Yeni vergi düzenlemesinin yürürlüğe girmesiyle, yurtdışından hızlı kargo veya posta yoluyla yapılan bireysel alışverişlerin limiti 150 eurodan 30 euroya düşürüldü ve gümrük vergileri artırıldı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fuat Başgil Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Batı, yeni düzenlemenin kimleri etkileyeceğini, ‘gerçek kişi’ ifadesinin anlamını, düzenlemenin amacını ve 30 euro üzerindeki ürünlerle ilgili uygulanacak detayları açıkladı.
Cumhurbaşkanı kararıyla Gümrük Kanunu’nda değişiklik yapıldı ve 6 Ağustos tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yeni düzenleme yürürlüğe girdi. Düzenlemeye göre, yurtdışı hızlı kargo veya posta yoluyla bireysel alışveriş limiti 150 eurodan 30 euroya düşürüldü, gümrük vergisi de artırıldı. Yeni düzenlemeyle Avrupa Birliği ülkelerinden gelen ve değeri 30 euroyu geçmeyen ürünlerin gümrük vergisi yüzde 20’den yüzde 30’a; diğer ülkelerden gelmesi durumundaki vergi oranı ise yüzde 30’dan yüzde 60’a yükseltildi.
Düzenleme, fiziki mağazaları kapsamıyor
Yeni gümrük düzenlemesi ne anlama geliyor, kimleri etkileyecek?
Yeni düzenlemeyi daha net anlamak için önce Türkiye’ye yurtdışından eşya getirme yollarına bakmak gerekiyor. Bir eşya yurtdışından Türkiye’ye üç şekilde girebilir. Ya firmanın Türkiye’de fiziki mağazası olacak, ya yolcu beraberi eşya olarak girecek ya da posta veya hızlı kargo yoluyla yurtdışından gelecek.
"Her bir yolcu beraberinde, ticari mahiyet arz etmeyen 430 euroluk eşya getirebiliyor"
Bu ayrım neye göre yapılıyor?
Türkiye’de fiziki mağazası olan bir yabancı firma, yurtdışından getirdiği ürünlerini Türkiye’de tekrardan satışa sunduğu yani Türkiye’de bir ticari faaliyet yürüttüğü için bu mallar ithalat rejimine tabi. Başka bir deyişle ‘gümrük beyannamesi’ sunuluyor ve ithalatta alınan ÖTV ve KDV gibi pek çok ek mali yükümlülük getiriliyor. Yeni düzenleme ise ‘ticari mahiyet’ arz etmeyen ürünleri kapsadığından yeni düzenlemenin, yabancı firmaların Türkiye’deki fiziki mağazalarını etkilemiyor. Hızlı kargo veya posta taşımacılığı yoluyla ya da yolcu beraberi eşya olarak getirilen ürünlerde ise eşya doğrudan nihai kullanıcıya ulaştığından ticari mahiyet arz etmiyor. Ancak bu yolların suistimal edilerek kayıtdışı satışa neden olmaması amacıyla bunlara da belirli sınırlamalar getiriliyor. Mesela her bir yolcu beraberinde, ticari mahiyet arz etmeyen 430 euroluk eşya getirebiliyor.
Limit 150 eurodan 30 euroya düşürüldü
Bu limit, posta ve hızlı kargo taşımacılığında ne kadar?
150 euro olarak uygulanıyordu. Ancak yeni düzenleme ile 21 Ağustos tarihinden itibaren 50 euroya düşürüldü. Yani düzenleme yalnızca yurtdışından hızlı kargo ve posta yoluyla gelen ürünleri kapsıyor.
Kurumsal alışverişler de kapsam dışı bırakıldı
Peki, karardaki ‘gerçek kişi’ ibaresi ne anlama geliyor?
Cumhurbaşkanı kararı ile ‘gerçek kişi’ ibaresi de eklenerek yalnızca bireysel kullanımlar için yapılan alışverişlere muafiyet sağlanmış oldu. Yani kurumsal satın almalar gümrük muafiyeti dışında bırakıldı.
AB’ye yüzde 50 diğerlerine yüzde 100 vergi artışı
Bu yeni oranlar uygulamaya nasıl yansıyacak?
AB ülkelerinden vergisiz fiyatı 100 TL olan bir ürün getirilecekse 21 Ağustos öncesi 20 TL gümrük vergisine tabi iken 21 Ağustos’tan itibaren 30 TL ödenecek. Yani ödenecek vergi yüzde 50 artacak. AB dışındaki bir ülkeden vergisiz fiyatı 100 TL olan bir ürün olması halinde de 21 Ağustos öncesi 30 TL gümrük vergisi ödenecekken 21 Ağustos’tan itibaren 60 TL gümrük vergisi ödenecek. Burada ise yüzde 100 vergi artışı uygulanmış olacak. Ürün Özel Tüketim Vergisi’ne (ÖTV) tabi ise ayrıca yüzde 20 bir oran daha uygulanacak.
100 liralık ürüne 92 lira ek ödeme
Diyelim vergisiz hali 100 lira olan bir ürün var. Tüketici buna ne kadar ilave ödeme yapacak?
AB harici bir ülkeden ÖTV’ye tabi 100 liralık bir sipariş için tüketicinin, 60 lira gümrük vergisi, 160 lira üzerinden yüzde 20 yani 32 lira Özel Tüketim Vergisi ödeyecek. Yani 100 liralık ödemeye 92 lira ilave ödeme çıkıyor. Bunun dışında ürünün türüne göre değişen oranlarda gümrük sunum ücreti ve damga pulu vergisi de ekleniyor. Yani yeni düzenlemeyle AB dışından getirilen ürünlerde en az ürünün vergisiz fiyatı kadar bir ek ödeme yapılıyor.
Alınan ürünün 30 euro ve üzeri olması halinde ne oluyor?
İthalat rejimine tabi olacağından ek vergilerin ödenmesi gerekiyor. Bu da ürün türüne ve firmanın faaliyet alanına göre değişiyor.
Hazine’ye gelir yaratılacak, kayıtdışılık önlenecek
Sizce bu düzenlemenin amacı ne?
Hükümetin bu uygulamayı ‘yerli üreticiyi korumak’ amacıyla getirdiği konuşuluyor ama ben tamamen Hazine’ye gelir yaratmak amacıyla olduğunu düşünüyorum.
Döviz çıkışını engellemek amaç değil mi?
Bunun elbette döviz kaçışına etkisi olacaktır lakin esas amaç Hazine yararı kanısındayım. Bununla birlikte kayıt dışılığın da önüne geçeceğini düşünüyorum. Instagram, kayıtdışı satış yapanlarla dolu. Öyle ki 2021 yılında bana gelen bir dosyada Adana’da ilkokul mezunu bir ev hanımı yabancı markalardan sipariş verdiği ürünlerle Instagram üzerinden o kadar çok satış yapmıştı ki bakanlık tarafından kadına 1.8 milyon TL ceza kesilmişti.
Vergiyi maliyete ya da kaliteye yansıtmak istemiyorlar
Peki, bu karar tüketiciye nasıl yansıyacak?
Söz konusu düzenleme ilk etapta tüketicileri etkilemiyor gibi görünebilir çünkü Nike gibi büyük bir firmanın fiziki mağazasında da online mağazasında da online’a özgü bir indirim olmaması halinde fiyat genelde aynı oluyor. Yeni vergiyle birlikte fiyat artışı olacak ve bu artış malın tüketimini etkileyebilecek. Ama Nike gibi firmalar bunu istemeyecek ve çözüm yolları arayacaklar. Tüketicilerin ise ilk birkaç gün haricinde bu ürünleri sipariş etmeye devam edeceği kanaatindeyim. Bunun iki nedeni var; ilki bazı ürünlerde yurtdışı fiyatların cazibesini hala koruması, diğeri ise tüketim alışkanlıkları.
Yurtdışı siparişlerinin e-ticaretteki payı
Ticaret Bakanlığı’nın mayıs ayında yayınladığı ‘Türkiye’de E-ticaretin Görünümü’ isimli rapora göre, 2023 yılında yurtiçi harcamaların payı yüzde 93.37 olarak gerçekleşirken diğer ülkelerin Türkiye’deki e-ticaret sitelerinden yaptığı harcamaların payı yüzde 2.88, Türk vatandaşlarının yurtdışından yaptığı alımların payı ise yüzde 3.75 olarak gerçekleşti. Perakende e-ticaret hacminin reel büyümesi ise yüzde 52.74 oldu.
