Çalışma hayatının inişli çıkışlı yollarında gün geliyor işten ayrılmak da gerekebiliyor. İşten çıkışlarda da en önemli konu kıdem tazminatı oluyor. Kıdem tazminatı için son çalışılan iş yerinde en az bir yıl çalışılmış olunması şart. Aksi halde kıdem tazminatı alınamaz. İşçiler, kendi talepleriyle işi bırakacaklarında kıdem tazminatı alabilmeleri için belli koşulları sağlamalılar. Bunlardan birisi de işçinin emeklilik koşullarından yaş koşulu dışında diğer emeklilik koşullarını yerine getirmesi.
İşçi tarafından SGK’ya kıdem tazminatına esas yazı talebi ile başvurulduğunda; kıdem tazminatına esas yazının verilip verilmeyeceği incelenmektedir. SGK, konuyu değerlendirirken; yaş koşulu dışında emeklilik koşullarının yerine gelip gelmediğine karar vermektedir. Sigortalının, yaş dışındaki emeklilik koşulları olan prim gün sayısını ve sigortalılık süresi koşullarının dolup dolmadığına göre yazı verilmektedir. Burada önemli olan sigortalının işe girdiği tarihte kendisi için geçerli olan emeklilik koşullarıdır. Bu koşullardan yaş koşuluna bakılmamaktadır. Diğer koşullarının en kısa hangi yoldan sağlanabiliyorsa, o koşullara göre yazının verilip verilmeyeceği ortaya konacaktır. Örneğin ilk işe giriş tarihi 01/01/1998 olan bir sigortalının 4.800 prim ödeme gün sayısı bulunuyorsa, kıdem tazminatına esas yazıyı alabilecektir. Çünkü ilk defa işe girdiği tarihte geçerli emeklilik yollarından biri olan 15 yıl sigortalılık süresi 3.600 prim ödeme gün sayısı koşulu gerçekleşmiş durumda. Emekliliği için aranan yaş koşulu ise değerlendirmeye alınmayacaktır.
Yıllar itibarıyla kıdem tazminatına esas yazının alınmasına ilişkin şartlar:
a-08/09/1999 tarihi öncesi işe girenler için; 15 yıl sigortalılık şartı ve 3.600 prim günü olmak,
b-08/09/1999 tarihi ile 30/04/2008 tarihleri arasında ilk işe girenler için 7.000 prim ödeme gün sayısı ya da 4.500 prim günü ve 25 yıl sigortalılık süresini doldurmak,
c-30/04/2008 tarihi ile 31/12/2008 tarihleri arasında ilk işe girenler için; 4.600 prim günü doldurmak,
01/01/2009 tarihi ile 31/12/2015 tarihleri arasında ilk işe girenler için 4.700-5.300 prim günü (her yıl için 100 gün kademe eklenerek) doldurmak,
d-01/01/2016 tarihinden sonra ilk işe girenler için 5.400 prim günü doldurmak olarak sıralayabiliriz.
Sigortalının İlk defa işe giriş tarihine göre emeklilik koşullarından yaş hariç diğer koşulları sağlaması:
Sigortalılık süresi ve gün koşulunun tespitinde; hizmet birleştirmeleri ile bu koşulları etkileyen itibari hizmet süreleri, fiili hizmet süresi zamları, borçlanmalar vb.. durumlar hesaplamalara katılacaktır. Örneğin doğum borçlanması yapan bir sigortalının prim ödeme gün sayılarına borçlanma günleri de eklenecektir. Diğer taraftan sigortalının 18 yaşından küçük iken adına yatırılan primler, prim ödeme gün sayısına eklenecek. Ancak sigortalılık süresi 18 yaşını bitirdiği tarihten hesaplanacaktır.
Kıdem tazminatına esas yazı verilirken, son yedi yılda en fazla hangi sigortalılık statüsünden prim ödeme gün sayısı olduğuna bakılmayacaktır. Diğer bir anlatım ile SSK emeklilik koşullarından mı emekli olabiliyor ya da diğer sigortalılık statülerinden mi emekli olunabiliyor, incelenmeyecek. Sadece son çalışmasının 4/a (SSK) olması yazıyı alması için yeterli olacaktır.
Prim ödeme gün sayıları ve sigortalılık süreleri hesaplanırken; sigortalının çalışmalarının aralıksız fasılasız aynı işyerinde olması gibi bir şart yok. Sigortalının, tüm işyerlerindeki sigortalı bildirimleri sayılmaktadır. Tüm çalışma hayatı boyunca nerede çalışmışsa ve sigortalı olarak bildirilmişse hesaba katılmaktadır.
Sigortalının başvuru tarihinde işten ayrılması istenmeyecektir. İşten ayrılmadan da kıdem tazminatına esas yazıyı alabilecektir. Bu noktada kıdem tazminatı yazısının istifa etmeden önce alınması gerektiğini söyleyelim. İşçinin tek taraflı istifasını işyerine verdikten sonra, SGK’dan aldığı kıdem tazminatına esas yazıyı işverene vermesi kıdem tazminatı doğurmayacaktır. Doğrusu; önce kıdem tazminatına esas yazının alınması ardından bu yazının işverene verilmesi ve en son işçinin işten ayrılmasıdır. Sigortalılara kıdem tazminatı verilmesine esas yazılar, başvurdukları yetkili sosyal güvenlik il müdürlükleri/sosyal güvenlik merkezlerince verilebilecektir.
Kıdem tazminatına esas yazı SGK’dan alındıktan sonra; sigortalının yazının tarihine göre işverene başvurmasını gerektiren bir süre mevcut değildir. Kıdem tazminatına esas yazıyı almak; iş sözleşmesinin sigortalı tarafından feshi anlamına gelmez. Ya da yazıyı almak işten ayrılmayı da gerektirmez. İş sözleşmesinin varlığını da ortadan kaldırmaz. SGK’dan alınan yazı ile birlikte istifa edilmesi durumunda kıdem tazminatı doğacaktır. Bununla beraber ihbar tazminatı söz konusu değildir.
BİR SORU-BİR YANIT
Benim ilk işe girişim 23/09/2001 tarihli. SSK’lı olarak çalıştım, bugüne kadar. EYT kapsamına giremiyorum. 1996-1998 arasında 4 ay çalışmam var. Ama iş yeri tarafından sigortam yapılmadı. 4 aylık çalışmam boyunca maaşımı bankadan yatırdılar. Bu sayede sigortam tespit edilebilir mi? Bankadan yapılan ödemeler kayıtlı ve bende mevcut.
SGK denetim ve kontrol ile görevlendirilen denetim elemanları tarafından kayıt dışı çalışmanızın tespiti olanaklıdır. Durumu özetleyen bir dilekçe ekinde banka kayıtlarına da yer vererek ilgili SGK birimlerine başvuru yapabilirsiniz. Başvuru sonucu denetim elemanlarınca hizmet tespitiniz yapılacaktır. Keza denetim elemanları, yemin hariç her türlü delile dayanma yetkisine haizdir. Banka tarafından düzenlenen dekonttan çalıştığınız anlaşılıyorsa, bildirilmeyen gün ve kazançlarınızın tespiti olanaklı olacaktır. Halil Kağan ÖYKEN
https://www.yenicaggazetesi.com.tr/kidem-tazminati-yazisinin-kosullari-696017h.htm
