I- GİRİŞ

Sigortalının ölümü sonrası geride kalan aile bireyleri yaşadıkları sosyal tehlike nedeniyle gelir kaybına uğrar. Sigortalının ölümü sonrası sosyal tehlikeye uğradığı için([1]) geçim sıkıntısı yaşaması muhtemel olan sigortalının dul kalan eşi, bekar, dul veya boşanmış kız çocuğu ve annesi, uğradığı ölüm sosyal tehlikesine bağlı olarak mahrum kalacağı maddi desteğin yerini alacak sosyal bir yardıma gereksinim duyar([2]). 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu([3]), sigortalının ölümü sonrası geçimleri sigortalı tarafından sağlanan aile bireyleri olan dul eşi, çocukları ve annesinin-babasının geleceklerini güvence altına almak amacıyla, ölüm sigortası düzenlemesine yer vermiştir.

5510 sayılı Kanuna göre hak sahibi sayılan dul eş aynı zamanda anne-baba ölümü nedeniyle kız çocuk olarak değerlendirilir ve hem ölen eş hem de ölen anne-baba üzerinden ölüm aylığı almaya hak kazanabilir. Yine ölen sigortalının annesi, ölen çocuğundan ölüm aylığı alma hakkını da elde edebilir. 5510 sayılı Kanun’un 54. maddesine göre, hem eşinden, hem de anne ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da anne ve/veya babasından aylık bağlanacağı (5510, m.54/I-a.5) hükmü bulunmakla birlikte, kız çocukları açısından ölüm aylığına esas hak sahipliğinin, ölümün gerçekleştiği tarihteki sosyal sigorta mevzuatına göre belirlenmesi ilkesi([4]) bulunmakta ve bu ilkenin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği([5]) (SSİY) geçici madde 4’de yer alması nedeniyle kız çocuklarına, eş ve anne-baba üzerinden olmak üzere iki aylık bağlanması 05.12.2017 tarihinden önce ilgili kanunlara bakılarak tespit edilirdi.

Ölüm aylığına hak kazanma şartlarının düzenlendiği SSİY geçici m.4’de([6]) 05.12.2017 tarihinden geçerli olmak üzere bir değişiklik yapılmıştır. Yapılan bu değişiklik sonrası “Kanunun yürürlük tarihinden önce ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir veya aylık bağlanmasında, sigortalıya ilişkin koşulların tespiti ile gelir veya aylığın hesaplanması ve paylaştırılmasında ölüm tarihindeki, hak sahiplerine ilişkin koşulların tespitinde ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki Kanun hükümleri uygulanmaktadır. Bu çalışmada ölen erkek sigortalının dul eşi ve kızına ölüm aylığı bağlanma şartları değerlendirilecek ve dul kadınlara eş ve anne-baba üzerinden olmak üzere iki aylık bağlanıp bağlanamayacağı irdelenecektir.

II- ÖLÜM AYLIĞINA HAK KAZANMA ŞARTLARI

Temel koruma birimi olarak aileyi esas alan ölüm sigortası, di­ğer sigorta kollarından farklı olarak sigortalının kendisine değil, ölüme bağlı olarak geride kalan hak sahiplerine sosyal güvence sağ­lar. Yasa koyucu, Türk toplumunun aile ve sosyal yapısını gözeterek sigortalının eşi, çocukları, anne ve babasını([7]) hak sahibi saymıştır([8]).

5510 sayılı Kanun gereği, geride kalan aile bireylerinin, ölüm sigortası kapsamından ölüm aylığına hak kazanabilmeleri için üç koşulu sağlamış olmaları gerekir. Bu koşulların ilki sigortalının ölümü, ikincisi sigortalının sağlığında belirli bir süre prim ödemesinin olması yahut malullük ya da yaşlılık aylığı almakta iken ölümün gerçekleşmesi, son koşul ise geride kalanların 5510 sayılı Kanunda tanımlanmış olan hak sahibi niteliğini taşımasıdır([9]).

Sigortalının ölüm biçiminin bir önemi bulunmamakla birlikte, sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle ölmesi veya sigortalının iş kazası veya meslek hastalığı almakta iken ölmesi durumunda, hak sahipleri ölüm gelirine hak kazandığı gibi sigortalının prim ödemesi ölüm aylığına hak kazanmaya yeterse hak sahiplerine ölüm aylığı dışında ölüm geliri de bağlanır (5510, m.16 ve m.34)([10]).

Belirtmeliyiz ki; ölenin mirasının reddedilmesi, -sosyal sigortalardaki zorunluluk ilkesi gereği([11])-, mirası reddedenin hak sahibi niteliği taşıması koşuluyla ölüm aylığı almasını engellemez([12]).

Ölüm aylığı bağlanabilmesi için gerekli sigortalılık süresi ve/veya prim ödeme gün sayısı aşağıda sunulan tabloda yer almaktadır([13]).

Tablo-1: Ölüm Aylığı Bağlanabilmesi İçin Sigortalının Gerekli Sigortalılık Süresi Ve/Veya Prim Ödeme Gün Sayısını Gösterir Tablo

A- DUL EŞİN HAK SAHİPLİĞİ

Ölüm aylığı bağlanma hakkı bulunan hak sahibinin ilki dul eşidir. Dul eşe aylık bağlanması için iki şart aranmaktadır. Bunların ilki sigortalının ölüm tarihinde Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik birlikteliğinin bulunması, diğer şart ise dul eşin sigortalının ölümü sonrası evlenmemesidir. Dolayısıyla dul eşin gelir ya da aylık alması veya sigortalı olarak çalışması, ölen eşinden ölüm aylığı almasına engel değildir.

Dul eşin sigortalı çalışması veya kendi sigortalılığı nedeniyle malullük ya da yaşlılık aylığı alması ölüm aylığı hissesini değiştirebilir. 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra ölen 5510, m.4/I-(a), 4/I-(b) veya 4/I-(c) kapsamındaki sigortalının hak sahibi eşi dışında, ölüm aylığına hak kazanmış çocuk bulunmuyor ise eşin çalışması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ya da aylık alması, ölüm aylık hissesini % 75’den % 50’ye (5510, m.34) indirir([15]). Aynı oranlar, aktif ve SGK’ya devir banka sandıklarından aylık bağlanacak dul eş için de geçerlidir. (5510, geçici m.20/XI) Yine ölen 5434 sayılı Emekli Sandığı iştirakçisi sigortalının dul eşinin, başka aylık alan yoksa yüzde 75, aylık alan bir çocuk varsa yüzde 60 olan aylık hissesi 5434 sayılı Kanun kapsamından emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı alan veya iştirakçi olan dul eş için yüzde 50 olarak uygulanır (5434, m.68).

5510 sayılı Kanuna göre, dul eşin evlenmesi halinde aylığı kesilir, evlilik ölüm nedeniyle sona ererse dul eşe yeniden aylık bağlanır. Sonraki eşin ölümü sonrası önceki ve sonraki eşinden de ölüm aylığına hak kazanan eşe tercih ettiği aylık bağlanır([16]). (5510, m.54/I)

 İki eşin de ölümü halinde eşlerin birinden ölüm geliri, diğerinden ölüm aylığı alma hakkı bulunan dul eşe gelir ve aylık mukayesesi yapılarak yüksek olan tam düşük olan yarım bağlanır([17]) (5510, m.54/son).

Ölen önceki eşin ve sonraki eşin sigortalılık statüsünün farklı olması halinde, ölümlerden en az birinin 01.10.2008 tarihi öncesi olması halinde dul eş, ölen iki eşinden de ölüm aylığı almaya hak kazanır. Ölüm tarihleri 01.10.2008 tarihi sonrası olsa da ölen eşin birisinin 506, 1479, 2926, 5434 sayılı Kanun kapsamında, diğer eşin 2925 sayılı Kanun kapsamında bulunması yahut ölen eşin birisinin 1479, 506, 2926, 2925 sayılı Kanun diğer eşin 5434 sayılı Kanun kapsamında bulunması halinde ölen her iki eşten de ölüm aylığı bağlanması mümkündür. 

Tablo-2: Dul Eşe Ölen İki Eşinden Bağlanacak Aylıkları Gösterir Tablo

B- KIZ ÇOCUKLARININ HAK SAHİPLİĞİ

5510 sayılı Kanuna göre bir diğer hak sahibi sigortalının kız çocuğudur. 5510 sayılı Kanunda, sigortalının bekâr veya boşanmış ya da dul kalmış veya sonradan bu duruma düşmüş olan, Türkiye’de veya yurt dışında çalışması bulunmayan([18]), kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ya da aylık almayan kız çocukları, hak sahibi olarak nitelendirilmiştir (5510, m.34/I-b.3).

Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere, 5510 sayılı Kanundaki bu düzenleme gereği, sigortalının kız çocuklarının hak sahipliğini, genel ve özel olmak üzere iki şarta bağlanmıştır.

Sigortalının çocuklarının ölüm aylığına hak kazanabilmeleri için aranan genel şartlar, 5510 sayılı Kanun (uzun vade sigorta primine tabi) veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamak veya asli sigortalı gelir ya da aylığı almamaktır([19]).

Kız çocukları için aranan özel şart ise kız çocuğunun medeni hali ile ilgilidir. Kız çocukları evlenmedikleri sürece hak sahipliği niteliğini taşır. Boşanmış veya eşinin ölümü nedeniyle dul kalmış kız çocukları da bekâr kız çocukları gibi hak sahibi sayılır. Kız çocukları için yaş ve öğrenim şartı aranmaz([20]). Diğer bir anlatımla kız çocukları için hak sahipliği, medeni durumuna ve sigortalılık/gelir-aylık alma ilişkisine bağlıdır.

5510 sayılı Kanun istisnai olarak malul kız çocuklarının evli olmasını ölüm aylığı almaya engel hal saymamıştır. Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılan kız çocukları, 5510 sayılı Kanun veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışması ve kendi sigortalılığı nedeniyle aylık almaması şartıyla ölüm aylığı almaya hak kazanır.

Belirtelim ki; 1 Ekim 2008 tarihinden önce yürürlükte bulunan sosyal sigorta Kanunları kız çocuklarının hak sahibi sayılma koşullarını farklı belirlemiştir. Geçmiş sigorta Kanunları kız çocuklarının hak sahipliği için evli olmamak, evli olmakla beraber sonradan boşanmak veya dul kalmayı genel koşul olarak belirlemiştir.

506 sayılı Kanuna göre, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan, buralardan asli sigortalı geliri veya aylığı almayan kız çocukları hak sahibidir. Banka sandıkları için de aynı şartlar geçerlidir. 1479 sayılı Kanun ise önceleri geçimi sağlayacak gelir bulunmama şartını sonradan sigortalı çalışmamak veya kendi sigortalılığı nedeniyle aylık almamak olarak revize etmiştir([21]). 5434 sayılı Kanun ise kız çocuğunun devlet memuru olmamasını (5434 veya 5510, m.4/I-c sigortalısı olmayan) aylık almak için yeterli görmüştür. Tarım SSK ve Tarım Bağ-Kur Kanunlarında ise dönem içerisinde değişiklik olmakla birlikte son değişiklikte sigortalı çalışmamak veya kendi sigortalılığı nedeniyle aylık almamak, ölüm aylığı bağlanması için aranan şarttır.

1479 sayılı Kanun, kız çocuklarının hak sahipliği sıfatını kazanmalarını, 04.10.2000-07.08.2001 arası ölüm ve 02.08.2003-30.09.2008 arası ölüm için, yaşları ne olursa olsun evli olmamaya, evli olmakla beraber sonradan boşanmaya veya dul kalmaya, 1479 sayılı Kanun ile diğer sosyal güvenlik Kanunları kapsamında çalışmamaya, bu Kanunlar kapsamındaki çalışmalarından dolayı asli sigortalı geliri veya aylığı almama şartına bağlamıştır([22]).

SGK’ya göre ölüm tarihinin 04.10.2000 öncesi veya 07.08.2001-01.08.2003 tarihleri arası olması halinde, kız çocuğunun hak sahipliği için geçimini sağlayacak başka bir gelirinin olmaması yeterlidir. Yargıtay’a göre 4956 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesiyle birlikte 02.08.2003 tarihinden itibaren yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kız çocukları hak sahibi sıfatını kazanmaktadır([23]).

Sosyal Güvenlik Kurumuna devredilen Bağ-Kur Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulu, 13.06.1996 tarih 1996/135 sayılı Kararında, geçimi sağlayacak gelir unsurunu, 1475 sayılı İş Kanunu’nu m.33 hükmü doğrultusunda uygulanan brüt asgari ücret olarak belirlemiştir. Diğer bir ifadeyle geliri asgari ücretin brütünün altında kalanlar, geçimi sağlayacak geliri bulunmayan olarak değerlendirilmiştir.

SGK Yönetim Kurulu, 18.08.2016 tarih 2016/285 sayılı Kararıyla([24]); 04.10.2000 öncesi ve 02.08.2001-01.08.2003 dönemi arası ölen sigortalıların kız çocukları bakımından, ilgili dönemde 1479 sayılı Kanunda yer alan geçimi sağlayacak gelirin olmaması kavramını 5510 sayılı Kanunun 34 üncü maddesindeki hükümlere endekslemiş, kız çocuğu hak sahipliğini 5510, m.5/I/(a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmamak veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olmak” biçiminde değiştirmiştir. SGK’nın bu düzenlemesi Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun, 25.04.2018 Tarihli, 2018/427 Esas, 2018/949 Karar sayılı içtihadı ile örtüşmektedir.

Bu karar sonrası 1479 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalının ölüm tarihine bakılmaksızın kız çocuğunun sigortalı çalışması yoksa, kendi sigortalılığına dayalı bir aylığı da bulunmuyorsa 01.10.2016 tarihinden geçerli olmak üzere kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanmasının önü açılmıştır. Ancak SGK Yönetim Kurulunun karar gerekçesinin isabetli olmadığını belirtmeliyiz. Zira buradaki esas gerekçe 4956 sayılı Kanunla ölüm aylığı şartlarının değiştirilmesine yönelik yasal düzenleme olmalıdır ve yerleşik yargı kararları da bu yöndedir. Bir anlamda bu uygulamanın yürürlük tarihinin 1.10.2016 tarihi değil 02.08.2003 tarihi olması gerekmektedir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından 30.03.2021 tarihinde verilen 2016/2552 Esas, 2021/368 Karar sayılı kararda, Ölüm sigortasından aylık bağlama koşulları değerlendirilirken temel kural olarak hakkı doğuran ölüm tarihi itibarıyla yürürlükte olan yasal düzenlemenin uygulanması gerektiği, bununla birlikte, Kanun koyucu tarafından daha sonra gerçekleştirilen lehe yasal değişikliklerden de hak sahiplerinin faydalandırılması gerektiği, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun (HGK) 21.03.2012 tarihli ve 2012/21-21 E., 2012/223 K. ile 25.04.2018 tarihli ve 2018/21-427 E., 2018/949 K., sayılı kararlarında da aynı görüş ve yaklaşımın benimsendiği belirtilmiştir. Kararda, davacının 10.09.1981 tarihinde vefat eden babasından dolayı ölüm aylığı alıp alamayacağı konusunda 1479 sayılı Kanun kapsamında değerlendirme yapılması gerektiği, 24.07.2003 tarihinde kabul edilen 02.08.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4956 sayılı Kanun ile 1479 sayılı Kanun'un 45/c maddesi “yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve bu Yasa ile diğer sosyal güvenlik Yasaları kapsamında çalışmayan, bu yasalar kapsamındaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan kız çocuklarının her birine %25'i oranında aylık bağlanır...” şeklinde değiştirildiği, somut olaya ilişkin maddi ve hukuki olgulara göre davacıya aylık bağlanabilmesi için kanun koyucu tarafından aranan tek şartın “sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışmama, bu kapsamdaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almama” koşulu olduğu, dosya kapsamından da davacının kendi çalışmasından dolayı gelirinin bulunmadığı anlaşıldığı, böyle olunca davacının vefat eden babasından dolayı (02.08.2003 sonrası dönem bakımından) hak sahibi kız çocuğu sıfatıyla aylığa hak kazandığına ilişkin bozma kararının yerinde olduğu ve aksi yöndeki direnme kararının bozulması gerektiği sonucuna varılmıştır([25]).

Yargı Kararlarından da anlaşılacağı üzere, 1479 sayılı Yasa'nın 45. maddesine 24.07.2003 tarih 4956 sayılı Yasa'nın 23. maddesi ile eklenen (c) fıkrası uyarınca “onsekiz yaşını, orta öğrenim yapması halinde yirmi yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde yirmibeş yaşını doldurmayan ve (18 yaşını doldurmayanlar hariç) bu Kanun ile diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışmayan, bu kanunlar kapsamındaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan veya yaşları ne olursa olsun çalışamayacak durumda malul olan çocuklarla, yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan ve veya dul kalan ve bu Kanun ile diğer sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışmayan, bu kanunlar kapsamındaki çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan kız çocuklarının her birine % 25'inden az aylık bağlanamaz” hükmü uyarınca kız çocuklarına aylık bağlanması mümkün hale gelmiştir. 24.07.2003 tarihinde çıkan yasa hükmü önceki düzenlemeye göre lehe olup 02.08.2003 sonrası dönem bakımından uygulanmasının gerektiği ortadadır.

 SGK uygulamasına göre, SSİY, geçici m.4’de yer alan düzenlemenin yürürlüğe girdiği 05.12.2017 tarihi öncesi için kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanması için aranan şartlar tabloda yer almaktadır. 

Tablo-3: Kız Çocuklarına 5.12.2017 Tarihi Öncesi Ölüm Aylığı Bağlanması İçin Aranan Şartlara İlişkin Tablo

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), 05.12.2017 tarihinden önce ölen sigortalının kız çocuklarına ayık bağlanması için aranan şartları ölüm tarihinde yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre (SSİY, geçici m.4/I) belirlemiş iken 05.12.2017 tarihinde SSİY değişikliği ile aylık bağlanması şartlarını 5510, m.34 hükümlerini esas alarak belirlemiştir. SSİY, geçici m.4’de yapılan değişiklik sonrası kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanması için 05.12.2017 tarihinden itibaren aranacak şartlar aşağıdaki tabloda yer almaktadır. 

Tablo-4: Kız Çocuklarına 5.12.2017 Tarihinden İtibaren Ölüm Aylığı Bağlanması İçin Aranan Şartlara İlişkin Tablo

Yargıtay’ın içtihatlarına göre, ölüm sigortasından aylık bağlama koşulları değerlendirilirken temel kural, hakkı doğuran ölüm tarihi itibarıyla yürürlükte olan yasal düzenlemenin uygulanması olmakla birlikte hak sahipleri Kanun koyucu tarafından daha sonra gerçekleştirilen lehe yasal değişikliklerden faydalandırılmaktadır. Benimsenen bu görüşün doğal sonucu, Türkiye’de veya yurtdışında sigortalı çalışmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir aylık almayan, bekar, boşanmış yahut dul kalmış kız çocukları, ölen anne ve babasından dolayı ölüm aylığı almaya hak kazanacaktır. SSİY, geçici m.4 değişikliği sonrası kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanması için 05.12.2017 tarihinden itibaren SGK tarafından aranan şartlar, Yargıtay’ın içtihatları ile örtüşür hale gelmiştir.

5510 sayılı Kanun’un 54. maddesi hükmüne göre, hem anneden hem de babadan ölüm aylığı almaya hak kazanan kız çocuklarına hem anneden hem babadan olmak üzere iki aylık bağlanacak ancak yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın ise yarısı ödenecektir. Anne ya da babanın ölümü sonrası bağlanacak aylılardan bir tanesinin 5434 sayılı Kanun kapsamında olması (Emekli Sandığı/Eski Kamu görevlisi) halinde yetim kız çocuklarına her iki aylık tamdan ödenecektir.

Kız çocuğunun evlat edinilmiş olması ve kız çocuğunun hem biyolojik babası hem de evlat edinen babasının ölümü halinde iki aylık ile sınırlı olmak üzere biyolojik baba ve evlat edinen baba üzerinden iki aylık bağlanması, 5510, m.54 hükmünün uygulanmayarak iki aylığın da tam olarak ödenmesi gerekmektedir([26]). Aynı olgu hem biyolojik annesinin hem de evlat edinen annesinin ölümü hali için de geçerli olacaktır.

Ülkemizde daha önce yürürlüğe giren beş temel sosyal güvenlik kanununda, kız çocuklarının ölüm aylığına hak kazanma şartları farklı esaslara bağladığı için kız çocukları açısından bir eşitsizlik olmuştur. Bu eşitsizlik nedeniyle sigortalılık statüsü ve ölüm tarihine göre değişkenlik göstermekle birlikte, kız çocukları ölen anne ve babasından dolayı iki tam aylık alabildikleri gibi, bir tam aylık veya bir tam bir yarım aylık alabilecektir.

Sigortalının anne ve babasının ikisinin de ölüm tarihleri 1 Ekim 2008 tarihi öncesi ise ölüm tarihindeki son sigortalılık statülerine göre ilgili sosyal güvenlik kanunlarının ölüm aylığı şartlarına göre değerlendirme yapılacak ve yetim kız çocuklarına iki tam veya bir tam bir yarım veya bir tam aylık bağlanacaktır.

 Ölümlerden birisinin 1 Ekim 2008 tarihinden önce olması halinde 5510 sayılı Kanun ve diğer sosyal güvenlik kanunu kapsamında değerlendirme yapılacak ve yetim kız çocuğuna kesin olarak en azından bir tam aylık bağlanacak veya bir tam aylığa ilave bir tam veya bir yarım aylık da ödenebilecektir. Burada temel belirleyici olan sigortalının ölüm tarihi ile ölüm öncesi en son tabi olduğu sigorta statüsü/sosyal sigorta Kanunu olacaktır.  

Tablo-5: Kız Çocuklarına Anne ve Babadan İki Aylık Bağlanmasına İlişkin Tablo

III- DUL KADINLARA EŞİ VE ANNE-BABASINDAN İKİ AYLIK BAĞLANMASI

5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden önce SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı olmak üzere üç büyük sosyal güvenlik kurumu Tarım SSK ve Tarım Bağ-Kur kanunlarıyla birlikte 5 farklı sosyal güvenlik kanunu doğrultusunda, ölen sigortalıların geride kalan dul eş ve yetim kız çocuklarına ölüm aylığı bağlamaktaydı.

Her bir sosyal güvenlik Kanunu, diğerinden bağımsız hükümler içerdiğinden, eşi ve anne-babası öldüğü için dul ve yetim duruma düşen kız çocukları, -ölenlerin farklı sigorta kanunlarıyla ilişkilendirilmiş olması halinde- istisnalar hariç farklı Kanunlar kapsamından ayrı ayrı dul ve yetim aylığına hak kazanabilir, eş ve anne-baba üzerinden iki aylık alabilirdi.

Sosyal güvenlik kurumlarının SGK çatısı altında birleşmesi sonrası tek Yasa olan 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi sonrası eş ve anne-babanın ölüm tarihlerinin 30 Eylül 2008 sonrası olması halinde, sigortalılık statüleri farklı olsa bile 5434 sayılı Kanun, 2925 sayılı Kanun ve aktif banka sandıkları istisnası hariç- kız çocuklarının aynı anda hem dul hem yetim aylığı alma imkânı ortadan kalkmıştır.

Belirtelim ki; ölüm tarihi ne olursa olsun eşin ve anne-babanın sigortalılık statüsü aynı ise ölüm tarihine bakılmaksızın dul-yetim kız çocuklarına sadece bir aylık (yüksek olan veya tercihe göre) bağlanmaktadır. Buna ilişkin tablo aşağıda sunulmuştur. 

Tablo-6: Kadınlara Aynı Sigorta Statüsünden Eş ve Anne-Babasından Aylık Bağlanmasına İlişkin Tablo

506 sayılı Kanun’un 02.07.1973 tarihli 1753 sayılı Kanunun 2. maddesi ile yeniden düzenlenen 68. maddesinin I/C-a bendine göre; "yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan", "Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan," kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanabilecektir. Aynı maddenin VI. bendi hükmüne göre de kız çocuklarına bağlanan ölüm aylıkları Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi işlerde çalışmaya başladıkları ya da evlendikleri tarihi takip eden devre başından itibaren kesilecektir. Ayrıca VI. bendin son cümlesinde; "... evliliğin son bulması ile kocasından da aylık almaya hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanı ödenir..." düzenlemesine yer verilmiştir.

Yasal düzenleme bu denli açık olmasına ve 506, madde VI’de evliliğin son bulması ile kocasından da aylık almaya hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanı ödenir ibaresi bulunmasına karşın SGK, 6.8.2003 öncesinde ölen eşi ve anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunan kadınlara hem eşinden hem de anne-babasından olmak üzere iki aylık bağlamıştır.

506 sayılı Kanun’un 68. maddesi 4958 sayılı Kanun’un 06.08.2003 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 35. maddesiyle değişikliğe uğramıştır. 506, m.68/VI numaralı bende “buralardan gelir veya aylık almaya” ibaresi eklenerek böylelikle “....aylık veya gelir almaya başlama” olgusu, hak sahibi kız çocuklarına bağlanan aylığın kesilme nedeni çok açık biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenleme sonrası dul kadınlara hem ölen eşinden hem de ölen babasından 506 sayılı Kanun kapsamında iki aylık bağlanması uygulamasına son verilmiştir.

Ne ki; 5386 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile 506, geçici 91’de bir düzenleme yapılmış ve 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanan gelir ve aylıkların; bunların evlenmeleri, Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi çalışmaları veya kendi çalışmalarından dolayı buralardan gelir veya aylık almaları halleri hariç olmak üzere geri alınmayacağı düzenlenmiştir. Maddenin 6. ve 7. fıkrası ile de, birinci fıkraya göre aylığın kesilmesi önlenenlerin, 01.10.2008 tarihine kadar aylık almaya devam edecekleri düzenlenmiştir([29]).

Bu düzenleme gereği SGK, 06.08.2003 tarihinden itibaren ölen eşi ve ölen anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunanlara iki aylık bağlanması uygulamasına son vermiş ancak 506, geçici m.91 hükmü gereği 06.08.2003 tarihinden önce ölen eşi ve ölen anne-babası üzerinden 506 sayılı Kanun kapsamından aylık bağladığı kadınlara iki aylık ödenmesine devam etmiştir.

SGK, 06.08.2003 tarihinden itibaren ölen eşi ve ölen anne-babası 506 sayılı Kanun kapsamında bulunanlara iki aylık bağlanması uygulamasına son vermesi nedeniyle uygulama yargıya taşınmıştır.

Yargıtay önceleri, ölüm tarihi 06.08.2003 tarihi öncesi olduğu için ölen eşinden 506 sayılı Kanun kapsamından ölüm aylığı bağlanan kadınlara 01.10.2008 tarihinden önce ölen anne-babanın ölümü nedeniyle iki aylık bağlanmasına hükmetmiştir. (Yargıtay 10. H.D., 28.11.2016, 2015/3573 E, 2016/14251 K.; 06.03.2015, 2014/12992 E, 2015/4042 K.; YHGK, 21.03.2012, 2012/21-21 E, 2012/223 K.)

Yargıtay daha sonraları bu uygulamasını değiştirmiştir. Yargıtay’ın bu yeni içtihadına göre, 506, Geçici 91. madde ile 06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi olan kız çocuklarının kendi çalışmaları dışında isteğe bağlı sigortalı olarak veya hak sahibi olarak gelir veya aylık almaları halinde önceden aldıkları ölüm geliri veya aylığın kesilmesini önlemek olduğu, 5510 sayılı Kanun’un düzenlemesine kadar gelir/aylık almalarını devam ettirmek ve gelir/aylık kesilmişse istirdadını engellemek ve 506 sayılı Kanun’un 68. maddesi ile ilgili farklı uygulamaları gidermenin amaçlandığı, 02.07.1973 tarihinde 1753 sayılı Kanun ile getirilen 506 sayılı Kanun’un 68. maddesinde düzenlenen “evliliğin son bulması ile kocasından da aylık almağa hak kazanan kimseye bu aylıklardan fazla olanı ödenir” hükmünün aynı Kanun’un Geçici 91. maddesi ile yürürlükten kalkmamış olduğu ve uygulanmaya devam edildiği, 02.07.1973 tarihinden sonra 506 sayılı Kanun kapsamında hak sahibi kız çocuğu sıfatıyla hem eşten hem de ana/babadan gelir veya aylığın ikisi bir arada alınamayacağı ve hak sahibi aksini talep etmediği sürece bu ölüm aylıklarından fazla olanı ödeneceği değerlendirilmiştir. Yargıtay’ın bu yeni kararına göre 5510 sayılı Kanun’un Geçici 1. maddesi kapsamında kazanılmış haktan da söz etmek mümkün olmayacaktır (Yargıtay 10.H.D., 19.03.2019, 2016/16627 E, 2019/2530.; 31.10.2018, 2016/7983 E, 2018/8685 K.; YHGK, 30.03.2021, 2017/2529 E, 2021/370 K.; 16.12.2020, 2017/2400 E, 2020/1039 K.).

Hak sahibi olan ve duş eş ve sigortalı kızı sıfatı taşıyan kadınlara, sigortalı eşin ve sigortalı anne-babanın ölüm tarihleri 01.10.2008 öncesi ise ölenlerin sigortalılık statüsü farklı ise istisnalar hariç iki aylık bağlanmıştır. Yine ölümün birisi 01.10.2008 tarihi öncesi diğeri 01.10.2008 tarihi sonrası ise ölenlerin sigortalılık statüsü farklı olma şartıyla 05.12.2017 tarihine kadar iki aylık bağlanmıştır. Buna ilişkin 05.12.2017 tarihi öncesine ait eski SGK uygulaması aşağıdaki tabloda yer almaktadır.  

Tablo-7: Dul Kadınlara 5.12.2017 Tarihinden Önce Farklı Sigorta Statüsünden, Eş ve Anne-Babasından Aylık Bağlanmasına İlişkin Tablo

SSİY, geçici m. 4’de yer alan hükmün 05.12.2017 tarihinden geçerli olarak değiştirilmesi sonrası SGK, ölen eşinden ve ölen anne-babasından iki aylık bağlanmasına ilişkin uygulamasını değiştirmiştir.

SSİY, geçici m.4 hükmüne göre, eş ya da anne-babanın her ikisinin ölümü ya da en az birisinin ölümü 1 Ekim 2008 tarihinden önce gerçekleştiği için hak sahibine 01.10.2008 tarihinden önce ölüm aylığı bağlanmış ise bağlanmış bu aylık hak sahipliğinin daha sonra ortadan kalkması nedeniyle kesilmiş olsa bile sigortalılık statüsünün aynı olmaması şartıyla -istisnalar hariç- 5510 sayılı Kanun’un Geçici 1. maddesi hükmü gereği iki aylık bağlanmaktadır. SSİY, geçici m.4 hükmüne göre, 05.12.2017 tarihinden geçerli olmak üzere aynı anda hem eş hem de anne-baba üzerinden iki aylık alınmasına ilişkin tablo aşağıda sunulmuştur. 

Tablo-8: Dul Kadınlara 5.12.2017 Tarihinden itibaren Farklı Sigorta Statüsünden, Eş ve Anne-Babasından Aylık Bağlanmasına İlişkin Tablo

Yukarıda yer verilen tablodan da anlaşılacağı üzere Eşten ve anne/baba üzerinden iki aylık ödenmesi ilkelerini dört madde halinde özetlemek mümkündür. Bunlar;

1- Eşin ölüm tarihi 1 Ekim 2008 tarihi öncesi ise ve eşin ölümü nedeniyle 1 Ekim 2008 tarihi öncesinde aylık bağlanmışsa eşin sigorta statüsü ile anne/babanın sigorta statüsünün farklı olması halinde iki aylık bağlanır.

2- Eşin ölüm tarihi 1 Ekim 2008 tarihi sonrası olmakla birlikte anne/baba ölümü nedeniyle 1 Ekim 2008 tarihinden önce hak sahipliği nedeniyle ölüm aylığı bağlanmış ise (hak sahipliğinin sigortalı çalışma veya evlenme nedeniyle sona ermesine bağlı kesilmiş olma hali dahil) sigorta statülerinin farklı olması koşuluyla yine iki aylık bağlanır. İstisnai olarak eş 1 Ekim 2008 tarihinden sonra ölmüşse ve eşin sigortalılık statüsü, -5510 m.4/I-(a)-, -5510 m.4/I-(b)-, -5510 m.4/I-(b.4) Tarım-, -5510, m.4/I-(c)- ve ölen anne/baba 2926 Tarım Bağ-Kur sigortalısı ise tek aylık (tercih edilen) bağlanır.

3- Ölüm tarihine bakılmaksızın ölen eşin ve ölen anne/babanın sigortalılık statüsünün birisi 5434 Emekli Sandığı diğer ölen ise 5510, m.4/I-(c) hariç farklı sigorta kapsamındaysa yani ölenlerden biri 5434 Emekli Sandığı kapsamında diğer ölen de SSK veya 5510, m.4/I-(a) veya Bağ-Kur veya 5510 m.4/I-(b) veya 2926 Tarım Bağ-Kur veya 5510 m.4/I-(b.4) veya 2925 Tarım SSK kapsamında ise iki aylık bağlanır.

4- Ölüm tarihine bakılmaksızın ölen eşin ve ölen anne/babanın sigortalılık statüsünün birisi 2925 Tarım SSK diğer ölen de SSK veya 5510, m.4/I-(a) veya Bağ-Kur veya 5510, m.4/I-(b) veya 5434 Emekli Sandığı veya 5510, m.4/I-(c) veya 2926 Tarım Bağ-Kur veya 5510, m.4/I-(b.4) kapsamında ise iki aylık bağlanır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun eski içtihadlarına göre, ölümlerden en az birisi 01.10.2008 tarihi öncesi ise ve sigortalılık statüsü de farklı ise iki aylık bağlanır.

Yargıtay 21. Hukuk Dairesi tarafından verilen 26.11.2018 gün 2017/3288 Esas, 2018/8645 Karar, sayılı Kararda “5510 sayılı Kanun’un 54. maddesinin uygulanabilmesi için hak sahibi sıfatı ile ölüm aylığı talep edebilecek her iki sigortalının ölüm tarihinin de 01.10.2008 tarihinden sonra olması gerektiğine yer verilmiştir. Karar içeriğinde hak sahiplerine yönelik ölüm aylığı tahsisinde sosyal güvenlik hukuku ilkelerine göre sigortalının yaşamını yitirdiği tarih itibariyle yürürlükte olan yasal düzenlemenin uygulanmasının zorunlu olduğuna vurgu yapılmıştır. İlgili karara konu hak sahibinin eşi 01.10.2008 tarihinden sonra babası ise 01.10.2008 tarihinden önce ölmüş olup Yargıtay 21. Hukuk Dairesi, davacının eşi ile babasının sigortalılık statüsü farklı olduğundan iki aylığa hak kazandığına hükmedilmesi gerektiğini işaret ederek aksi yöndeki yerel mahkeme kararını bozmuştur.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından 30.03.2021 tarihinde verilmiş olan 2016/2552 Esas, 2021/368 Karar, 25.04.2018 tarihli ve 2018/21-427 Esas, 2018/949 Karar, 16.06.2020 tarihli ve 2019/10-125 Esas, 2020/410 Karar ile 25.11.2020 tarihli ve 2017/21-1181 Esas 2020/948 Karar sayılı kararlarda da aynı ilkeler benimsenmiştir. Bu konu hakkında, Yargıtay 10. Hukuk Dairesi tarafından, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun benimsediği bu esaslara uygun verilmiş olan çok sayıda kararlar da bulunmaktadır (Yargıtay 10. HD, 22.05.2019, 2017/823 E, 2019/4650 K., ve 18.06.2019, 2017/2430 E, 2019/5124 K.,).

Yargıtay, eşinden ve anne babasından iki aylık bağlanmasına ilişkin içtihadında değişikliğe gitmiştir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu eşin ölüm tarihi 01.10.2008 tarihi sonrası ise anne/babanın ölüm tarihi 01.10.2008 öncesi ise sigorta statüleri SSK ve Bağ-Kur olarak farklı bile olsa ölen eş/anne-babadan iki aylık bağlanamayacağına dair içtihat değişikliğini şu gerekçeye dayandırmıştır.

Ölüm sigortasından aylık bağlama koşulları değerlendirilirken hak sahipliği sıfatının kazanıldığı başka bir anlatımla hak sahipliği hakkının doğduğu tarihteki mevzuat hükümleri ile düzenlenen şartların dikkate alınması gerekir. Hakkın doğması ise hak sahipliği sıfatına yönelik tüm şartların sağlanması olarak anlaşılmalıdır. Sigortalıya ilişkin koşulların sigortalının ölüm tarihinde; hak sahibine ilişkin koşulların ise hak sahipliği sıfatının kazanıldığı tarihte yürürlükte olan mevzuat kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Davacının eşinin 01.10.2008 tarihinden sonra vefat ettiği, babasından dolayı ölüm aylığı alma açısından hakkı doğuran olayın eşin vefatı olduğu ve babasından dolayı hak sahibi sıfatını eşinin ölümü ile kazandığı, bu nedenle eşinin ölüm tarihinde yürürlükte olan ve uygulanması gereken 5510 sayılı Kanun'un 34 ve 54. maddelerindeki düzenlemelere göre davacıya hem eşinden hem de babasından dolayı ayrı ayrı ölüm aylığı bağlanması mümkün olmayıp davacının çift aylığa hak kazanmasına imkan yoktur (Y.H.G.K; 15.3.2023, 2022/968 E. 2023/200 K.; 2022/999 E.; 2023/195 K.; 2023/154 E., 2023/199 K.; 2023/81 E., 2023/198 K.; 2022/1179 E., 2023/207 K.; 2022/1178 E., 2023/206 K.; 2022/1002 E., 2023/196 K.; 2022/992 E., 2023/202 K.)

Dikkat edilirse Yargıtay’ın iş bu yeni içtihadı SSİY, Geçici m.4 hükmüyle birebir örtüşmektedir. Yargıtay’ın iş bu yeni içtihadını aynı zamanda SSİY, geçici m.4’de yer alan düzenlemeye dayandırdığı da özellikle belirtelim.

VI- SONUÇ

Ölüm, ne zaman gerçekleşeceği belli olmayan ve bu olguyu yaşa­yan kişi ile birlikte ailesini de sosyo-ekonomik olarak etkileyen bir kav­ramdır. Temel koruma birimi olarak aileyi esas alan ölüm sigortası, di­ğer sigorta kollarından farklı olarak sigortalının kendisine değil, ölüme bağlı olarak geride kalan aile bireylerine sosyal güvenlik garantisi sağ­lar. Türk toplumunun aile ve sosyal yapısı gözeti­lerek sigortalının eşi, çocukları ve bazı şartları sağlayana anne ve/veya babası hak sahibi sayılmıştır.

Ölüm sigortası ile ölen sigortalının sağlığın­da geçimini sağladığı ve geride bıraktığı hak sahiplerine şartların yerine getirilmesi durumunda ölüm aylığı bağlanır. Ölüm aylığı bağlanmasındaki temel amaç sigortalının ölümü sonrası geride kalan hak sahiplerinin yaşamlarını asgari düzeye yükseltmektir([32]).

5510 sayılı Kanun’un 54. maddesine göre anne ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı; hem eşinden, hem de anne ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da anne ve/veya babasından aylık bağlanacağı hükmü eş-baba, eş-anne ve eş-anne-babanın (5434 sayılı Kanun, 2925 sayılı Kanun ve Aktif Banka Sandıkları hariç) 1-Ekim 2008 tarihinden sonra ölmesi halinde uygulanmaktadır.

Ölümlerin 1 Ekim 2008 tarihinden önce gerçekleşmesi ve sigortalılık statüsünün farklı olması halinde iki aylık (bazı hallerde üç aylık) almak mümkündür.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin Geçici 4. maddesinin 05.12.2017 tarihinden geçerli olmak üzere değişmesinden önce daha önce eş-anne/baba ölümlerinden en azından birisinin 1 Ekim 2008 tarihi öncesi olması, istisnalar hariç iki aylık bağlanmasını gerektirmekle birlikte değişiklik sonrası ancak 1 Ekim 2008 tarihinden önceki ölüme bağlı aylık bağlanmış olan hak sahipleri için sigortalılık statüsü de farklı ise iki aylık bağlanabilmektedir.

Ayrıca, SSİY değişikliği ile daha önce iki aylık bağlanamayan kadınlar için iki aylık bağlanması mümkün olabildiği gibi tersi biçimde daha önce iki aylık bağlananlara SSİY değişikliği sonrası iki aylık bağlanmaması da söz konusu olabilmektedir. İki aylık bağlanamayanlar için SSİY geçici m.4’de yer alan değişikliğin hakları geriye götüren bir düzenleme olduğunu söylemek isabetli olacaktır.

Ancak SSİY değişikliği sonrası daha önce eş-anne/baba üzerinden iki aylık alamayanların dava açmaksızın iki aylık alması da mümkün hale gelebildiği gibi anne-baba üzerinden sadece tek aylık alan (anne-baba Bağ-Kur veya Tarım Bağ-Kurlu olanlar) hak sahiplerinin iki tam aylık veya bir tam bir yarım alma haklarının oluşmasını dikkate aldığımızda ise bunlar açısından SSİY değişikliğinin hakları geriye götüren bir düzenleme olduğunu söylemek mümkün olmayacaktır. Ancak bu değişikliğin Kanun yerine SSİY’de yapılması da ölüm aylığına esas hak sahipliğinin, ölümün gerçekleştiği tarihteki sosyal sigorta mevzuatına göre belirlenmesi ilkesine aykırı düşmektedir.

Gerçekten de hiçbir kanun düzenlemesi bulunmamasına karşın 01.10.2008 tarihinden itibaren ölen eşinden dolayı ölüm aylığı bağlanan hak sahibine 05.12.2017 tarihinden önce başvuruda bulunduğu için farklı statüdeki ölen anne-babasından da ölüm aylığı bağlanması ancak 05.12.2017 tarihinden itibaren farklı statüdeki ölen anne-babasından ölüm aylığı talebinde bulunan hak sahibine ise ölüm aylığı bağlanmaması uygulamasının yasal dayanağından söz etmek mümkün olamayacaktır.

Yargıtay’ın SSİY, geçici madde 4 hükmüne de uygun düşen güncel içtihadına göre ölüm aylığı alma açısından hakkı doğuran olayın eşin vefatı olduğu ve babasından dolayı hak sahibi sıfatını eşinin ölümü ile kazanıldığı, bu nedenle eşinin ölüm tarihinde yürürlükte olan ve uygulanması gereken yasal mevzuatın 5510 sayılı Kanun'un 34 ve 54. maddelerindeki düzenlemeler olması nedeniyle eşi 01.10.2008 tarihinden itibaren ölen dul kadınlara, 01.10.2008 tarihinden önce ölen anne-babasından dolayı sigorta statüleri farklı olsa bile iki aylık bağlanması (hem eşinden hem de anne-babasından dolayı ayrı ayrı ölüm aylığı bağlanması) mümkün olmamaktadır.

Murat ÖZDAMAR*

E-Yaklaşım / Temmuz 2024 / Sayı: 379

* SGK Daire Başkanı, Doktora Öğrencisi

[1] Müjdat ŞAKAR, Sosyal Sigortalar Uygulaması, Beta Yayınevi, Yenilenmiş 10.Baskı, İstanbul:2011, s.283.

[2] Can TUNCAY/Ömer Ekmekçi, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Beta Yayınevi, Güncellenmiş 1.Baskı, İstanbul:2011, s.422.; ŞAKAR, s.283.; Nurşen CANİKLİOĞLU, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Açısından Geride Kalanların Korunması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul:1997.

[3] 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[4] Yargıtay 10. HD., 12.5.2011, E.2010/9405, k.2011/7141., Yargı Kararının değerlendirmesi için bkz; Ali GÜZEL/Ali Rıza OKUR/Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul: Beta Yayınevi, Yenilenmiş 14. Baskı, 2012, s.679.

[5] 12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[6] 05.12.2007 tarih ve 30261 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.

[7] Anne ve babanın hak sahipliği şartları eş ve çocuklara göre nispeten daha ağırdır. Bu şartlar için bkz; Murat GÖKTAŞ/Murat ÖZDAMAR, “Ölen Sigortalının Anne ve Babasına Ölüm Aylığı Bağlanabilmesi İçin Aranan Koşullar”, Yaklaşım Dergisi, Sayı:269, (2015-Mayıs) s.141.

[8] Yusuf ALPER, Sosyal Sigortalar, Bursa: Ekin Kitabevi, 2003, s.323.

[9] TUNCAY/EKMEKÇİ, s.422-425.; ŞAKAR, s.284-288.; Semih Aktuğ/Namık Hüseyinli, “Türkiye ve Azerbaycan Sosyal Güvenlik Hukukunda Ölüm Sigortası” Kamu-İş Dergisi, C:12, Sayı:4/2012, s.126-129. Mehtap Yücel BODUR, Türk ve Avrupa Birliği Sosyal Güvenlik Hukukunda Ölüm Sigortası, Seçkin Yayınevi, Ankara:2021, s.70.

[10] Mustafa KURUCA/Murat ÖZDAMAR, Tüm Yönleriyle Emeklilik, Güncellenmiş 2.b.,Ankara: Yaklaşım Yayınları,2013.s.185-203.

[11] Bkz; 5510, m.92.

[12] TUNCAY/EKMEKÇİ, s.425.

[13] Aylıklar ölümün gerçekleştiği tarihteki yasaya göre belirlendiğinden sigorta statüleri; ölüm 1 Ekim 2008 öncesi ise SSK, Bağ-Kur, Tarım Bağ-Kur olarak, ölümler 1 Ekim 2008 sonra ise 4/I-a, 4/I-b veya 4/I-c olarak ifade edilmiştir. 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu ile 2925 sayılı Tarım SSK Kanunu halen yürürlüktedir.

[14] 5510 sayılı Kanun’un Geçici 20. maddesinde yer alan, “Bu Kanunun kısa vadeli sigorta kolları ve genel sağlık sigortası hariç diğer hükümleri bakımından; vakıf senetlerinde bu Kanuna aykırı hükümler bulunması halinde, bu Kanunun yürürlük tarihi itibariyle bu Kanun hükümleri uygulanır.” Hükmü gereği, ölüm aylığı için aranan prim şartları 5510 sayılı Kanun’un 32. maddesine eşit olacaktır. Aynı görüşte; Nergis ŞİMŞEK, SSK ve Bağ-Kur’da Emeklilik, Yaklaşım Yayınevi, Güncellenmiş 2.Baskı, Ankara:2012, s.420.

[15] ŞAKAR, s.286.; TUNCAY/EKMEKÇİ, s.425.; GÜZEL/OKUR/CANİKLİOĞLU, s.557.; KURUCA/ÖZDAMAR, s.191.

[16] Ölen eşlerin tamamının veya birinin ölüm tarihi 1 Ekim 2008 tarihi öncesi ve aylık almaya esas sigorta kanunları (ve sigorta statüleri) farklıysa iki aylık bağlanır.

[17] 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölen sigortalıların gelir ve aylıkları farklı statüde ise aylık ve gelir tam bağlandığı gibi aylığın 5434 sayılı Kanun kapsamında, gelirin ise diğer kanunlar kapsamında olması halinde aylık ve gelir tam bağlanır.

[18] 5510, m.34/I hükmü gereği hak sahibi çocuklardan 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların, bu Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaları, 01.04.2017 tarihinden itibaren aylık bağlanmasına engel oluşturmaz.

[19] BODUR, a.g.e, s.118-125

[20] GÜZEL/OKUR/CANİKLİOĞLU, a.g.e., s.559.

[21] İlgili düzenlemenin yürürlüğü 02.08.2003 tarihidir. Aynı düzenleme 4.10.2001 ila 7.8.2001 tarihleri arasında da yürürlükte kalmıştır. 1 Ekim 2016 tarihinden itibaren de 04.10.2000 öncesi veya 08.08.2001-01.08.2003 tarih aralığı içinde hak sahipliğinde bu şartlar aranmaktadır.

[22] İlgili düzenlemenin yürürlüğü 02.08.2003 tarihidir. Aynı düzenleme 04.10.2001 ila 07.08.2001 tarihleri arasında da yürürlükte kalmıştır.

[23] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 25.04.2018 Tarih, 2018/427 Esas, 2018/949 Karar

[24] 4/1-(b) Hak Sahibi Kız Çocuklarının Gelir Tespiti İşlemleri konulu 22.09.2016 tarihli ve E.5040387 sayılı SGK, Genel Yazısı

[25] YHGK 25.04.2018 tarihli ve 2018/21-427 E., 2018/949 K.; 16.06.2020 tarihli ve 2019/10-125 E., 2020/410 K., ile 25.11.2020 tarihli ve 2017/21-1181 E., 2020/948 K. Sayılı kararlarında da aynı ilkeler benimsenmiştir

[26] SGK, 21.06.2022 tarihli E.47687443 sayılı yazı

[27] Ölüm tarihi 04.10.2000 öncesi ve 02.08.2001-01.08.2003 arası olan sigortalının geçimini sağlayacak geliri bulunan kız çocuklarına SGK tarafından 01.10.2016 tarihi öncesi ölen anne ve babasından ölüm aylığı bağlanmamış, 01.10.2016-04.07.2017 tarihleri arasında sadece bir aylık bağlanmış, 05.12.2017 tarihinden itibaren yüksek aylık tam düşük aylık ise yarım olarak bağlanmıştır.

[28] 05.12.2017 tarihi öncesi uygulamaya göre, 18 yaşından küçük yetim kız çocuklarına her iki aylık tam olarak ödenir. 18 Yaşını tamamlayınca yüksek aylık tam ödenir. Düşük aylık kesilir.

[29] 506, geçici m.91/VII’de 31.12.2007 tarihine kadar aylık almaya devam edecekleri düzenlenmiş bu tarih 5724 sayılı 2008 yılı Merkezi Bütçe Kanunu’nun 28/9. maddesi ile 31.05.2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yürürlük tarihi olarak değiştirilmiştir.

[30] Anne/babanın ölüm tarihi 01.10.1972 ila 03.10.2000 tarihi arası veya 08.08.2001 ila 01.08.2003 arası ise toplam geliri brüt asgari ücret üzerinde çıkan yetim kadınlara anne/babadan ölüm aylığı bağlanamaz. Bu nedenle sadece ölen eşin üzerinden ölüm aylığı bağlanır.

[31] Ölen Anne/babanın sigortalılık statüsü 4/I-(b) olmakla birlikte (4) numaralı alt bent kapsamında (Tarım Bağ-Kur) ise hak sahibi dul ve yetim kız çocuğuna her iki aylık da bağlanır. Ayrıntılı bilgi için Bkz, Nergis Şimşek, SSK ve Bağ-Kur’da Emeklilik, Güncellenmiş 2.Baskı, Ankara: Yaklaşım Yayınları, 2012.s.402.

[32] GÜZEL/OKUR/CANİKLİOĞLU, s.551.