7143 sayılı Yapılandırma Kanunu ile getirilen önemli fırsatlardan biri de işletme kayıtlarının fiili durumla uyumlu hale getirilmesine imkan tanınması. Daha önceki yapılandırma yasalarına benzer şekilde, bu yasa da kişi ve kurumlara önemli bir şans veriyor. Kanunun getirdiği düzenlemelerden istifade ederek, işletmede mevcut olduğu halde yasal kayıtlarda görünmeyen kıymetleri kayıtlara almak mümkün. Yine yasanın öngördüğü sorumlulukları yerine getirmek şartıyla kayıtlarda göründüğü halde fiilen işletmede bulunmayan emtiayı da defterlerden çıkarmak olası.
Kayıtlarda yer almayan emtia
Yapılandırma Kanunu ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, işletmelerinde mevcut olduğu hâlde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları yasal kayıtlarına intikal ettirme imkanı sağlanmış durumda.
Kayıtlarda bulunmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilmesine imkân veren düzenleme, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamakta.
Bu uygulama kapsamına; serbest meslek erbabı, ferdi ticari işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları da dahil bulunuyor.
Nasıl beyan edilecek ?
Uygulama kapsamında olan mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu hâlde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını 31 Ağustos 2018 tarihine kadar envanter listesi ile KDV yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine bildirecekler.
Ancak teslimleri KDV’den müstesna olan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili olarak bu uygulamadan yararlanılması mümkün değil.
Bedel nasıl tayin edilecek ?
Bildirilecek kıymetler, bildirim tarihindeki rayiç bedelle envanter listesinde gösterilecek. Rayiç bedel esasen, o kıymetin normal alım satım bedelini ifade eden bir kavram. Dolayısıyla bu bedel, mükellefin kendisi tarafından bizzat tespit edilebileceği gibi bağlı olduğu meslek kuruluşuna da tespit ettirilebilecek. Bildirilen kıymetler bildirim akabinde yasal defterlere intikal ettirilecek.
Emtia kavramı neyi anlatıyor ?
İkincil düzenlemelere göre, bildirilecek emtia;
- Alım satım işletmelerinde satışa hazır malları,
- İmalatçı işletmelerde ise hammadde, malzeme, yarı mamul ve mamul malları
ifade ediyor.
Aynı şekilde inşaat işletmelerinin (yıllara sari inşaat ve onarım işi, kat karşılığı veya kendi adlarına inşaat yapıp satanlar) varsa inşa edilen ve emtia niteliğindeki taşınmazları (daire, dükkan vb.) ile üretimde kullandıkları demir, çimento, tuğla gibi ilk madde ve malzemelerini veya yarı mamullerini de bildirmeleri mümkün.
Bildirilen malların satışı/amortismanı
Yasaya göre kayıtsız mal bildiren mükellefler, bu malları satmaları hâlinde, defterlere kaydedilecek satış bedeli kayıtlı değerinden düşük olamayacak. Satış bedelinin kayda alınan bedelden düşük olması hâlinde ise kazancın tespitinde kayıtlı bedel dikkate alınacak. Bir diğer deyişle aradaki fark gider kabul edilmeyecek. Bildirime dahil edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için ise amortisman ayrılamayacak.
Bildirimden dolayı ödenecek vergi
Bildirim konusu yapılacak kıymetler eğer genel orana (%18) tabi makine, teçhizat, demirbaş veya emtia ise rayiç bedeli üzerinden %10 oranında; eğer indirimli orana (%1 veya %8) tabi makine, teçhizat, demirbaş veya emtia ise tabi oldukları KDV oranının yarısı esas alınmak suretiyle hesaplanacak katma değer vergisi sorumlu sıfatıyla beyan edilecek.
Örneğin; işletmede fiilen bulunan ancak kayıtlarda yer almayan teslimi %18 KDV’ye tabi ve de rayiç bedeli 1 milyon TL olan emtia Yasadan yararlanılarak beyan edilmek istenirse sorumlu sıfatıyla 100 bin TL KDV ödenmesi gerekecek. Aynı rayiç bedele sahip ancak KDV oranı %8 olan başka bir emtia beyan edilmek istenirse ise ödenmesi gereken KDV 40 bin TL olacak.
Sorumlu sıfatıyla ödenecek KDV’ye ilişkin beyannamenin elektronik ortamda en geç 31 Ağustos 2018 tarihine kadar verilmesi ve tahakkuk edecek verginin de aynı süre içinde ödenmesi icap ediyor.
Beyan edilen emtiaya ilişkin olarak sorumlu sıfatıyla ödenen KDV’nin genel esaslar çerçevesinde indirim konusu yapılması; hatta bu emtianın iade hakkı tanınan işlemlerde kullanılması durumunda yüklenilen verginin hesabında dikkate alınması ve dolayısıyla iade konusu yapılması da mümkün.
Ancak; kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşların rayiç bedeli üzerinden hesaplanarak ödenen KDV’nin indirimi veya iadesi mümkün değil. Fakat söz konusu bu tutar, verginin ödendiği yılın gelir veya kurumlar vergisi matrahının belirlenmesinde gider olarak dikkate alınabilecek.
Kayıtlara nasıl alınacak ?
Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, aktiflerine intikal ettirdikleri emtia için ayrı; makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere pasifte karşılık hesabı açacaklar. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecek. Öte yandan, makine, teçhizat ve demirbaşlar ayrıca envantere kaydedilecek ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecek.
Stoklarda yer almayan emtia
Yasa ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmelerinde mevcut olmayan emtialarını, fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkanı verilmiş durumda. Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtiaya ilişkin hüküm, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsıyor.
Uygulama kapsamında düzenlenecek faturalarda alıcıya ilişkin bilgiler yerine, “Muhtelif Alıcılar (7143 sayılı Kanunun 6/2 maddesi çerçevesinde düzenlenmiştir)” ibaresi yazılacak. Faturada yer alacak bedel, söz konusu emtia ile aynı neviden olan emtiaların gayri safi kar oranı dikkate alınarak tespit edilecek. Gayri safi kar oranının yasal kayıtlardan tespit edilemediği hallerde ise, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınacak.
Faturalanan ve yasal defterlere kaydedilen emtia ile ilgili işlemler, normal satış işlemlerinden bir farklılık arz etmeyecek. KDV hesaplanacak ve de satış hasılatı yıllık gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında dikkate alınacak.
Ne fayda sağlayacak ?
Fatura düzenlenmek suretiyle kanunda açıklandığı şekilde hasılatı kayıtlara intikal ettirilen emtianın daha önceki dönemlerde satıldığının tespit edilmesi hâlinde, düzeltmeye tabi tutulmuş stoklarla ilgili olarak geçmişe yönelik tarhiyat yapılmayacağı gibi ceza ve faiz de uygulanmayacak.
Kasa ve ortaklar cari
Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerinin, 31/12/2017 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme veya benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarları (131-Ortaklardan Alacaklar Hesabında izlenmemiş olsa bile) düzeltmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri mümkün.
Vergisel yükümlülükler
Bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarlarını düzeltmek için beyanda bulunan mükellefler, beyan edilen tutarlar üzerinden %3 oranında vergi ödeyecekler. Ödenecek bu vergi ile bilançodan çıkarılacak kasa veya ortaklardan alacaklar mevcudu, kurum kazancının tespitinde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacak.
Öz sermayenin düşmesini engellemek adına; bilançodan çıkarılan tutarların, dileyen mükelleflerce “689. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabı yerine bilançonun aktifinde herhangi geçici bir hesapta (örneğin 296 no.lu hesap) izlenmesi de mümkün. Söz konusu durum özellikle kamu ihalelerine katılan mükelleflerin, talep edilen öz sermaye yeterlik oranlarını tutturabilmesi açısından önem arz ediyor. Ender İnelli/http://www.vergidegundem.com
