Meraklandırmadan cevabı vereyim: 2023 yılında yeniden değerleme yapmayı düşündüğünüz ve gerçekte yapabileceğiniz ay sayıları. Yıl sonu yaklaştıkça enflasyon düzeltmesi hazırlıkları hız kazanıyor. Süreç ilerledikçe de uygulamada tereddüt yaratan noktalarla karşılaşılıyor. İşte böyle bir tereddüt de bu yıl sonunda yapılması beklenen enflasyon düzeltmesi ile yeniden değerleme uygulamaları arasında ortaya çıkıyor. Baştaki bilmeceyi de bu geçiş dönemindeki sıkıntılı duruma dikkat çekmek için sordum.
Mevcut Uygulama Nasıl?
Bilindiği gibi dileyen mükellefler aktiflerine kayıtlı amortismana tabii iktisadi kıymetleri Vergi Usul Kanunu’nun geçici 32 ve mükerrer 298/Ç maddelerine göre yeniden değerlemeye tabii tuttular. Böylece hem kıymetleri daha güncel bedel ile kayıtlarında izleyebildiler hem de güncellenmiş değerler üzerinde amortisman ayırma imkanına sahip oldular. Hatta birçok mükellef yeniden değerleme yapıp yapmamaya, ödenecek %2 yeniden değerleme vergisi ile amortismandan veya dönem içinde olası bir satış karından elde edeceği vergisel avantajı karşılaştırarak karar verdi. Uygulamadan hem geçici vergi dönemleri itibariyle hem de yılsonunda yararlanmak da mümkün. Uygulamanın detayları için linkteki yazımıza bakabilirsiniz.
İki Cambaz Bir İpte Oynamaz!
Konuyu olabildiğince basit anlatmaya çalışacağım.
Malum, bu yıl sonunda, eğer son dakika bir erteleme daha gelmezse enflasyon düzeltmesi yapacağız. Enflasyonun bilançolar üzerindeki etkisini biraz olsun gidermek isteyen mükellefler yeniden değerleme yaptılar. Ancak artan enflasyon nedeniyle ihtiyari olan yeniden değerleme uygulamasından zorunlu olan enflasyon düzeltmesine bu yıl sonunda geçiş yapacağız.
VUK mük. Md. 298/Ç’ye göre yeniden değerleme yapan mükellefler iktisadi kıymetlerini değerleyip değerlenmiş tutarlar üzerinden amortisman ayırmaktalar.
Enflasyon düzeltmesi uygulamaya girmeyecek olsaydı 2023 yılının 1., 2. ve 3. Geçici vergi dönemlerinden sonra yıl sonunda da (12 ayı kapsayacak şekilde) yeniden değerleme yapılacak ve amortismanlar değerlenmiş tutarlar üzerinden hesaplanacaktı.
Enflasyon düzeltmesinin uygulanacağı dönemi düzenleyen Geçici 33’üncü maddeye göre 2021 ve 2022 yılları ile 2023 yılının geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi uygulanmayacak. Enflasyon düzeltmesi uygulanmayacağı için de yeniden değerleme yapılabilecek. Ancak madde metnine dikkat! “2023 yılının geçici vergi dönemlerinde”!!!
Peki 2023 Yılının Geneli İçin Ne Yapılacak?
İşte mesele de bu soruyla başlıyor. Madem yılın geneli için yeniden değerleme yapamıyoruz biz de enflasyon düzeltmesi yaparız diye düşünebilirsiniz. Ancak enflasyon düzeltmesine ilişkin daha önce yayımlanan taslak tebliğde açıkça ifade edilmektedir ki mükellefler 2023 yılı gelirlerini, matrahlarını, beyannamelerini enflasyon düzeltmesi öncesindeki verilere göre yapacak, sonra enflasyon düzeltmesini yapacaklar. Yani 2023 yılının genelini kapsayacak düzeltme enflasyon düzeltmesi olup o da bütün işler bittikten sonra yapılıp 01.01.2024 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
2023 Yılının Son 3 Ayı İçin Düzeltme Nasıl Yapılacak?
Yapılamayacak! Yeniden değerleme yapamıyoruz çünkü enflasyon düzeltmesi devreye giriyor. Enflasyon düzeltmesi yapamıyoruz çünkü düzeltme 2023 yılına ilişkin tüm işlemler bitirildikten sonra yapılacak. 2023 yılının son amortisman hesabı 9 ayı kapsayan 3. Geçici vergi dönemi sonunda düzeltilen değerler üzerinden yapılacak.
Basit Bir Örnekle Konuyu Netleştirelim
01.01.2023 tarihinde iktisadi kıymetin değeri 100 TL
1.Geçici vergi dönemi sonunda yeniden değerleme sonrası değeri 120 TL
1.Geçici vergi döneminde amortisman 120 TL üzerinde ayrılacak.
2.Geçici vergi dönemi sonunda yeniden değerleme sonrası değeri 145 TL
2.Geçici vergi döneminde amortisman 145 TL üzerinde ayrılacak.
3.Geçici vergi dönemi sonunda yeniden değerleme sonrası değeri 180 TL
3.Geçici vergi döneminde amortisman 180 TL üzerinde ayrılacak.
1.Geçici vergi döneminde amortisman 120 TL üzerinde ayrılacak.
2.Geçici vergi dönemi sonunda yeniden değerleme sonrası değeri 145 TL
2.Geçici vergi döneminde amortisman 145 TL üzerinde ayrılacak.
3.Geçici vergi dönemi sonunda yeniden değerleme sonrası değeri 180 TL
3.Geçici vergi döneminde amortisman 180 TL üzerinde ayrılacak.
Enflasyon düzeltmesi uygulanmayacak olsaydı yıl sonunda yeniden değerleme sonrası değeri 210 TL,
Enflasyon düzeltmesi uygulanmayacak olsaydı yıl sonunda amortisman 210 TL üzerinde ayrılacaktı.
Enflasyon düzeltmesi uygulanacağı ve dolayısıyla yıl sonu yeniden değerleme yapılmayacağı için yılsonu değeri 180 TL olacak.
Enflasyon düzeltmesi uygulanacağı ve dolayısıyla yıl sonu yeniden değerleme yapılmayacağı için amortisman 180 TL üzerinde ayrılacak.
Yıl sonu Gelmeden Düzenleme Gerekli
Açıklanan bu durum mükellefler için açıkça bir hak kaybına sebep olmaktadır. Olması gereken ise 2023 yılı sonu için de yeniden değerleme yapılması ve enflasyon düzeltmesinin de bu son ve güncel değer üzerinden yapılmasıdır. Böylece yılın son 3 aylık dönemdeki değer kaybı düzeltilmiş, amortismanlar en güncel değerler üzerinden hesaplanmış, enflasyon düzeltmesi de doğru değerler üzerinden yapılmış olacaktır. Caner Atik, Yeminli Mali Müşavir
