tek bir kişi seçilebileceği gibi birden fazla kişi de seçilebilir. Müdür sayısının birden çok olması halinde bu müdürler, kurul şeklinde çalışır. Bununla beraber, tek bir müdür varsa bu müdürün, birden çok müdür varsa bunlardan en az birisinin şirket ortağı olması gerekir. Limited şirketlerde hem gerçek kişiler hem de tüzel kişiler müdür olarak atanabilir.
Limited şirketlerin idare ve temsil ilişkisi şirket sözleşmesinde tanzim edilir. Söz konusu sözleşmeyle şirketin idare ve temsili, müdür sıfatını haiz bir ya da birden fazla ortağa yahut ortakların tamamına veya üçüncü kişilere verilebilir. Şirket müdürleri, yasa ya da şirket sözleşmesi ile genel kurula bırakılmayan yönetime dair tüm konularda karar almaya ve anılan kararları yürütmeye yetkilidir.
Müdürler, kuruluşta şirket sözleşmesiyle, kuruluşu takiben de genel kurul kararıyla atanır. Müdürlerin görev süresi, atanma usulü bağlamında şirket sözleşmesinde ya da genel kurul kararında gösterilir.
İşte bu çalışmada, limited şirket müdürlerinin görev süresi ve görevden alınma usulü detaylı olarak incelenmiş ve değerlendirilmiştir.
II- LİMİTED ŞİRKET MÜDÜRLERİNİN GÖREV SÜRESİ
Limited şirketlerde müdürlük vasfı; kuruluşta şirket sözleşmesiyle, daha sonrasında ise genel kurul kararı ile kazanılabilir. Limited şirketlerin kuruluşunda, şirket sözleşmesinde, müdürlerin adları, soyadları, unvanları ve vatandaşlıklarının yer alması gerekmektedir (TTK md. 576/1-d). O halde, kuruluşta müdürlük görevini kim ya da kimlerin yürüteceğinin şirket sözleşmesinde belirtilmesi, başka bir anlatımla ilk müdürlerin şirket sözleşmesiyle atanması mecburidir. Kuruluşu takiben ise müdürleri seçme ve atama yetkisi yalnızca genel kurula aittir. Genel kurulun bu yetkisi devredilemez niteliktedir (TTK md. 616/1-b).
TTK’da, anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin görev süresini azami 3 yıl ile sınırlandırılmıştır (md. 362); buna mukabil limited şirketlerde müdürlerin görev süresine dair bir sınırlama getirilmemiştir. Esasen bu konuda TTK’da bir düzenleme yapılmamıştır. Bu durumda, limited şirket müdürlerinin görev süresiyle ilgili olarak adı geçen Kanunda alt ya da üst sınır bulunmamaktadır.
Bununla beraber, şirket sözleşmesinde müdürlerinin görev süresine dair belli bir süre öngörülebilir. Şirket sözleşmesinde müdürlerin görev süresine ilişkin bir süreye yer verilmesi halinde bu süre genel kurul için bağlayıcıdır. Diğer bir başka, genel kurul, şirket sözleşmesinde belirtilen süreden daha uzun bir süre için müdür atamasında bulunamaz. Örneğin, müdürlerin görev süresi şirket sözleşmesinde azami 3 yıl şeklinde yer verilmişse, genel kurul müdürlerin süresini en fazla 3 yıla kadar belirleyebilir. Genel kurul bu durumda 3 yıldan daha uzun süreli müdür ataması yapamaz. Şirket sözleşmesiyle atanan ilk müdürler de, sözleşmede gösterilen süre kadar (örneğin 1 yıl için) görevlerine devam eder, görev sürelerinin bitmesinden sonra ise genel kurulca müdürler için seçim yapılır.
Öte yandan, müdürlerin görev süresine ilişkin şirket sözleşmesinde herhangi bir düzenleme bulunmamakta ise, bu durumda müdürler genel kurulca belirli ya da belirsiz süreli olarak atanabilir. Bu süre; 1 yıl, 2 yıl, 3 yıl şeklinde olabileceği gibi, 5 yıl, 10 yıl, 20 yıl da olabilir. Müdürün belirli bir süre için seçilmesi halinde bu süre sona erdiğinde görevi de sona erer. Görev süresi dolan müdürler, seçilme şartlarını kaybetmemek kaydıyla, bu göreve yeniden seçilebilir. Diğer taraftan, genel kurul, müdürlerin görev süresine dair herhangi bir belirleme de yapmayabilir (aksine karar alınıncaya kadar gibi). Bu durumda, müdürlerin süresiz olarak atandığı kabul edilir ve buna bağlı olarak müdürler azledilene kadar görevlerine devam edebilir([2]).
Hemen belirtelim ki, atanan müdür sayısının birden fazla olması halinde genel kurul, bu müdürlerin görev süresini birbirinden farklı olarak belirleyebilir. Nitekim bir limited şirkette iki kişi müdür olarak atanmış olsun. Genel kurul, bu müdürlerden birinin görev süresini 5 yıl, diğerinin görevi süresini de 3 yıl olarak belirleme yetkisini haizdir.
Yeri gelmişken ifade edelim ki, TTK’nın 636/2. maddesine göre uzun süreden beri organ olarak müdürlerin mevcut olmaması, limited şirketler için fesih sebebi olarak kabul edilmiştir. Keza sözü edilen maddede, “Uzun süreden beri şirketin kanunen gerekli organlarından biri mevcut değilse veya genel kurul toplanamıyorsa, ortaklardan veya şirket alacaklılarından birinin şirketin feshini istemesi üzerine şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi, müdürleri dinleyerek şirketin, durumunu Kanuna uygun hâle getirmesi için bir süre belirler, buna rağmen durum düzeltilmezse, şirketin feshine karar verir.” hükmü yer almaktadır. Organsızlık durumunda mahkemeden şirketin feshini talep etme hakkı, limited şirketin ortaklarından her birine ve şirketin alacaklılarına tanınmıştır. Alacaklıların fesih davası açabilmesi için alacaklı olduğunu ispatlaması gerekir. Hükümde geçen “uzun süreden beri” ibaresi, müdürlerin mevcut olmamasının devamlılık arz etmesini ifade etmektedir.
III- LİMİTED ŞİRKET MÜDÜRLERİNİN GÖREVDEN ALINMA USULÜ
A- GENEL KURUL KARARIYLA GÖREVDEN ALINMA
Şirket sözleşmesinde farklı bir kural bulunmuyorsa genel kurul, müdürlerin görev süresini belirleme konusunda takdir hakkını haiz olup, dilediği süre ile atama yapabilir. Hal böyle olmakla beraber, atandıkları sürenin bitimine kadar görev yapmak müdürler için bir hak değildir. Öyle ki, TTK md. 630/1’de yer alan “Genel kurul, müdürü veya müdürleri görevden alabilir, yönetim hakkını ve temsil yetkisini sınırlayabilir.” hükmü uyarınca, limited şirketlerin müdürleri, şirket ortağı olup olmadıklarına ya da nasıl atandıklarına (şirket sözleşmesi veya genel kurul kararıyla) bakılmaksızın genel kurulca herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin her zaman görevden alınabilir. Genel kurulun müdürleri görevden alabilmesine dair şirket sözleşmesinde bazı şartlar öngörülemez ve bir süre veya cezai şart kabul edilemez.
Tekrar vurgulayalım ki, genel kurulca müdürler görevden alınırken, kararın haklı bir neden dayandırması gerekmemektedir. Zira TTK, bu konuda herhangi bir şart öngörmemiştir. Peki, müdürlerin görevden alınması hususunun genel kurulda müzakere edilebilmesi için bu durumun genel kurul gündeminde yer alması şart mıdır? TTK’nın 617/3. maddesinde yapılan yollamadan dolayı anonim şirket genel kurullarına ilişkin toplantı gündemine dair 413. madde hükmü limited şirketler hakkında da tatbik olunmaktadır. Zikredilen maddede, gündemde olmayan konuların genel kurulda görüşülemeyeceği ve karara bağlanamayacağı, kanuni istisnaların ise saklı olduğu, ayrıca yönetim kurulu üyelerinin görevden alınmaları ve yenilerinin seçiminin yılsonu finansal tablolarının müzakeresi maddesiyle ilgili sayıldığı belirtilmiştir. O halde, genel kurul gündeminde limited şirket müdürlerinin görevden alınmasıyla ilgili olarak bir gündem maddesi olmasa dahi genel kurul, müdürleri görevden azledebilir. Ayrıca, çağrısız yapılan genel kurul toplantısının gündeminde müdürlerin görevden alınmasına dair bir madde olmasa bile tüm ortakların oybirliği ile gündeme görevden almaya ilişkin madde eklemesi imkan dâhilindedir (TTK md. 617/3, 416/2). Bu durumda, müdürlerin görevden alınması derhal gündeme alınır ve bu gündem genel kurulda karara bağlanır([3]).
Müdürlerin görevden alınmasına dair genel kurul kararı, TTK’nın 620. maddesinde yer alan nisapla alınabilir. Bu hükme göre; şirket sözleşmesinde farklı bir düzenleme bulunmuyorsa, müdürlerin görevden alınmasına dair genel kurul kararı, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğuyla alınır. Bu nisap, şirket sözleşmesinde ağırlaştırılabilir veya hafifletilebilir. Şirket ortağı olan müdürlerde görevden alınmalarına ilişkin genel kurul müzakerelerinde oy kullanabilir.
B- HAKLI SEBEPLERİN VARLIĞI DURUMUNDA ORTAKLARIN BAŞVURUSU ÜZERİNE MAHKEME TARAFINDAN GÖREVDEN ALINMA
TTK’nın 630/2. maddesinde, “her ortağın haklı sebeplerin varlığında, yöneticilerin yönetim hakkının ve temsil yetkilerinin kaldırılmasını veya sınırlandırılmasını mahkemeden talep edebileceği” belirtilmiştir. Pay oranına bakılmaksızın her limited şirket ortağı sözü edilen vazgeçilmez hakkı haizdir. Bu haktan feragat edilemeyeceği gibi genel kurul kararıyla da mezkûr hak sınırlandırılamaz ve kaldırılamaz. Söz konusu hükümde, müdürlerin genel kurulca görevden alınmasına dair düzenlemeden farklı olarak yalnızca yöneticilerin yönetim hakkının ve temsil yetkilerinin kaldırılması ya da sınırlandırılması belirtilmiştir. Peki, görevden alma ile yönetim hakkının kaldırılmasının sonuçları aynı mıdır? TTK’nın müdürlere tanımış olduğu en önemli iki vazife, şirketin yönetimi ve temsilidir. Anılan vazifelerin ikisinin birlikte kaldırılması halinde müdürlük görevinin içi boşalmış olacağından aynı sonuca ulaşılmaktadır.
Müdürlerin yönetim hakkının ve temsil yetkisinin sınırlandırılmasını ya da kaldırılmasını isteyen ortak, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde dava açabilir. Davacının, ortaklık sıfatını haiz olması şarttır; fakat bu sıfat davanın sonuna kadar muhafaza edilmelidir. Dava, limited şirket aleyhine açılır. Ortağın mahkemeye müracaat edebilmesi için genel kurulun bu konuda bir karar alması gerekmemektedir. Diğer bir ifadeyle, genel kurul aşaması tüketilmesi gereken bir yol niteliğinde değildir.
Bununla birlikte, limited şirket ortağı, bahse konu davayı ikame edebilmek için haklı bir nedene dayanması gerekir. TTK md. 630/3’te hangi durumların haklı sebep kapsamına girdiği bazı örneklerle açıklanmıştır. Buna göre; mezkûr maddede müdürün, “özen ve bağlılık yükümü ile diğer kanunlardan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini ağır bir şekilde ihlal etmesi” veya “şirketin iyi yönetimi için gerekli yeteneği kaybetmesi” halleri haklı sebep olarak sayılmıştır. Haklı sebebe ek olarak şirketin zarara uğraması zorunlu değildir. Haklı sebeplerin varlığını ispat yükümlülüğü ise davacı ortağa aittir. O halde ortak, mahkemeye yaptığı müracaatta, haklı sebep olarak ileri sürdüğü konuların gerekçesine ve ispat edici belge ve bilgilere yer vermesi gerekir. Haklı sebepler TTK’da sayılanlarla sınırlı olmayıp, bunların haricinde başka hususlar da haklı sebep olarak gösterilebilir. Haklı sebep olarak gösterilen hususun, bu hukuki terim bağlamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceğini takdir yetkisi asliye ticaret mahkemesine aittir.
Son olarak ifade edelim ki, görevden alınan müdürlerin tazminat hakları mahfuzdur (TTK md. 630/4).
IV- SONUÇ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu uyarınca limited şirket müdürleri, kuruluşta şirket sözleşmesi ile atanır; daha sonraki süreçte ise genel kurulca seçilir. Bu Kanunda, limited şirket müdürlerinin görev süresine ilişkin herhangi bir sınırlama, başka bir anlatımla müdürlerin görev süresine dair alt veya üst sınır öngörülmemiştir.
Limited şirket müdürlerinin görev süresine dair şirket sözleşmesinde belli bir süreye yer verilmişse, genel kurulun müdür atamalarında söz konusu süreyi dikkate alması gerekir. Şirket sözleşmesinde müdürlerin görev süresiyle ilgili olarak bir hüküm yoksa bu durumda müdürler genel kurulca belirli süreli (2, 5, 10, 20 yıl gibi) ya da belirsiz süreli (aksi karar alınıncaya kadar gibi) olarak atanabilir. Genel kurul tarafından müdür ataması yapılmış, fakat görev süresi belirlenmemişse, bu halde müdürlerin süresiz olarak atandığı kabul edilir.
Bununla beraber, limited şirket müdürleri, belli bir süre için atanmış olsalar bile genel kurul tarafından görev süreleri dolmadan bir gerekçe gösterilmeksizin her zaman görevden azledilebilir ve yerlerine yenileri atanabilir. Genel kurulun bu yetkisini kullanabilmesi için müdürün şirket ortağı olması ya da olmaması veya şirket sözleşmesi veya genel kurul kararıyla atanmış olması önem arz etmemektedir. Bahsi geçen yetkinin kullanımı hususunda genel kurul gündeminde buna ilişkin bir maddenin bulunması da şart değildir.
Müdürlerin genel kurul görevden alınması haricinde limited şirketin her ortağı, haklı sebeplerin varlığında, müdürlerin yönetim hakkının ve temsil yetkisinin kaldırılmasını (görevden alınmasını) veya sınırlandırılmasını mahkemeden talep edebilir. TTK’da müdürlerin, özen ve bağlılık yükümü ile diğer kanunlardan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini ağır bir şekilde ihlal etmesi ya da şirketin iyi yönetimi için gerekli yeteneği kaybetmesi halleri örnek olarak haklı sebep kabul edilmiştir. Görevden alınan müdürlerin ise tazminat hakları saklıdır.
Mustafa YAVUZ*
E-Yaklaşım / Eylül 2024 / Sayı: 381
* Gümrük ve Ticaret Uzmanı
[1] 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[2] Şükrü YILDIZ, 6102 Sayılı TTK’ya Göre Limited Şirkette Müdürlerin Görev Süresi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y.13, S.26, Güz 2014/2, s.48.
[3] Ali Haydar YILDIRIM, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Limited Ortaklık Müdürünün Hukuki Durumu, Güncel Yayınevi, İzmir 2008, s.182-183.
