Birçok şirketin, bilançosunda yer alan taşınır ve taşınmaz varlıkları (binalar, taşıtlar, makine ve teçhizatlar, demirbaşlar vb.) güncel piyasa değerinden oldukça uzak.

İşletmeler tarafından satın alınan sabit kıymetlerin, alındığı tarih ile içinde bulunduğumuz dönemdeki fiyatları arasında ise uçurum var.

Hal böyle olunca, işletmeler aktiflerinde kayıtlı taşınmazlarını satmak istediklerinde alış ve satış fiyatı arasındaki farktan kaynaklı olarak vergi yükü ile karşılaşıyor.

Bu durumun çözümü olarak ise yeniden değerleme işlemi karşımıza çıkıyor.

Ancak, tam olarak bu noktada, önemli bir ayrıntı gözden kaçıyor veya unutuluyor.

Vergi ödemeden gerçekleştirdiğiniz yeniden değerlemede bu ayrıntıyı gözden kaçırdıysanız yapılan değerlemenin hiçbir anlamı kalmayacak ‘vergi’ yükü ile karşılaşacaksınız.

Yeniden Değerleme Nedir?

Yeniden değerleme, güncel piyasa koşullarına göre sabit kıymetlerin zaman içinde meydana gelen enflasyonist etkilerden korunması anlamına geliyor.

Kısaca, sabit kıymetlerin piyasa koşullarındaki emsal değerlerine yükseltilmesidir.

Vergi kanunlarında mevcut durumda, iki farklı yeniden değerleme yöntemi var.

Bunlardan ilki, tek seferlik yapılabilen ve %2 vergi ödenerek gerçekleştirilen Geçici 32. Madde kapsamındaki yeniden değerleme.

İkincisi ise, vergisiz ve sürekli olarak gerçekleştirilebilen Mükerrer 298/Ç kapsamında yapılan yeniden değerleme işlemi.

Mükerrer 298/Ç Kapsamında Vergisiz Yeniden Değerleme Nasıl Yapılıyor?

VUK’nun 298/(Ç) fıkrası kapsamında; amortismana tabi iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesinde değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı kullanılıyor.

Yeniden değerleme uygulamasından, tam mükellefiyete tabi bilanço esasına göre defter tutan; kollektif, adi komandit ve adi şirketler de dahil olmak üzere ferdi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabiliyor.

Şirketlerin aktiflerinde yer alan, binalar, taşıtlar, tesis makine ve cihazlar, demirbaşlar, leasing yolu ile iktisap edilen kıymetler herhangi bir vergi yükü olmadan  yeniden değerlemeye tabi tutulabiliyor.

Değerleme Farkı Özkaynaklarda Takip Ediliyor!

Şirketlerin birçoğu, 2022 yılında açıklanan %122,93 oranı üzerinden vergisiz olarak mükerrer 298/Ç kapsamında yeniden değerleme işlemlerini gerçekleştirdi.

Ayrıca, 2023 yılı ikinci geçici vergi dönemi itibariyle açıklanan %18,94 değerleme yapan birçok işletmede mevcut.

Sürecin net olarak anlaşılabilmesi için örnek üzerinden ilerleyelim:

Örneğin, (A) A.Ş. 30 Eylül 2018 tarihinde şirket aktifine 10.000.000,00 TL bedelle bina satın almıştır. (Normal amortisman oranı %2). (A) A.Ş. 2022 yılı sonunda VUK’nun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır.

Bu değerlemeye ilişkin hesaplama aşağıdaki gibi olacaktır;

Aradaki 11.309.560,00 TL oluşan farkı, bilançonun özkaynak kaleminde yer alan “522 – Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları” hesabında takip ediliyor.

Birçok işletmede 2022 yılında değerleme işlemini yaparak farkı özkaynak grubuna aktardı.

Değerleme Artışı Sermayeye İlave Edilmezse Satış Vergiye Tabi!

Karıştırılmaması adına, hemen söyleyelim.

Bahsettiğimiz durum Mükerrer 298/Ç kapsamında vergisiz olarak yapılan sürekli yeniden değerleme için geçerli.

Yani, %2 vergi ödenerek gerçekleştirilen ve Geçici 32.Madde kapsamında yapılan değerleme işlemi için bu durum geçerli değil.

Bize göre, unutulan veya atlanılan durum tam olarak burada başlıyor.

Çünkü, 213 sayılı VUK’nun mükerrer 298’inci maddesine eklenen (Ç) bendinin 7.fıkrasında;

“Yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması (satış, devir, işletmeden çekiş, tasfiye gibi) halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışları aynen amortismanlar gibi muameleye tabi tutulur.” hükmü yer alıyor.

Yani, pasifte özel bir fon hesabında gösterilen tutar sermayeye ilave edilirse, iktisadi kıymet satılsa dahi özel fon hesabı gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulmuyor!

Nitekim, 213 sayılı VUK’nun mükerrer 298’inci maddesine eklenen (Ç) bendinin 6.fıkrasında;

“Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Sermayeye eklenen değer artışları, ortaklar tarafından işletmeye ilave edilmiş kıymetler olarak kabul edilir. Bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.” hükmü oldukça açık.

Birçok şirket 2022 yılında değerleme işlemlerini gerçekleştirdi. 2023 yılı ikinci geçici vergi oranı üzerinden yeniden değerleme yapan işletmeler de oldukça sık.

Ancak, sermayeye ilave edilmeden yapılan işlemin vergisel açıdan hiçbir avantajı bulunmuyor!

24.07.2023

Berkay Özgüven
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Kaynak: www.MuhasebeTR.com