EYT Kanunu ile sosyal güvenlik haklarımızı daha fazla konuşur hale geldik. Konuştukça da kullanmadığımız hakları keşfetmeye başladık.
Sosyal güvenlik sistemimizde bilinmeyen haklardan biri de anne ve babaların vefat eden sigortalı çocuklarından aldıkları aylıklardır. 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası’na göre “eş ve çocuklardan hisse artması halinde, her türlü geliri net asgari ücretten az ve SGK’dan başka aylık gelir veya aylık bağlanmamış” ise ölen kişinin anne ve babasına da aylık bağlanıyor.
Anne ve babalara birden çok çocuğundan da aylık bağlanabiliyor. Anne ve baba 65 yaşını geçmişse ölenin aylığında eş ve çocuk olmasına da bakılmıyor. Ölen sigortalının 5 yıllık sigortası ve 900 gün priminin olması aylık bağlanması için yeterli.
Sigortalının vefatı halinde 5 yıllık sigortası ve 900 gün primi olası halinde eş, çocuklar ile anne babaya; şartları taşıdıkları sürece aylık ödeniyor. Aylıkların ödenmesinde kanundaki 5 yıllık zamanaşımı süresi uygulanıyor.
Örneğin 2019 yılında ölen bir sigortalıdan dolayı 2023 yılında da başvuru yapılsa geriye doğru bütün aylıklar ödeniyor. 2015 yılında ölen bir sigortalıdan dolayı 2023 başvuru yapılırsa 2018 yılından itibaren aylıklar ödeniyor. Beş yıllık zamanaşımı başvuru tarihinden itibaren geriye doğru en çok beş yıllık ödeme yapılmasına imkân sağlıyor.
Eş ve çocuklarda 5 yıllık zamanaşımı kuralına uyulurken anne ve babalarda talep tarihine göre aylık bağlanıyor. Yani sigortalının ölüm tarihi ne olursa olsun anne ve babalara aylık talep tarihinden itibaren aylık bağlanıyor. Bu nedenle anne babalara aylık bağlanırken kanundan gelen 5 yıllık zamanaşımı imkânı uygulanmıyor.
Bu uygulama dayanağını yasadan değil genelgeden alıyor. Genelgede “tahsis talep tarihi esas alınarak yazılı istek tarihini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanır.” yazıldığı için anne babalar beş yıllık zamanaşımı imkânından yararlanamıyor. Bu nedenle aylık haklarını öğrenemedikleri her ay bir maaştan oluyorlar.
Depremde sigortalı çocuğu vefat edenler de aynı durumda
6 Şubat 2023 tarihinde ülkemizin yaşadığı deprem felaketinde hayatını kaybeden çok sayıda sigortalının yakınlarına ölüm aylığı bağlanabilmesi için 5 yıllık sigorta ve 900 gün primi bulunuyor. Bu kişilerin anne ve babalarına da şartları taşımaları halinde aylık bağlanabiliyor. Ancak depremzede anne babalar aylık bağlanma hakkını öğrenen kadar geçen süreler için genelgedeki örnek nedeniyle hakları olan ödeme yapılamıyor.
Düzeltilmesi mümkün, hukuki yollar mevcut
Anne ve babaların çocuklarından alacaklarının başlangıcıyla ilgili 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası’nda özel bir hüküm bulunmuyor. Eş ve çocuklar ile aynı maddelerde düzenleniyor. Bu nedenle anne ve babaların 5 yıllık zamanaşımı hakkında yararlandırılmaması yasaya uymuyor. Genelgeden kaynaklanıyor.
Çocuğundan dolayı aylık bağlanan anne ve babalar ölüm tarihi ile aylık bağlama tarihi arasındaki sürelerin ödemelerini SGK’dan isteyebilirler. SGK Genelgeyi Yasaya uygun hale getirebilir. Olumsuz cevap almaları halinde herhangi bir harç ve benzeri ödeme yapmaksızın Kamu Denetçiliği Kurumu’na veya TBMM Dilekçe Komisyonu’na başvuru yapabilirler.
Av. Ozan Bardakçı
Sosyal Güvenlik Uzmanı
https://www.ekonomim.com/kose-yazisi/anne-ve-babalara-geriye-dogru-bes-yillik-maas-odenebilir/692624
