Yurtdışı borçlanması yeryüzünde sadece Türk vatandaşlarına özgü bir hak. Dövize yoğun ihtiyaç duyulan dönemde ülkeye döviz girişi ve gurbetçi vatandaşların ülkeye bağlılığını kuvvetlendirmek amacıyla zamanında 1978 yılında getirilen bir hak ve hâlâ da sürdürülüyor.
Türkiye’de hiç çalışması olmayan ya da çok az çalışması olanlar da bu haktan faydalanarak emekli olabiliyorlar. Ancak ülkemizde yurtdışı borçlanması ve emeklilik koşulları bir incelik keşmekeşi haline gelmiş olduğundan herkes her durumda aynı sonucu elde edemeyebiliyor. Zarar etmemek için mutlak bir uzmana ihtiyaç duyuluyor.
Aynı dönemlerde aynı yaşta ve aynı ülkede çalışan iki kişiden çok para ödeyen az, az para ödeyen çok maaş alabiliyor ve bu sonuç yasal olarak mümkün bulunuyor.
Bu bilgi açlığını ve çapraşık durumları fırsat bilen çok sayıda simsar da çantalarını kaptıkları gibi Avrupa’ya giderek gurbetçi vatandaşlarımızın bu amaçlarını istismar edebiliyorlar.
O nedenle özellikle Avrupa’daki gurbetçi vatandaşlarımıza önerimiz ayaklarına gelen değil işlerine gelecek uzmanla çalışmalarıdır.
Bunun için de ilk adım olarak emekliliklerini emanet edecekleri uzmanları sağlıklı biçimde saptayıp bulmalılar. Peki, bunu nasıl yapabilirler?
Ayırt Edici Sorular
Türkiye’de sigortalılığı olan ile olmayan arasındaki farkı hemen herkes bilebilir ise de önemli aylık ve ödeme tutarı farklılıklarına yol açabilecek bazı diğer nüanslara da kulak kabartmalılar.
Örneğin;
Türkiye’de çok az çalıştıktan sonra Türkiye’de emekli olmadan Türkiye ile sözleşmeli bir ülkede çalışıp o ülkeden malûlen emekli olan bir sigortalı için emeklilik şartlarının ne kadar ve neden dolayı farklı olduğunu, buna karşı önceden yapılması gereken iş ve işlemleri bilip bilmediğini,
Yurtdışı kısmi aylığının hangi durumda bilerek ve isteyerek hangi durumlarda farkında olmadan yasal olarak bağlanabileceği, hani yurtdışı kısmi aylıklarının tam aylığa yükselebileceği hangi kısmi aylıkların tam aylığa hiçbir zaman yükselemeyeceği,
Türkiye’de ödenen isteğe bağlı prim ödeme sürelerinin yurtdışı borçlanması yapılacak yurtdışı çalışma süreleri ile çakışması halinde hangi hallerde isteğe bağlı sürelerin silineceği hangi hallerde o sürelerin silinmeyip yurtdışı borçlanma süresi sayılmayacağı,
Türkiye’de en son Emekli Sandığı iştirakçisi, Bağ-Kur sigortalısı veyahut SSK sigortalısı olmanın emeklilik koşullarını, emekli aylığı tutarını ve ödenecek tutarları nasıl, ne yönde ve kaç TL değiştireceğini, SSK’lı günde 21,648 TL ila 162,36 TL arasında günlük bedel ödeyebilecek iken Emekli Sandığı iştirakçisinin günlük rakamının ne olacağı ve neye göre belirleneceğini net olarak biliyor mu?
Kendi yurtdışı çalışması süresinin hangi yıllara tekabül ettiği ve hangi ülkelerde geçtiğine göre alabileceği alternatifli aylık tutarlarını “ödeme tutarı/aylık tutarı” biçiminde (Yaklaşık değil) net olarak verip veremediğini,
Günde 21,648 TL ila 162,36 TL arasında ve asgariden yüksek bir günlük bedel ödemenin SSK borçlanmasında hangi yıllar için anlamlı olacağı, hangi yıllarda günlük 21,648 TL’den fazlasının boşa gideceği, hangi yıllar için 76 TL’den fazlasının, hangi yıllar için 108 TL’den fazlasının, hangi yıllar için 141 TL’den fazlasının boşa giden para olacağını biliyor mu? Bu durum Bağ-Kur için farklı olan hangi yıl dilimlerinde geçerli olacağını biliyor mu?
Eğer öncesinde kamu çalışması varsa yurtdışı borçlanması sonucu aylık bağlandığında emekli ikramiyesi alıp alamayacağı bilgisini,
İsviçre’deki çalışması nedeniyle Türkiye’den yurtdışı borçlanması ile emekli olmada İsviçre’de çalışma olmaksızın adına ödenen primlerin bağlanacak işten ayrılma koşulunu bertaraf edilmesi bakımından aylığa engel olup olmayacağı,
Hususlarından kendileri ile ilgili olan bir ya da birkaçını öncelikle sorgulamalılar.
Okuma Yazma Yeterli mi?
Tabii bu uyarım ve sözüm “Ben okuma yazma biliyorum, internetten biraz araştırır, kendim form doldurur ve emekli olurum” diyenlere değil. Onlar birkaç şanslı dışında iflah olmaz bir zararzede olmaktan kurtulamayacaktırlar. Bunların yaptığı hatalı yurtdışı borçlanması kaynaklı düşük aylıklarını aylık çekilmemişs düzletmek mümkün ancak bu düzeltme durumunda bile maddi kayıpları 25-30 bin TL'yi bulabiliyor. İntrenetteki bilgi içeriklerinin özellikle sık değişen mevzuat nedeniyle çöp niteliğinde olabileceği de asla göz ardı edilmemeli, yazanın bilgisine güvenilse bile yazının tarihine de dikkat edilmelidir.
Sözüm “Okuma yazma biliyorum, hatta tahsilim oldukça iyi, ama bu işin incelikleri vara benziyor, bu işi bir profesyonel uzmanla yapayım da parasal yararım korunsun” diyenler için, onlara da uzmanlarla simsarları ayırmaları bakımından bu uyarıyı önemle yapmak istiyorum.
Yazı Hırsızları
Yukarıda sorduğum önemli örnek soruların cevaplarını bu yazıda vermiyorum. Çünkü yazdığım önemli bilgi içeren yazılarımdan özellikle yurtdışı borçlanması için olanları “Noktasına virgülüne dokunmadan sadece adımı çıkartarak kendi yazısı imiş gibi Avrupa’daki Türklere özgü web sitelerinde altına utanmadan kendi adını koyarak yayımlayan” ahlaksız madrabaz simsarlar var.
Gurbetçi vatandaşlarımıza diyeceğim o ki önemli tutarda bir para ödeyerek size ömür boyu yoldaşlık edecek ve öldüğünüzde de kalanlarınızı sevindirecek iyi bir aylığım olsun diyorsanız girişiminizi muhakkak bir profesyonel ile yapın. Ama ilk adım olarak tespit edeceğiniz bu uzmanın cazip özelliği de ayağınıza gelmesi olmasın, uzmanınızı siz arayın bulun, bulurken de bu sorular size ışık tutsun. Şevket Tezel
