Koyu renk takım elbiseli adamlar gelip ellerindeki bir mahkeme kararını okuyup iş yerinizde bir vergi incelemesi kapsamında arama yapacaklarını söyleyebilirler mi? Bu sorunun cevabı evet. Pek sık başvurulan bir usul olmaması sebebiyle Vergi Usul Kanunu uyarınca yürütülen arama işlemiyle karşılaşan mükellefler ilk anda bu durumun yarattığı şaşkınlığı üzerlerinden atmakta zorluk yaşayabiliyorlar. Genellikle kolluk görevlilerinin de eşlik ettiği arama ekiplerini karşısında bulan mükelleflerin yaşadıkları gerginlikle kafalarından muhtelif sorular geçeceği aşikârdır. Gelin olası soruların cevaplarını arayalım.
Neden iş yerim aranıyor?
İş yerinde arama yapılan vergi mükelleflerinin ilk aklına gelen şey şüphesiz ki “Neden ben?” sorusudur. Elbette bu soru beraberinde başka soruları da doğuracaktır ve hemen hemen her mükellef neticede şu kanaate varacaktır: “Kesinlikle biri beni şikâyet etti.”
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 142’nci maddesine göre arama için ilk şart bir mükellefin vergi kaçırdığına delalet eden emareler bulunmasıdır. Söz konusu emareler mükellefler hakkında yapılan bir ihbar üzerine ortaya çıkmış olabileceği gibi vergi inceleme elemanının(Çok çok büyük bir ihtimalle Vergi Müfettişinin) bizzat yaptığı incelemeler neticesinde de tebarüz edebilecektir. Yani iş yerinizde arama yapılması, hakkınızda kesinlikle bir ihbar ve şikâyet olduğu anlamına gelmemektedir. Evet, şikâyet edilmiş olabilirsiniz, bu yabana atılmayacak bir ihtimaldir ancak her ihtimal gibi kesin değildir. Arama, Vergi Müfettişinin herhangi bir şikâyet olmaksızın yaptığı incelemeler neticesinde vardığı saptamalar sonucunda da yapılıyor olabilir.
İş yerime gelenlerin gerçekten devlet görevlisi olduğunu nerden bilebilirim?
Vergi Müfettişi arama yapılmasına lüzum gördüğünde durumu gerekçeli bir yazıyla yetkili sulh hâkimine bildirir. Ancak ve ancak hâkimin vereceği karar üzerine arama yapılabilir. Bu açıdan bakıldığında yazının başında bahsettiğim siyah giyen adamların ellerinde mutlaka bir arama kararının bulunması gerektiği sonucuna varabiliriz. İş yerinizde vergi incelemesi kapsamında bir arama yapılacağını beyan eden kişilerin ellerinde bir mahkeme kararı yoksa görevini ifa eden devlet görevlileriyle değil de başka niyetleri olan kişilerle karşı karşıya olma ihtimaliniz yüksektir. Ayrıca söz konusu kişilerin ellerinde incelemeye yetkili olduklarına dair kurumsal kimlik kartlarının da bulunması kaçınılmazdır. Tereddüde mahal vermemek adına arama kararının yanında kurumsal kimlik belgelerini de tarafınıza ibraz edeceklerdir.
Görevliler üzerimde arama yapabilirler mi? Elektronik verilerimden imaj alabilirler mi?
Vergi incelemesi kapsamında yapılan arama işlemleri iş yerindeki her türlü evrak, kapalı yer, dolap ve kasaların içinde yürütülebileceği gibi bizzat kişilerin üzerinde de yapılabilir. Bu sebeple vergi incelemesi kapsamındaki aramalarda polis memurları da hazır bulundurulur. Görevlilerin üzerinizde arama yapmak istemeleri halinde mukavemet göstermemek yararınıza olacaktır. Ayrıca lüzum görülmesi halinde yine siber polisler marifetiyle elektronik/manyetik ortamda muhafaza edilen her türlü verilerinizden imaj (kopya) alınabilecektir.
Arama ne zaman yapılır? Gece arama yapılabilir mi?
Arama, işin doğası gereği mükellefe evvelden haber verilmeksizin başlatılan bir süreçtir. Bu bakımdan ne zaman bir aramaya maruz kalınacağı bilinemez. Gece arama yapılıp yapılmayacağına dair Vergi Usul Kanunu’nda bir hüküm yoktur. Kanun’un 147’nci maddesine göre arama hususunda söz konusu Kanun’da hüküm bulunmayan hallerde Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’na göre işlem yapılacaktır. 2005 yılında 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle beraber Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu yürürlükten kalkmıştır. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 118’nci maddesinin ilk fıkrasına göre arama işlemleri gece yapılamaz. Aynı maddenin ikinci fıkrasında ise söz konusu hükmün uygulanmayacağı istisnai durumlar belirtilmiştir. Buna göre gecikmesinde sakınca bulunan hallerde vergi incelemesi kapsamında gece araması yapılabileceği düşünülebilir ancak böyle bir uygulamaya pek sık rastlanmayacağı açıktır.
Arama sonunda evraklarıma el mi konulacak?
Arama neticesinde bulunan ve Vergi Müfettişi tarafından incelenmesine lüzum görülen belgeler bir tutanakla tespit edilir. İlgili belgeler dosyalanır ve tutanakta dosya içindeki evrak sayısı da açıkça belirtilir. Söz konusu tutanağın düzenlenmesi zaman kıstı sebebiyle mümkün olmazsa belgeler mühürlü kaplar(ekseriyetle çuvallar) içerisine konularak inceleme elemanının görev yerine nakledilir veya mükellef nezdinde güvenli bir yere konur. Şayet evraklar mükellefin gösterdiği yere konursa ilgili yerin de mühürleneceği açıktır. Teknik imkânsızlıklar sebebiyle naklin mümkün olmadığı durumlar haricinde evraklara genellikle el konulur ve mühürlü çuvallar içinde daireye nakledilir. Nakledilen çuvalların mührü mükellef de hazır bulundurularak dairede açılır ve yukarıda bahsettiğimiz tutanak bu suretle düzenlenir.
Şayet evraklar mükellef nezdinde emin bir yere konmuş ve ilgili yerin kapısı mühürlenmişse bu noktada mükelleflerin dikkatli hareket etmesi gerekir. Zira mührün yetkisiz kişilerce bozulması hürriyet bağlayıcı cezayı gerektiren bir suçtur. Bu noktada bilmeniz gerekir ki toplumda yaygın olan kanının aksine mühür bozma suçu salt konulan fiziki mührün kırılmasıyla işlenen bir suç değildir. Bazen mühre hiçbir şekilde temas etmeksizin dahi mühür bozma suçu işlenebilir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 203’üncü maddesine göre mühür bozma suçu, konulan mührü kaldırmak veya konuluş amacına aykırı hareket etmekle işlenir. Yani iş yerinizde bir arama yapıldığını, muhtelif evrakların iş yerinizdeki bir odaya konduğunu, odanın da kapısının mühürlendiğini farz edelim. Şu halde odanın kapısına dokunulmaksızın oda duvarının delinmesi suretiyle evraklara ulaşılması halinde de mühür bozma suçu işlenmiş olacaktır.
Evraklarıma el kondu şimdi ne yapacağım?
Esasında bu durumda mükellef olarak incelemenin neticelenmesini beklemekten başka yapacak bir şeyiniz yok. Salt şunu biliniz ki arama yapılan incelemeler her işten önce bitirilir. Söz konusu incelemeler esas olarak 3 ay içerisinde bitirilmelidir. İş bu süre içinde bitmezse süre yine sulh hâkiminin vereceği karar ile uzatılabilir. El konulan evraklar içerisinde vergiyle alakası olmayan kişisel evrak ve benzerlerinin bulunduğu Vergi Müfettişince tespit edilirse bu evraklar mükelleflere iade edilir. Ancak bunların vergiyle alakasının olmadığının saptanabilmesi için önce Vergi Müfettişi tarafından incelenmesi gerektiği unutulmamalıdır. Yani “O evrak benim özel evrakım, ona el koyamazsınız.” şeklinde bir yaklaşım içinde bulunmamalısınız.
Ayrıca belirtmek gerekir ki evraklara el konulması süresinde beyanname verme ödevini kaldırmaz. Bu hususta mükellef beyannamenin düzenlenmesi için gerekli olan bilgileri temin etmek üzere inceleme elemanına başvurabilir. Mükellefler her zaman el konulan evrakları inceleme elemanının nezaretinde inceleyebilir, evraklardan kayıt ve suretler çıkartabilir. İncelemenin bitmesiyle el konulan evraklar tutanakla mükellefe iade edilir. Mükellef ilgili tutanağı imzalamak istemezse el konulan evrakları teslim alamaz. Ayrıca el konulan evraklar Vergi Usul Kanunu’nun 359’uncu maddesinde yazılı suçlarla temas eden bir fiilin delili niteliğindeyse(Örneğin sahte olduğu hususu mükellef tarafından bilinerek kullanılan sahte alım faturaları gibi) mükellefe iade edilmez.
Hakkımda ihbar üzerine yapılan aramada şikâyetlerin hayali olduğu ortaya çıktı muhbirin kimliğini öğrenebilir miyim?
Şayet arama gerekçesi bir muhbirin yaptığı ihbarsa ve ihbar edilen hususların gerçekdışı olduğu ortaya çıkmışsa mükellefin muhbirin kimliğini öğrenme hakkı mevcuttur. Vergi Usul Kanunu’nun 142’nci maddesinin son cümlesinde açıkça belirtildiği üzere böyle bir durumda muhbirin kimliğini mükellefe verme ödevi vergi dairesine yüklenmiştir. Yani bu sorunun cevabı doğrudan Vergi Müfettişinden alınamaz. Öte yandan Kanun lafzında burada mekanizmanın nasıl işleyeceği açıkça belirtilmemiştir. Şu halde ihbar üzerine yapılan aramada ihbarın hayali iddialardan terettüp ettiği ortaya çıkmış ve herhangi bir evraka el konulmamışsa inceleme elemanının arama işlemini ihbar üzerine yaptığını mükellefe belirtmesi gerektiği kanaatindeyim. Bu durumda mükellef durumu izah eden bir dilekçeyle vergi dairesine başvurarak muhbirin kimliğini vergi dairesinden temin edebilecektir.
Netice
Başta belirttiğim üzere iş yerinize bir vergi incelemesi kapsamında arama yapacağını beyan eden Vergi Müfettişleri ve onlara eşlik eden polisler gelmişse ilk aşamada itidalli davranmanız ve sakinliğinizi korumanız gerekir. Kişilerin elinde arama kararı bulunduğundan eminseniz ilgili kişilerin yapacağı arama sırasındaki talimatlarına uygun şekilde hareket etmeli ve gerekli kolaylığı göstermelisiniz. Her arama, hakkınızda üçüncü bir kişi tarafından yapılmış ihbar neticesinde gerçekleştirilmez ancak arama bir ihbara binaen yapılmış ve ihbardaki iddiaların uydurma olduğu ortaya çıkmışsa muhbirin kimliğini öğrenme hakkınız mevcuttur. Ayrıca arama neticesinde evraklarınıza el konulmuş olmasının beyanname verme ödevi başta olmak üzere mükellefiyetle ilgili diğer ödevlerinizi de ortadan kaldırmayacağı unutulmamalıdır. Oytun YAĞLITEPE - Vergi Müfettişi
https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/vergi-incelemelerinde-nadiren-rastlanilan-bir-olay-arama/699033
