I- GİRİŞ

Ülkemizde faaliyet gösteren limited şirketlerin sayısı 2021 yılı Kasım ayı itibariyle 982.957’ye ulaşmıştır(1). Yaklaşık bir milyona yaklaşan sayısı ile ülkemizde açık ara tercih edilen ticaret şirketi türü limited şirkettir. Hal böyle olunca, ortaklar arasında uyuşmazlık yaşanan ve zaman zaman kilitlenme noktasına gelen şirket türü de yine limited şirket olmaktadır. Şirket ortakları arasındaki menfaat çatışmaları şirket tüzel kişiliğini olduğu kadar ülke ekonomisini de olumsuz etkilemektedir. Zira, şirket bir noktada ticari faaliyetlerini dahi yürütemez hale gelmektedir. İşte bu türden olumsuzlukları ortadan kaldırmak ve çözüme kavuşturmak için getirilen yasal düzenlemelerden birisi ortaklıktan çıkma, diğeri ise ortaklıktan çıkarmadır.

Limited şirket ortaklığından çıkma ve çıkarılma için kullanılan üst kavram ise şirketten ayrılmadır. Limited şirket ortağının kendi rızası ve iradesi ile şirketten ayrılması halinde çıkmadan, ortağın rızası olmamasına karşılık şirketin iradesi ile ayrılmak zorunda kalması halinde ise çıkarılmadan bahsetmiş olunmaktadır(2). 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK(3))’nda limited şirket ortaklığından çıkma ve çıkarma haklarının kullanımı farklı yollar öngörülerek detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Bu konuda başvurulacak yollardan birisi, ortaklıktan çıkma veya çıkarma hakkının şirket sözleşmesi ile düzenlenmesidir. İşte bu çalışmada, limited şirket sözleşmesi ile düzenlenerek şirket ortaklığından çıkma ve çıkarma haklarının tesis edilmesi hususu ele alınmaktadır.

II- ORTAKLIKTAN ÇIKMA HAKKININ ŞİRKET SÖZLEŞMESİ İLE DÜZENLENMESİ

Limited şirket ortağı, kendisine çıkma hakkı konusunda bir yetki verilmediği müddetçe tek yönlü iradesi ile ortaklıktan ayrılamaz(4). Bu nedenle, ortaklıktan çıkma ya şirket sözleşmesindeki açık bir hükme dayanmalı ya da haklı bir sebebin varlığında mahkeme kararı ile gerçekleşmelidir. TTK’nın 638. maddesinin birinci fıkrasında “Şirket sözleşmesi, ortaklara şirketten çıkma hakkını tanıyabilir, bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlayabilir.” hükmüne yer verilmiştir. Bu hükme istinaden, limited şirket sözleşmesinde açık bir hükme yer vermek suretiyle, ortaklara şirketten çıkma hakkı tanınması mümkündür. Ortaklıktan çıkma hakkı herhangi bir şarta bağlanmayacağı gibi belirli şartların varlığı halinde de öngörülebilir. Bu yönüyle, ortaklıktan çıkma hakkı, tüm esas sermaye paylarına ya da ortakların tamamına tanınabileceği gibi, birkaç ortağa ya da esas sermaye payına imtiyaz hakkı şeklinde de tanınabilir(5).

Ortaklıktan çıkma hakkı şirket sözleşmesinde şartsız olarak düzenlenmişse, bu durumda ortak herhangi bir özel sebep belirtmeksizin ve kendisinden herhangi bir şartı yerine getirmesi beklenmeksizin şirketten çıkma hakkını kullanabilir. Şirket sözleşmesi ile ortaklıktan çıkma hakkı bazı şartlara bağlanmış ise, bu durumda da, ortak şirket sözleşmesinde yazılı şartları yerine getirerek ortaklıktan çıkma hakkını kullanabilir. Şirket sözleşmesine, TTK’nın emredici kurallarına aykırı olmayan şartlardan istenilenin konulması mümkündür(6). 

Örneğin; şirket sözleşmesine “Ortaklardan her biri, hesap dönemi sonundan en az iki ay önce müdüre yazı ile başvurarak ortaklıktan çıkabilir. Müdür, başvurunun şirket kayıtlarına girişinden itibaren 15 gün içinde kabulden kaçınacak olursa, ortak, çıkma isteğini noter aracılığı ile şirkete bildirir. Noter aracılığı ile yapılan bildirim tarihinden itibaren çıkma gerçekleşir.” şeklinde bir hüküm konulabilir. Böylece, ortak şirket sözleşmesindeki süre ve başvuru yollarına uygun olarak çıkma hakkını kullanır.

Şirket sözleşmesine konabilecek şartlara örnek olarak, şirketin kazancının belirli bir seviyeye ulaşması, bazı projelerin bitirilmesi de gösterilebilir. Bununla birlikte, limited şirket sözleşmesi ile ortaklıktan çıkma hakkının şarta bağlanması, şartsız olarak öngörülmesine kıyasla, şirketin menfaatine daha uygun düşer. Çünkü, ortağa şartsız olarak doğrudan çıkma hakkı tanıyan bir sözleşme hükmü, şirketin malî durumunun uygun olmadığı bir zamanda çıkma hakkının kullanılması üzerine, ayrılan ortağa ödenmesi gereken ayrılma akçesi sebebiyle, şirketi daha da zor durumda bırakabilir, hatta şirketi dağılma noktasına dahi getirebilir(7).

Şirket sözleşmesi ile ortağa çıkma hakkı tanınması halinde, ortaklıktan çıkma tarihi, ortağın çıkmaya dair tek taraflı irade beyanının şirkete ulaşma anıdır. Şirketin çıkmanın iptali davası açması ve çıkan ortağın davayı kazanması halinde ise mahkeme kararının kesinleştiği tarihten itibaren çıkma hüküm ifade eder. Çıkan ortağın davayı kaybetmesi halinde ise, bu kişi mahkeme kararıyla şirkete geri döner(5).

Şirket sözleşmesi ile çıkma hakkının öngörülmesi şirketin kuruluşu esnasında olabileceği gibi sonradan sözleşme değişikliğine gidilerek de olabilir. Bununla beraber, ortaklıktan çıkma hakkının sonradan düzenlenmesine dair sözleşme değişikliği, şirket sözleşmesinde aksine bir hüküm yok ise, esas sermayenin üçte ikisini temsil eden ortakların karar almasıyla mümkündür.

Ortaklıktan çıkma hakkının şirket sözleşmesi ile düzenlenmesi halinde, göz ardı edilmemesi gereken bir diğer husus da çıkmaya katılma hakkıdır. Çıkmaya katılma hakkı, yenilik doğuran bir hak niteliğindedir ve ayrıca bir kabule bağlı değildir(6). Çıkmaya katılma hakkını, kendilerini çıkma hakkını kullanan ortak ile aynı konumda gören diğer ortakların da şirketten çıkma talebinde bulunabilmesi olarak tanımlamak mümkündür.

TTK’nın 639. maddesine göre, limited şirketin ortaklarından biri şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkmak istediği takdirde, yönetim organı olarak müdür/müdürler kurulu gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar etmekle yükümlüdür. Ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde;  şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerli ise, kendisinin de çıkmaya katılacağını müdürlere bildirerek, çıkmaya katılma hakkını kullanır.

III- ORTAKLIKTAN ÇIKARMA HAKKININ ŞİRKET SÖZLEŞMESİ İLE DÜZENLENMESİ

TTK’nın 640. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, limited şirketin sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir. Gerekçesinde de ifade edildiği üzere, bu düzenleme ile bir taraftan şirkete, kendisi yönünden önemli olan sebeplerin varlığında, ortağı şirketten çıkarma hakkı tanımakta diğer taraftan da ortaklar açısından hukuk güvenliği sağlamaktadır. Zira, ortaklar hangi hallerde şirketten çıkarılacaklarını bilerek hareketlerini ona göre ayarlayacaklardır.

Ortaklıktan çıkarmayı gerektiren sebeplerin neler olacağına dair TTK’da herhangi bir hüküm yer almamaktadır. Anılan sebepleri belirlemek kuruluş aşamasında kurucuların, sonrasında ise genel kurulu oluşturan ortakların takdirindedir. Bu sebepleri kendi aralarında müzakere edip belirleyerek şirket sözleşmesine koyabilirler. Örneğin; “şirketin para, para hükmündeki evrak ve senetleri, muhasebe kayıtları, defter ve belgeleri üzerinde işledikleri suçlardan dolayı mahkum olanlar şirket ortaklığından çıkarılır.” şeklinde bir hüküm şirket sözleşmesine konulabilir. Böyle bir hükmün varlığında, şirket sözleşmesinde öngörülen çıkarma sebeplerin gerçekleşmesi üzerine, ortak, şirket genel kurulunun alacağı karar ile ortaklıktan çıkarılabilir.

TTK’nın 621. maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı ortaklıktan çıkarılabilmesi için, genel kurul toplantısında oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması ve kararın toplantıda temsil edilen oyların en az üçte ikisi ile alınması gerekir. Hakkında çıkarma talep edilen ortak oylamaya katılabilir, ancak, ortaklık sıfatının kaybedilmesinden sonra genel kurul toplantılarına katılamaz ve oy veremez(7).

Ortaklıktan çıkarma kararı genel kurulca alındıktan sonra bu karar ortağa noter aracılığıyla bildirilir. Ortak, çıkarma kararına karşı, kararın noter aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde iptal davası açabilir.

Çıkarma sebeplerine dair hüküm kuruluş aşamasında şirket sözleşmesine konulabileceği gibi, sonradan sözleşme değişikliğine gidilerek de tesis edilebilir. Ancak, bir ortağın şirketten çıkarılma sebeplerinin sonradan şirket sözleşmesine konulabilmesine dair sözleşme değişikliği, şirket sermayesini temsil eden tüm ortakların genel kurul toplantısında oy birliği ile karar almasıyla mümkündür.

IV- ÖZET VE SONUÇ

Limited şirket ortağının tek yönlü kararı ile ortaklıktan ayrılması mümkün değildir. Limited şirket ortaklığından ayrılma, ya şirket sözleşmesindeki açık bir hükme dayanmalı ya da haklı sebebe binaen mahkeme kararı ile gerçekleştirilmelidir. Bu çerçevede, limited şirket sözleşmesinde, ortaklıktan çıkma hakkına dair açık bir hükme yer verilmesi mümkündür. Ortaklıktan çıkma hakkı herhangi bir şarta bağlanmayacağı gibi belirli şartların varlığına da bağlanabilir. Ancak, limited şirket sözleşmesi ile ortaklıktan çıkma hakkının şarta bağlanması, şartsız olarak öngörülmesine kıyasla, şirketin menfaatine daha uygun düşer. Diğer yandan, ortaklıktan çıkma hakkının şirket sözleşmesi ile düzenlenmesi halinde, çıkmaya katılma hakkının da göz ardı edilmemesi gerekir.

Limited şirketin sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler de öngörülebilir. Ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı ortaklıktan çıkarılabilmesi için, genel kurul kararı alınması gerekir. Çıkarma kararı ortağa noter aracılığıyla bildirilir. Ortak, çıkarma kararına karşı iptal davası açabilir. Bu yönüyle, ortaklıktan çıkma ve çıkarma hakkının şirket sözleşmesi ile düzenlenmesinde, konuya geniş bir perspektiften bakılması, olası sonuçlarının önceden analiz edilmesi ve yasal koşullara uyularak gerekli düzenlemelerin yapılması önem arz etmektedir.

Soner ALTAŞ*

Yaklaşım / Ocak 2022 / Sayı: 349

*     Dr., Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi

(·)    Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurum’u bağlamaz.

(1)   Ticaret Bakanlığı 2021 Yılı Kasım Ayı Veri Bülteni, s.18

(2)   Şükrü YILDIZ, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Limited Şirketler Hukuku, 2007, Arıkan Yayınevi, s.153

(3)   Çalışmamızda, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu “TTK” kısaltması kullanılmıştır.

(4)   Bünyamin GÜRPINAR, “Limited Şirkette Çıkma ve Çıkmaya Katılma”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.20, S.2, 2016, s.80

(5)   YILDIZ, 2007, s.155

(6)   GÜRPINAR, 2016, s.83

(7)   Nihat TAŞDELEN, Limited Ortaklıklarda Çıkma Çıkarılma Ve Fesih, Ankara, Yetkin Yayınları, 2012, s.176

(5)   Ünal TEKİNALP, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku (3.bs.), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013, s.491

(6)   Fevzi Fırat GÖZÜYEŞİL, Limited Şirketlerde Çıkmaya Katılma, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.17, S.1-2, 2013, s.667

(7)   TEKİNALP, 2013, s.494