Gelir Vergisi Kanunu’nun ticari kazançlarla ilgili 40’ncı ve serbest meslek erbabı ile ilgili 68’inci maddesinde 7194 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerle, gerek ticaret erbabının gerekse serbest meslek sahiplerinin binek araçlarının gider ve amortismanları bazı kısıtlamalara tâbi tutulmuştur. Bu kısıtlamalar, kurumlar için de geçerlidir. Konuya ilişkin idari anlayış, 311 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile açıklanmıştır. Konu söz konusu tebliğde, hem ticari kazanç hem de serbest meslek kazancı açısından ortak olarak değerlendirilmiş ve gerek kiralama yoluyla edinilen gerekse işletmeye dâhil olan ve işte kullanılan binek otomobillerin giderlerine ile bunların amortismanlarının giderleştirilmesine ilişkin yeni esaslar açıklanmıştır. Ben de konuyu ana hatları ile ve açıklanan idari anlayışla, ancak 2024 yılı için geçerli sınırlar itibariyle tekrar değerlendireyim dedim.

Konumuz açısından binek otomobil ifadesinden, Türk Gümrük Tarife Cetveli’nin 87.03 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtların anlaşılması gerekmektedir. Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar ile trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilme zorunluluğu bulunmayan ve sadece havalimanı apron bölgesi gibi belli alanlarda kullanılan taşıtlar binek otomobili kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bu bağlamda binek otomobiller, 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller ile esas itibarıyla insan taşımak üzere imal edilmiş (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil) hem insan hem eşya taşıyabilen motorlu araçlar gibi çok amaçlı araçları da kapsamaktadır.

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek araçlarının gider ve/veya amortismanlarının giderleştirilmesi, 7194 sayılı Kanun değişikliği dışındadır ve bunlar için 7194 sayılı Kanun öncesi eski uygulama aynen devam etmektedir.

Ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabı, kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 2024 yılı için (KDV hariç) 26 bin Türk lirasına (geçen yıl 17 bin TL idi) kadarlık kısmını gider olarak dikkate alabileceklerdir. KDV ise indirim konusu yapılacaktır. Kira bedelinin aşan kısmı kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak dikkate alınacak ve KDV’nin de KKEG olan kısma isabet eden bölümü indirim konusu yapılamayacaktır. Bu kısım da KKEG olarak dikkate alınacaktır. Bu esaslar, sözleşmesi daha önce yapılıp 2024’de de devam eden kiralamaların, 2024 kira bedelleri için de geçerlidir.

Binek otomobillerin günlük şekilde kiralanmasında gider kısıtlaması, aylık sınırın o ayki gün sayısına bölünmek suretiyle bulunan tutar üzerinden uygulanacak, bu tutarı aşan günlük kira bedeli gider olarak kabul edilmeyecektir.

2024 yılında iktisap edilen binek otomobillerinin iktisabında ödenen özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının 2024 yılı için en fazla 690 bin TL’ye kadarlık kısmı (bu tutar geçen yıl 440 bin TL idi) ticari veya mesleki kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Aşan kısım ise kanunen kabul edilmeyen gider olarak ticari kazanca dâhil edilecektir. Serbest meslekte ise KKEG düzenleme ve uygulaması olmadığından sadece 690 bin liraya kadar olan kısım gider yazılabilecektir.

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedelinin 2024 yılında 790 bin TL’si (bu tutar geçen yıl 500 bin TL idi), söz konusu vergilerin gider yazılmayıp maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde amortismana tabi tutarı 1 milyon 500 bin TL’yi (bu tutar geçen yıl 950 bin TL idi) aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gelir ve kurumlar vergisi açısından safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Bu tutarları aşan kısma isabet eden amortismanın KKEG olarak dikkate alınması gerekmektedir.

213 sayılı Kanun hükümlerine göre, aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılan ve amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değerleri, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilebilen binek otomobiller için aktife alınan yılda gider konusu yapılamayan amortisman bedellerinin tamamı itfa süresinin son yılında amortismana esas bedel uygulamasından bağımsız olarak safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.

Binek otomobillere ilişkin gider olarak dikkate alınabilecek amortismana esas bedelin tespitinde, binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınacaktır.

7/12/2019 tarihinden önce iktisap edilmiş binek otomobillerde ise amortisman, değişiklik öncesi hükümlere göre gider yazılabilecektir.

Binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i, gelir ve kurumlar vergisi açısından safi kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecektir. Bu giderler, genel olarak taşıtların tamir, bakım, yakıt, sigorta, kredi ile iktisaplarda iktisabı izleyen yıllarda maliyete eklenmeyip giderleştirilen faizler ve benzeri cari giderleridir. Yapılan giderlerin işletmeye veya envantere kayıtlı ya da kiralama yoluyla edinilen binek otomobillere ilişkin olup olmamasının, %70 sınırlaması açısından bir önemi bulunmamaktadır.

Kanunla işletmelerin sahip olduğu veya kiraladığı binek otomobillerinin amortisman ve giderlerine getirilen bu sınırlamanın, ay içerisindeki iş günü – tatil günü oranlamasından hareketle oluşturulduğu ve bir mantığa dayandığını düşünmekle birlikte, ayın her günü bu taşıtlarını işte kullanan işletmeler açısından mali güce göre ve gerçek safi gelir üzerinden vergilendirmeyi öngören Anayasal ilkelere aykırı olduğunu da düşünmekteyim. Bu nedenle düzenlemenin, bu taşıtları her gün işte kullanan işletmelere, ispat yükü mükellefte olmak üzere, amortisman ve giderlerinin tamamını kazancın tespitinde dikkate alma olanağı veren bir düzenlemeye (adi karineye) dönüştürülmesi hakkaniyete ve Anayasal ilkelere daha uygun olacaktır (Bu
konuda 26 Eylül günlü gazetemizde yayımlanan “Taşıt Giderlerindeki Kısıtlama Anayasa’ya Uygun Mu?” başlıklı yazıma bakabilirsiniz). Bumin DOĞRUSÖZ

https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/binek-otomobillerin-2024-giderleri-ve-amortismanlari/723927

Binek otomobillere ilişkin kiralama ve iktisap giderleri

• Kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 000 TL’ye kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilecektir.
• Gider olarak dikkate alınabilecek tutar olan aylık kira bedelinin 2024 yılı için 000,00 TL kadarlık kısmı katma değer vergisi hariç bedeldir.
• 3065 sayılı Kanun’un 30’uncu maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca, gelir ve kurumlar vergisi yönünden kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi, hesaplanan katma değer vergisinden indirilememektedir.
• Bu kapsamda, binek otomobillerin kiralanması durumunda, kira bedellerinin Kanun maddesinde ilgili yıl için belirlenen azami tutarı aşması halinde, aşan kısma ait katma değer vergisi gelir ve kurumlar vergisi yönünden kazancın tespitinde ayrıca gider olarak dikkate alınmayacaktır.

Örnek 1: (XXX) Ltd Şti., 2024 hesap döneminde kiralamış olduğu binek otomobil için aylık KDV hariç 30.000-TL, kiralama bedeli ödüyor. KDV Tutarı 6.000 TL’dir. Bu durumda 2024 hesap döneminde dikkate alınacak tadadi sınırlar aşağıdaki gibi olacaktır.

• Binek otomobillerin günlük şekilde kiralanmasında gider kısıtlaması, günlük kiralama bedelinin hesaplanması suretiyle uygulanacaktır. Kiralama giderlerine ilişkin günlük gider kısıtlamasının uygulanmasında, kiralamanın yapıldığı tarihte gider olarak dikkate alınabilecek aylık azami kiralama giderinin o ayın gün sayısına bölünmesiyle elde edilecek tutar dikkate alınacaktır.

Örnek 2: (XX) A.Ş. 13/4/2024 tarihinde bir adet binek otomobil kiralamıştır. Kiralama sözleşmesine göre binek otomobilin günlük kiralama bedeli 1.000 TL olup, sözleşme süresi 10 gündür.

Kiralama 2024/Nisan ayı içinde yapıldığından, o yıl için belirlenen ve kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecek aylık azami kiralama gideri olan 26.000 TL, Nisan ayının gün sayısı olan 30’a bölünerek gider olarak dikkate alınabilecek günlük azami kiralama bedeli bulunacaktır.

Binek otomobillerin iktisabına ilişkin giderler

• Binek otomobillerinin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının 2024 yılı için en fazla 690.000,00 TL’ye kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilecektir.

Örnek 3: (X) A.Ş, 2024 yılında vergisiz satış fiyatı 800.000,00 TL olan bir binek otomobil satın almıştır. Söz konusu araca ait ÖTV’nin %100 ve KDV’nin %20 olduğu varsayımı ile aracın toplam tutarı aşağıdaki şekilde olacaktır.

(X) A.Ş’nin ÖTV ve KDV tutarlarını doğrudan gider olarak dikkate almayı tercih etmesi durumunda gider olarak dikkate alınabilecek ÖTV ve KDV tutarı 690.000,00-TL olup; kalan 430.000,00 TL (=1.120.000,00– 690.000,00) KKEG olarak dikkate alacaktır.

• Özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 790.000,00 TL’yi, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hallerde, amortismana tabi tutarı 1.500.000,00 TL’yi aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider olarak dikkate alınabilecektir.

Hakeza mükellef amortisman yolu ile itfa yöntemini seçmesi durumunda, 3 no.lu örneğimizde, 2024 yılı için söz konusu KDV ve ÖTV hariç araç bedelinin 800.000,00-TL’lik kısmının 790.000,00-TL’lik kısmı amortisman yolu ile iktisap

edilebilecek olup, 10.000,00-TL için ayrılan amortismanlar kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınmayacaktır.

Örnek 4: X (A.Ş.) 15.06.2024 tarihinde vergisiz satış fiyatı 800.000,00 TL olan bir binek otomobil satın almıştır. Söz konusu araca ait ÖTV’nin %100 ve KDV’nin %20 olduğu varsayımı ile aracın toplam tutarı aşağıdaki şekilde olacaktır.

X (A.Ş) tarafından 2024 yılında iktisap edilen binek otomobil için en fazla 1.500.000 TL’ye isabet eden kısım için ayrılan amortisman, safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.

X (A.Ş.) tarafından 2024 yılında iktisap edilen binek otomobil için en fazla 1.500.000 TL’ye isabet eden kısım için ayrılan amortisman, safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Buna göre mükellefin yıllar itibarıyla kazancın tespitinde gider olarak dikkate alabileceği amortisman bedelleri aşağıdaki gibidir:

(*) Kıst amortisman uygulamasından dolayı binek otomobillerin aktife alındığı yılda gider konusu yapılamayan (300.000 TL – 175.000,00TL) 125.000,00 TL itfa süresinin son yılı olan 2028 yılında, o yıl için amortismana esas bedel üzerinden ayrılan amortismandan ayrı olarak safi kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecektir.

Binek otomobillerin satışı

Örnek 5: (Y) Ltd. Şti. 1/10/2024 tarihinde vergisiz fiyatı 2.000.000,00 TL olan bir adet binek otomobil satın almıştır. Söz konusu araç için mükellef tarafından ödenen özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi tutarı toplamı.1.240.000,00 TL olup, mükellef tarafından binek otomobilin iktisabı için ödenen vergiler safi kazancın tespitinde tercihen doğrudan gider olarak dikkate alınmıştır.

Adı geçen mükellef söz konusu binek otomobili 2/1/2027 tarihinde KDV hariç 1.000.000 TL bedel karşılığında satmıştır.

Buna göre, işletme kayıtlarına vergisiz satış fiyatı üzerinden alınan binek otomobil için 2024 yılında en fazla 790.000 TL’ye isabet eden kısım için ayrılan amortisman, kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Mükellef kurum tarafından bu kapsamda yıllar itibarıyla ayrılan amortisman tutarları aşağıdaki gibidir:

Diğer taraftan, mükellef kurum tarafından iktisap edilen binek otomobil için ödenen ve tercihen gider olarak dikkate alınan özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi tutarı toplamı olan 1.240.000,00 TL’nin 2024 yılı için azami 690.000 TL’si safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. Söz konusu tutarı aşan kısım (1.240.000,00 TL – 690.000,00 TL) 550.000,00 TL kanunen kabul edilmeyen gider olarak mükellef kurumun 2024 hesap dönemi kurum kazancına ilave edilecektir.

Mükellef kurumun binek otomobilini 2027 yılında sattığında yapması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır (KDV ihmal edilmiştir):

https://pkf.com.tr/wp-content/uploads/2024/04/2024-yili-binek-otomobil-giderlerine-uygulanacak-kisitlama-tutarlari-6-320x240.jpg 320w" sizes="(max-width: 400px) 100vw, 400px" style="text-size-adjust: none; outline: 0px; box-sizing: border-box; padding: 0px; margin: 0px 1em 0px 0px; background-repeat: no-repeat; height: auto; max-width: 100%; float: left;">

• Mükelleflerin aktiflerinde yer alan binek otomobiller için amortismana esas bedelden daha fazla tutar üzerinden amortisman ayırmaları halinde, genel hükümlere göre ayrılan amortisman tutarı ile amortismana esas bedel üzerinden ayrılan amortisman tutarı arasındaki fark, kanunen kabul edilmeyen gider sayılarak, o yıla ilişkin gelir veya kurumlar vergisi kazancına ilave edilecektir.
• Söz konusu binek otomobillerinin mükellefler tarafından satışı halinde ise ilgili yıllarda amortisman ayırma aşamasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak kazanca ilave olunan tutarların toplamı mükelleflerce vergiye tabi olmayangelir olarak dikkate alınacak ve bu tutar, gelir veya kurumlar beyannamesinde “Diğer İndirimler” satırında gösterilmek suretiyle kazanç üzerinden indirim konusu yapılabilecektir.

Satışın Yapıldığı Yılın Gelir / Kurumlar Vergisi Beyannamesinde “Diğer İndirim” Satırında İndirim Olarak Dikkate Alınacak Tutar: 550.000,00

Binek otomobillere ilişkin tamir, bakım, yakıt ve benzeri cari giderler

• Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i, gelir ve kurumlar vergisi açısından safi kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecektir.
• İşletmeye veya envantere dâhil olup ticari veya mesleki faaliyette kullanılan binek otomobillerin giderleri sınırlandırılıp, bu sınırlama esas itibarıyla faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere binek otomobillerin giderlerini kapsıyor.
• Binek otomobillere ilişkin gider ifadesi sadece bakım onarım giderlerini değil aynı zamanda araçların yakıt, otopark, köprü ve yol geçiş giderleri, kredi faizi, sigorta giderleri dahil olmak üzere araçla ile ilgili tüm giderleri kapsıyor.
• Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 14’üncü maddesi uyarınca, taşıt kiralama faaliyeti ile uğraşan işletmelerin bu amaçla kiraya verdikleri taşıtlar hariç binek otomobiller için ödenen MTV gelir ve kurumlar vergilerinin matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmiyor.

Örnek 6: Yapılan giderlerin işletmeye veya envantere kayıtlı ya da kiralama yoluyla edinilen binek otomobillere ilişkin olup olmamasının bir önemi bulunmuyor.

Yukarıda yer verilen tabloya göre mükellefin gider olarak dikkate alabileceği tutar toplam harcamanın %70’i olan 16.450,00 TL (23.500,00*0,70) olacaktır. Kalan 7.050,00 TL’nin ise KKEG olarak dikkate alınması gerekiyor.

Diğer taraftan KDV Kanunu’nun 30/d maddesi uyarınca gelir ve kurumlar vergisi yönünden kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV’nin hesaplanan KDV’den indirilememesi nedeniyle toplam 3.690,00-TL tutarındaki KDV’nin de 2.870,00 TL’si (4.100,00*0,70) indirilecek KDV olarak dikkate alınabilecek, kalan kısım (1.230,00 TL) ise indirilemeyecek KDV olarak dikkate alınacaktır.

Finansal kiralama binek oto giderleri

• Finansal kiralama yoluyla edinilen binek otomobillere ilişkin, finansal kiralama konusu binek otomobillerin “Haklar” hesabında aktife alındığı dönemi izleyen dönemler için yapılan faiz giderlerinin mükellefler tarafından tercihen doğrudan gider olarak dikkate alınmak istenmesi halinde, bu giderlerin en fazla %70’i, gelir ve kurumlar vergisi açısından safi kazancın tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecektir.

Örnek 7: Sigortacılık faaliyetiyle iştigal eden (T) A.Ş., 7/8/2024 tarihinde finansal kiralama yoluyla bir adet binek otomobil edinmiştir. Finansal kiralama sözleşmesine göre mükellef tarafından aylık ödenecek tutar 13.930 TL olup, sözleşme süresi 48 aydır. Sözleşme süresi sonunda binek otomobilin mülkiyeti mükellef kuruma geçecektir.

Buna göre, finansal kiralama yoluyla edinilen binek otomobil için ödenen aylık bedelin borç anapara ödemesi ve faiz ödemesi şeklinde ayrıştırılması gerekmekte olup, 2024 hesap dönemine ilişkin yapılan faiz ödemeleri, “Haklar” hesabında izlenen binek otomobilin maliyetine dahil olunacaktır.

Mükellef kurumun 2025 hesap dönemi başta olmak üzere izleyen hesap dönemlerine ilişkin yapacağı faiz ödemelerini doğrudan gider olarak dikkate almak istemesi halinde ise finansal kiralama kapsamındaki faiz giderlerinin %70’i kurum kazancının tespitinde gider olarak indirim konusu yapılabilecektir.