Kayıtlı istihdamın artırılması, gönüllü uyumun ve düzenli prim ödeme kültürünün yaygınlaştırılması, bölgesel gelişmişlik farklarının ortadan kaldırılması, istihdam maliyetlerinin azaltılması, kadınlar, gençler ve engelliler gibi dezavantajlı grupların istihdamının artırılması, mesleki ve teknik eğitimin özendirilmesi, ekonomik krize bağlı işten çıkarmaların önüne geçilmesi, kültür yatırım/ girişimlerinin ve Ar-Ge faaliyetlerinin teşvik edilmesi gibi amaçlarla sigorta primi teşvik ve destekleri ile ilgili çok sayıda yasal düzenleme yapılmıştır.
Halen uygulaması devam eden 14’ü 4/a (SSK) kapsamında sigortalı çalıştıran işyerlerine, 2’si 4/b (Bağ-Kur) sigortalılarına yönelik toplam 16 adet sigorta primi teşvik ve desteği bulunmaktadır.
Bu teşvik ve destekler aşağıda belirtilmiştir.
- Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası işveren hissesinden 5 puan indirim
- Yurtdışına götürülen/gönderilen sigortalılar için uygulanan 5 puan indirim
- Sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinden 5 puan indirim (EYT teşviki)
- 4/b (Bağ-Kur) sigortalıları için 5 puan indirim
- Genç girişimci teşviki (Bağ-Kur)
- Yatırımlarda devlet yardımları hakkında kararlar uyarınca uygulanan teşvik
- Asgari ücret desteği
- İşsizlik ödeneği alanların istihdamı halinde uygulanan prim teşviki
- Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için işsizlik sigortası primi teşviki
- Genç, kadın ve mesleki belge sahibi olanların istihdamına yönelik teşvik
- Engelli sigortalıların istihdamına yönelik teşvik
- Araştırma, geliştirme ve tasarım faaliyetlerine ilişkin teşvik
- Kültür yatırımları ve girişimlerine yönelik uygulanan sigorta primi teşviki
- Sosyal hizmetlerden faydalanan kişilerin istihdamına yönelik teşvik
- Sosyal yardım alanların istihdamına yönelik teşvik
- İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesine yönelik teşvik
Sigorta primi teşviklerinden geriye doğru yararlanılıp yararlanılamayacağı?
SGK’nın 18.03.2015 tarihine kadar olan uygulamasında, herhangi bir kanunda öngörülen prim teşvikinden yararlanmış olan işverenlerin sonradan bu tercihlerini değiştirerek, kendileri açısından daha avantajlı olan sigorta primi teşvikinden düzeltme yapmak (iptal/ek-asıl bildirge düzenlemek) suretiyle geriye doğru yararlanabilmekteydiler.
Ancak, 27 /3 /2018 tarihli ve 30373 sayılı 2. mükerrer Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7103 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 70’inci maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na ek 17’nci madde eklenmiş olup, anılan maddenin birinci fıkrasında; “Bu kanun veya diğer kanunlarla sağlanan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabileceği halde yararlanılmadığı ay/dönemlerde gerekli tüm koşulların sağlanmış olması ve yararlanılmayan ayı/dönemi takip eden altı ay içerisinde kuruma müracaat edilmesi şartlarıyla, başvuru tarihinden geriye yönelik en fazla altı aya ilişkin olmak üzere, yararlanılmamış olan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabilir veya yararlanılmış olan prim teşviki, destek ve indirimleri başka bir prim teşviki, destek ve indirimi ile değiştirilebilir" şeklinde düzenleme yapılarak geriye doğru en fazla altı ay için sigorta prim teşviklerinde düzeltme yapılarak yararlanma imkânı getirilmişti.
Daha sonra, 22/4/2021 tarihli ve 31462 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7316 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 10’uncu maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un Ek 17’nci maddesinin birinci fıkrası “Bu kanun veya diğer kanunlarla sağlanan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabileceği halde yararlanılmayan ay/dönemler için geriye yönelik prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılamaz, yararlanılmış olan prim teşviki, destek ve indirimler başka bir prim teşviki, destek ve indirim ile değiştirilemez.” Şeklinde değişiklik yapılarak geriye doğru altı aylık yararlanma imkanı da ortadan kaldırılmış ve bu hüküm 1/5/2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Bu çerçevede, 5510 sayılı Kanun’un Ek 17’nci maddesinin birinci fıkrasına ilişkin değişiklik 1/5/2021 tarihi itibarıyla yürürlüğe girdiğinden anılan maddenin birinci fıkrası kapsamında 2021/Mayıs ayı/dönemi ve sonrasına ilişkin olmak üzere;
- 5510 sayılı Kanun ve diğer kanunlarda yer alan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabileceği halde yararlanılmayan aylar/dönemler için geriye yönelik prim teşviki, destek ve indirimlerden yararlanılması,
- Yararlanılmış olan prim teşvik, destek ve indirimin başka bir prim teşviki, destek ve indirim ile değiştirilmesi,
imkanı bulunmamaktadır.
Sigorta primi teşviklerinden geriye doğru yararlanamama uygulamasının istisnaları
5510 sayılı Kanun’un Ek 17’nci maddesinde yapılan yasal değişiklik uyarınca 2021/Mayıs ayı ve sonrası dönemde 5510 sayılı Kanun veya diğer kanunlarla sağlanan prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılabileceği halde yararlanılmayan ay/dönemler için geriye yönelik prim teşviki, destek ve indirimlerinden yararlanılması ya da yararlanılmış olan prim teşviki, destek ve indirimlerin başka bir prim teşviki, destek ve indirim ile değiştirilmesi mümkün olmamakla birlikte bu uygulamanın aşağıda belirtildiği şekilde istisnaları bulunmaktadır.
Şöyle ki;
1) 5510 sayılı Kanun’un Ek 2’nci maddesinde yer alan sigorta primi teşviki uygulamasında;
- Ekonomi Bakanlığı’nca düzenlenen teşvik belgelerine istinaden SGK’ya intikal ettirilen bilgilerin sisteme kodlanmasının ardından ilgili sosyal güvenlik il müdürlüğünce/sosyal güvenlik merkezince işverenlere teşvikten yararlanılmasına ilişkin bilgilerin resmi bir yazı ile bildirilmesi,
- Ekonomi Bakanlığı’nca yatırım teşvik belgesi verilen bir işyerine birden fazla yatırım teşvik belgesinin verildiği durumlarda her bir teşvik belgesi için ayrı bir işyeri dosyasının tescil edilmesi,
- Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararlar kapsamında desteklenen tersanelerin gemi
inşa yatırımlarında, teşvikten yararlanılacak her bir gemi için ayrı bir işyeri dosyasının tescil edilmesi,
2) 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun
kapsamında sigorta prim teşvikinden yararlanacak işverenlerce, teşvikten yararlanmaya hak kazanıldığına ilişkin ilgili kurum, kuruluş, vakıf veya denetimle görevli şirketlerden alınan belgeler ile birlikte SGK’nın ilgili sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine yazılı olarak müracaat edilmesi,
3) 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunu kapsamında sigorta primi teşvikinden yararlanacak işverenlerce ‘Kültür Yatırım Belgesi’ veya ‘Kültür Girişim Belgesi’ ile kurumlar vergisi mükellefi olduklarına ilişkin ilgili vergi dairesinden alınan belgelerin sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine dilekçe ekinde ibraz edilmesi,
gerekmektedir.
Buna göre,
- Yukarıda belirtilen kanunlar (5510/Ek-2, 5746, 5225) kapsamında SGK’nın ilgili sosyal güvenlik il müdürlüğünce/sosyal güvenlik merkezince; söz konusu teşvik belgelerine istinaden işyeri tescil işleminin yapılamaması veya geç yapılması,
- İşverenlerce ibraz edilen belgelerin ilgili sosyal güvenlik il müdürlüğünce/sosyal güvenlik merkezince uygun görülmesine rağmen sisteme tanımlama işleminin yapılamaması veya geç yapılması,
- İlgili bakanlıkça gönderilen bilgilerin işverenlere hiç bildirilmemiş veya geç bildirilmiş olması,
nedenleriyle işverenlerce, başka bir prim teşvikinden yararlanmak üzere ilgili kanun numaralarından verilmiş muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin ilgisine göre 25510, 16322, 26322, 05746, 15746, 25225, 55225 kanun numaralarından düzenlenen muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile değiştirilerek işleme alınmasına yönelik talepte bulunulması halinde, işverenlerin iradesi dışında oluşan bu durumlar nedeniyle ilgili kanunlar gereği geriye yönelik teşvikten yararlanabileceklerdir. Celal ÖZCAN
