Vergi kanunlarımızda mükelleflerin yapacakları bağış ve yardımlara ilişkin onları teşvik edici birçok indirim, istisna ve muafiyet düzenlemeleri bulunmaktadır. Vergi kanunları dışında da destekler söz konusudur.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesinde ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinde gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince beyannamelerinde bildirilecek gelirlerden /kurum kazancından indirim konusu yapılabilecek bağış ve yardımlarla ilgili düzenleme yapılmıştır. Bazı bağış ve yardımların tamamı, bazılarının ise beyan edilen gelirlerin %5’ine kadar (kalkınmada öncelikli yörelerde, gelir vergisi mükellefleri için % 10) kısmı vergi hesabında, matrahtan indirime konu edilebilecektir. Bir kısım bağış ve yardımlarda ise bu sınırlamalar yoktur. Vergiye tabi kazanç beyan edilmemişse indirimimin söz konusu olmayacağı tabiidir. İndirim konusu olacak bağış ve yardımlar toplamı beyan edilen gelir/kurum kazancı ile sınırlıdır. İndirilemeyen kısım sonraki yıla devredilemez.
Bu gün yazımızda gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin eğitim ve sağlık tesislerinin bağışı ve yardım harcamalarının gelir ve kurumlar vergisi matrahından indirimi üzerinde duracağız.
Eğitim ve sağlık tesislerine ilişkin bağış ve yardımların amacı ve yasal düzenlemeler
- Yasal düzenlemelerin amacı
Bilindiği gibi gelişen ülkelerde ve ülkemizde eğitim ve sağlık harcamaları devlet bütçelerimiz içinde önemli bir yer tutmaktadır. İki bakanlığın (Sağlık ve Milli Eğitim Bakanlığı )ve üniversitelerin toplam kamu harcamaları içindeki payları oldukça yüksektir.
2024 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine 11.007.879.053.000 Türk Lirası ödenek verilmiştir. Bu toplam içinde Milli Eğitim Bakanlığına ayrılan ödenek 1.092.129.668.000 Türk Lirası, Sağlık Bakanlığı’na ayrılan ödenek 732.562.378.000 Türk Lirası’dır. Devlet üniversiteleri ve özel özel üniversiteler ve diğer özel okullardaki eğitim ve sağlık kuruluşlarının harcamaları da dikkate alındığında eğitim ve sağlık için ülkemizde yapılan harcamaların büyüklüğü daha iyi anlaşılır.
İktisadi, sosyal ve siyasal gelişmişlik düzeyini belirleyen unsurlardan biri eğitimdir. Ayrıca, eğitim bireylere ve topluma önemli yararlar sağlar. Teknolojik ilerleme, beşeri sermayenin oluşumu iktisadi kalkınma ancak eğitimle mümkündür. Eğitim ülke kalkınmasında ve beşeri yaratıcılıkta en önemli faktördür denilebilir.
Eğitimle birlikte sağlık harcamaları da insana yapılan önemli bir yatırımdır; verimlilik artışında ve beşeri sermayenin oluşumunda katkısı vardır. Bu hususları göz önünde tutan kanun koyucu, sadece kamu harcamaları ile yetinmemiş, vergi mükelleflerini eğitim ve sağlık tesisleri bağışlamaya teşvik etmiştir.
- İlgili kanun maddeleri
Söz konusu tesislere ilişkin bağış ve yardımlarla ilgili hükümler, Gelir Vergisi Kanunu’nun 89’uncu maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendi ile Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde düzenlenmiştir.
Maddelerde okul ve sağlık tesislerinin inşası için yapılan bağış ve yardımlar ile bu tür kuruluşların faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamı beyan edilen gelir veya kurum kazancından indirilmesi uygun görülmüştür. Konuya ilişkin ayrıntılı açıklamalara aşağıda yer verilmiştir.
- Bağış ve yardım yapılabilecek kurum ve kuruluşlar
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından;
- Genel bütçeli kamu idarelerine,
- Özel bütçeli kamu idarelerine,
- İl özel idarelerine,
- Belediyelere,
- Köylere,
bu kapsamda bağış ve yardım yapılabilir.
Kapsama giren bağış ve yardımlar
Aşağıda sayılan tesislerin inşası ve faaliyetlerinin devamı için yapılacak bağış ve yardımlar indirim konusu yapılabilmektedir.
- Okul,
- Sağlık tesisi,
- 100 yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde 50 yatak) kapasitesinden az olmamak kaydıyla öğrenci yurdu,
- Çocuk yuvası,
- Yetiştirme yurdu,
- Huzurevi,
- Bakım ve rehabilitasyon merkezi,
- Gençlik ve Spor Bakanlığı’na ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik kampları.
Düzenlemedeki “okul” ifadesinden, doğrudan eğitim-öğretim hizmetlerinin verildiği temel birimlerin anlaşılması gerekmekte olup rehberlik ve araştırma merkezi, mesleki eğitim merkezi, iş eğitim merkezi, mesleki ve teknik eğitim merkezi ve akşam sanat okulları da bu kapsamda değerlendirilir.
“Sağlık tesisi” ifadesinden ise Sağlık Bakanlığı’nca sağlık tesisi kapsamında değerlendirilen kurum ve kuruluşların anlaşılması gerekmektedir.
“Yaygın din eğitimi verilen tesis” ifadelerinden, Diyanet İşleri Başkanlığı denetimine tabi olan ve din eğitimi verilen tesisler anlaşılmalıdır. Yaygın din eğitimi verilen tesisler için yapılan harcamaların da Diyanet İşleri Başkanlığı teşkilatınca denetlenmesi gerektiği tabiidir.
- Harcama ve bağışların niteliği ile indirim tutarı
Yukarıda belirtilen tesislerin;
- İnşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya
- Bu tesislerin inşası için yukarıdaki kamu kurum ve kuruluşlarına yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile
- Mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların,
tamamı gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından beyanname üzerinden indirim konusu yapılabilir.
Örneğin, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullara yapılan ayni bağışlar gelir ve kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilir. Bu kapsamda, bir ilköğretim okuluna sınıflarda kullanılmak üzere alınan ve bağışlanan mobilya, mefruşat, akıllı yazı tahtaları vb. donanımlara ilişkin harcamalar gelir ve kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.
Okul inşasına ilişkin bağışlar
Kamu kurum ve kuruluşları ile imzalanan protokol gereğince kamu arazisi üzerine okul yaptırılması halinde, söz konusu okul inşasına ilişkin olarak yapılan harcamalar, harcamanın yapıldığı yıla ilişkin gelir ve kurum kazancının tespitinde indirime konu olabilir.
Kamu kurum ve kuruluşları ile imzalanan protokol gereğince şahsına ait arazi üzerine okul yaptıran mükelleflerce, söz konusu okul inşasına ilişkin olarak yapılan harcamalar, okul inşaatının tamamlanarak teslim edildiği yıla ilişkin gelir ve kurum kazancının tespitinde indirim indirilebilir.
Yaygın din eğitimi verilen tesislerin inşası ve/veya faaliyetine devam etmesi amacıyla vakıf veya derneklere yapılan bağışlar
Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin inşası ve/veya faaliyetine devam etmesi amacıyla kurulmuş bulunan vakıf veya derneklere yapılan bağışlar, anılan kurumlardan alınan makbuzlara veya bunlar tarafından bankalarda açılan hesaplara yatırıldığına ilişkin alınan banka dekontlarına istinaden gelir ve kurum kazancından indirim konusu yapılabilir.
Ancak, bunlar dışındaki diğer dernek veya vakıflara bu amaçla yapılan bağış ve yardımların ise; mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin inşası ve/veya faaliyetine devam etmesi amacıyla gerekli harcamaları finanse etmek üzere bağış ve yardım toplama amacıyla bir organizasyon oluşturulması ve bu hususta mülki idare amirleri ile bir protokol yapılması, nakdi olarak yapılacak bağış ve yardımlar için sadece protokol kapsamındaki işte kullanılmak üzere bir hesap açılması ve yapılan bağış ve yardımların bu hesaba yatırılması, ayni olarak yapılan bağış ve yardımların protokol kapsamındaki işte kullanılmak üzere şartlı olarak makbuz karşılığında yapılması, banka dekontu ile makbuzda hangi amaçla yapıldığına ilişkin bir açıklamanın yer alması, yapılan bağış ve yardımların, sadece yapılacak o işle ilgili olarak mülki idare amirleri gözetim ve denetimi altında kullanılması şartlarıyla, tamamının kurum kazancından indirim konusu yapılabilmesi mümkün olacaktır.
Bağış ve yardımların belgelendirilmesi
Ayni veya nakdi olarak yapılan bağış ve yardımların gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince indirim olarak dikkate alınabilmesi için makbuz karşılığı yapılmış olması gerekli ve yeterlidir.
- Ayni bağış ve yardımların belgelendirilmesi
Bağışların ayni bağış veya nakdi bağış oluşuna bağlı olarak belgelendirme farklı şekilde olabilmektedir.
- Ayni bağış ve yardımların işletmenin aktifinden veya stokundan çekilerek yapılması
Ayni bağış ve yardımın, işletmenin aktifinden veya stokundan çekilerek bağışlanmış olması durumunda, mükelleflerin işletmeden çekip bağışladıkları değerler için fatura düzenlemesi, düzenlenen faturanın arka yüzüne faturada belirtilen değerlerin ilgili kamu kurum ve kuruluşu tarafından bağış veya yardım olarak alındığına ilişkin şerh konularak yetkili kimseler tarafından imzalanmış olması yeterlidir.
- Ayni bağış ve yardımların dışarıdan temin edilerek yapılması
Ayni değerlerin, mükelleflerce dışarıdan alınarak kamu kurum ve kuruluşuna bağışlanmış olması durumunda bu kurum ve kuruluş tarafından teslim alınacak değerler için teslime ilişkin bir belge düzenlenmiş olması yeterli olup, düzenlenen belgede bağışlanan kıymetin değerinin, cinsinin ve miktarının tereddüde mahal bırakmayacak şekilde belirtilmiş olması gerekmektedir.
Ayrıca, bağışlanan değerlere ilişkin olarak düzenlenmiş olan faturaların arka yüzünde yukarıda belirtilen açıklamalar dahilinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının yetkililerinin imzası bulunacaktır.
Nakdi bağış ve yardımların belgelendirilmesi
Nakdi bağış ve yardımların matrahtan indirilebilmesi, bağışı kabul eden kuruluşlarca verilecek makbuzla veya bu amaçla bankalarda açtırılan hesaplara yatırıldığına ilişkin banka dekontuyla belgelendirilmesi şartıyla mümkündür. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
