Daha önce yaklaşık üçer yıl arayla üç defa getirilen, son olarak 12/3/2023 tarihli 7440 sayılı “yapılandırma” kanunuyla getirilen “işletme kayıtlarının düzeltilmesi” düzenlemesinin getiriliş amacı, işletme kayıtlarının fiili durumlarıyla uygun hale getirilmesidir.
Düzenleme, işletmeler için önemli avantajlar getirmekle birlikte, kayıtların bozulmasına neden olan kayıt dışı işlemlerin yarattığı sorunlara kalıcı bir çözüm getirmiyor maalesef.
Düzenlemenin kapsamı
İşletmelerde mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için geçerli KDV oranının yarısını ödemek suretiyle kayıtlara alınması sağlanacak. (Yararlanmak için son gün 3/7/2023) İşletme kayıtlarında yer aldığı halde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar geçerli KDV oranında fatura keserek kayıtlardan çıkarılması sağlanacak.
(Yararlanmak için son gün 31/5/2023) Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan (fiktif ) kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan tutarlar üzerinden %3 oranında vergi ödemek suretiyle işletme kayıtlarının gerçeğe uygun hale getirilmesi sağlanacak. (Yararlanmak için son gün 3/7/2023)
Vergi hesabı ve muhasebesi
İşletmelerde mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia için; ödenen KDV ödendiği dönemde indirim konusu yapılır. Makine, teçhizat ve demirbaşlar için ödenen KDV indirim konusu yapılamaz.
Beyan edilen stok tutarı, karşılık hesabı olan ”525-Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık” hesabı olan sermaye yedeklerine kaydedilerek sermayeye ilave edilebileceği gibi ortaklara vergisiz olarak da dağıtılabilir. Beyan edilen makine, teçhizat ve demirbaşların tutarı ise, 526-Demirbaş Makine ve Teçhizat Özel Karşılık” hesabı olan sermaye yedeklerine kaydedilir, ancak bu tutar ortaklara dağıtılmayarak birikmiş amortismanlar hesabıyla kapatılır.
İşletme kayıtlarında yer aldığı halde işletmede mevcut olmayan emtia için; geçerli KDV oranında fatura kesilmesi gerekir. KDV dahil tutar “689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabına (Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler) kaydedilir.
KDV’si “391-Hesaplanan KDV”, emtia bedeli ise, “600-Yurt İçi Satışlar” hesabına kaydedilerek stoklardan çıkarılması sağlanır. Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda 31/12/2022 tarihi itibariyle yer alan tutarlar için; %3 oranında vergi ödemek suretiyle işletme kayıtlarından çıkarılarak kayırlar gerçek duruma getirilmiş olacak.
Bu husustan yararlanmak isteyen ve bilanço esasına tabi defter tutan mükellefler, fiktif olan kasa fazlası ve ortaklardan alacakları %3 vergisi dahil “689-Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” (Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler) hesabının borcuna kaydetmek suretiyle kayıtlarını düzeltmiş olacaklar.
İşletme kayıtları düzeliyor-mu bozuluyor-mu?
Söz konusu düzenleme, bir yandan işletme kayırlarını düzeltirken öte yandan mali tabloları bozucu bir etki yaratmaktadır. Özellikle; işletme kayıtlarının düzeltilmesi sonucu birçok işlemin “Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar” hesabına kaydedilmesi ve ardından “Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler” hesabı olarak tekrar vergi matrahına dahil edilmesi sonucu ticari kârlar fiktif olarak değişmekte olup mali tabloların analizi ve izahatı sorun olmaktadır.
Öte yandan emtia karşılığı fonun işletmeden vergisiz çekilerek ortaklara dağıtılması işletme kaynaklarının azalmasına yol açmaktadır. En önemlisi de; birçok işletme bazı harcamalarını belgelendiremediği veya belgelendirmeden kaçındığı, kâr dağıtımı yerine ortaklara vergisiz para dağıttığı, bunun sonucu olarak da kasa hesapları veya ortaklar cari hesapları gerçek olmayan bakiyeler verecektir.
Örneğin; bir işletmede tüm masraflar için belge alınmaması, bazı çalışanların ücretlerinin gerçeğinden daha düşük gösterilmesi sonucu açıktan yapılan ödemeler sonucu zamanla kasa hesapları bakiyelerinin “fiktif ” olarak artmaya devam edecek. Dolayısıyla, bir süre sonra bu ve benzeri düzenlemelere tekrar ihtiyaç duyulacaktır. Esas olan, benzeri aflar çıkarmak yerine kalıcı çözüm bulunmasıdır. Çözüm ise, kayıt dışılığın ortadan kalkmasıyla mümkün olabilecektir. Talha APAK
