İşverenler, sigortalılar, isteğe bağlı sigortalılar veya genel sağlık sigortalıları çeşitli nedenlerle SGK’ya yanlış ve yersiz olarak sigorta primi ve idari para cezası ödeyebilmektedir.
Yanlış ve yersiz ödenmiş olan bu sigorta primi ve idari para cezalarının SGK’dan belli şartlarla iade alınması mümkündür.
Prim iade şartları
Sigorta primlerinin ilgililere iade edilebilmesi için;
- Primlerin ödendiği tarihten talep tarihine kadar 10 yıllık sürenin geçmemiş olması,
- İşyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne/ Merkezine yazılı talepte bulunulması gerekmektedir.
Buna göre, SGK herhangi bir talep olmaksızın iade işlemi yapmamaktadır.
İade edilecek sigorta primleri için faiz hesabı
SGK yanlış ve yersiz tahsil edilmiş olan primleri iade ederken kanuni faiz de hesaplamaktadır.
Buna göre, yanlış veya yersiz olarak 01.10.2008 veya sonrasında tahsil edilmiş olan primlerin iadesi sırasında ödenecek kanuni faiz; primin SGK’ya ödendiği tarihi takip eden aybaşından, iadenin yapılacağı ayın başına kadar geçen süre için hesaplanmaktadır.
Ayrıca, ödeme tarihi 1/10/2008 ve sonrası olan primlerin iadesi sırasında, hem sigortalı hissesi için, hem de işveren hissesi için kanuni faiz ödenmektedir.
506 sayılı Kanun’un mülga 84 üncü maddesi gereğince yanlış veya yersiz tahsil edilen primlerin iadesi sırasında, yalnızca işveren hissesine kanuni faiz ödeneceği öngörüldüğünden, 30/9/2008 veya öncesinde tahsil edilmiş olan primlerin iadesi sırasında;
- Sigortalı hissesine, 1/10/2008 tarihinden iadenin yapıldığı ayın başına kadar geçen süre için,
- İşveren hissesine ise, primin SGK’ya ödendiği tarihi takip eden aybaşından, iadenin yapılacağı ayın başına kadar geçen süre için kanuni faiz hesaplanmaktadır.
Sigortalılık çakışmalarında ve belge türü değişikliklerinde prim iadesi
Çeşitli nedenlerle kişiler 4/a (SSK) statüsünde prim ödemesi gerekirken, 4/b (Bağ-Kur) statüsünde veya 4/b (Bağ-Kur) statüsünde prim ödemesi gerekirken, 4/a (SSK) statüsünde prim ödeyebilmektedir. Sosyal güvenlik mevzuatında bu durum sigortalılık çakışması olarak nitelenmektedir.
Buna göre, 5510 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesi uyarınca sigortalılık statülerinde meydana gelen çakışma sonucu, çakışan hizmet süresi olarak iptal edilmesi gereken 4/a (SSK) kapsamında ödenen primlerin sigortalı ile işveren arasında kurulan hizmet akdi karşılığında zorunlu olarak ödenmiş olması nedeniyle işverenlerin SGK’ya ödemiş oldukları bu kapsamındaki çakışan hizmet sürelerine ilişkin primler, SGK tarafından yanlış veya yersiz tahsil edilen prim olarak değerlendirilmemektedir.
Aynı şekilde, sigortalı bildirimlerine dair belge türü değişikliği (Örneğin; 02- Sosyal Güvenlik Destek Primi yerine, 01-Tüm Sigorta Kollarından prim ödenmesi) sonucu oluşan fark prim tutarları da SGK tarafından yanlış veya yersiz tahsil edilen primler kapsamında değerlendirilmemektedir.
Dolayısıyla, gerek çakışan hizmet süreleri nedeniyle iptal edilmesi gereken 4/a (SSK) kapsamındaki geçersiz sigortalılık statüsünden SGK’ya ödenen primler (geçerli sigortalılık statüsüne olan prim borcuna ilişkin aktarımı yapıldıktan sonra ya da her iki statü içinde prim ödendiğinin tespit edilmesi durumunda), gerekse belge türü değişikliği sonucu oluşan fark prim tutarlarının ilgililere iadesi yapılmakla birlikte, bu tutarlara kanunu faiz hesaplanmaksızın iade edilmektedir.
İade edilecek tutarın borçlara mahsubu
İade esnasında ilgililerin SGK’ya borcunun bulunması halinde, iade edilecek tutarlar öncelikle borca mahsup edilmektedir. Kişinin SGK’ya borcunun bulunmadığının anlaşılması durumunda ise, 5510 sayılı Kanunun 88 inci maddesinin on altıncı fıkrası uyarınca bu defa ilgililerin varsa Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerine olan muaccel borçlarına mahsup edilmekte, ilgili Bakanlığa da borcu yoksa iade işlemi gerçekleştirilmektedir.
Gecikme cezası ve gecikme zamlarının iadesi
Yanlış veya yersiz tahsil edilmesi nedeniyle iadesine karar verilen primlerin, yasal süresi dışında gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edilmiş olması halinde, yanlış veya yersiz tahsil edilmiş prime ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammının tamamı, kanuni faizi ile birlikte ilgililere iade edilmektedir.
İdari para cezalarının iadesi
Yanlış ve yersiz alınmış primler dışında idari para cezaları ile ilgili olarak iade talebinde bulunulması mümkündür.
Bu çerçevede, yanlış ve yersiz tahsil edilmiş idari para cezalarının iade alınabilmesi için; idari para cezalarının ödendiği tarihten, talep tarihine kadar 10 yıllık sürenin geçmemiş olması ve işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne/ Merkezine yazılı talepte bulunulması gerekmektedir.
Ancak, 5510 sayılı Kanun'da yanlış veya yersiz tahsil edilmiş idari para cezalarının iadesi sırasında kanuni faiz ödeneceğine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamakla birlikte; yanlış ve yersiz tahsil edilmiş idari para cezalarının iadesi sırasında iadeye konu olan bir mahkeme ilamının bulunması ve bu ilamda da kanuni faize hükmedilmiş olması halinde yanlış ve yersiz alınmış idari para cezaları da kanuni faizi ile birlikte iade edilmekte, buna karşın yanlış ve yersiz alınmış idari para ezalarının iadesi sırasında iadeye konu olan mahkeme ilamında idari para cezasına kanuni faiz ödenmesine ilişkin bir hüküm bulunmuyorsa ya da SGK’ya ödenmiş olan idari para cezası dava konusu yapılmamışsa, tahsil edilen idari para cezaları kanuni faiz olmaksızın iade edilmektedir. Celal ÖZCAN
