I- GİRİŞ

İstihdamın artışı, korunması ve işsizlik sorununun çözülmesi için çeşitli politikalar uygulanmaktadır. Bunlardan kısa çalışma istihdamın korunmasına; işsizlik ödeneği de işsizlik sorununun yaşattığı sıkıntıları hafifletmeye yönelik uygulanan politikalardır.

Bu çalışmamızda, kısa çalışma ödeneği alırken işten ayrılan yani istifa eden işçilerin işsizlik ödeneğinden yararlanıp yararlanamayacağını açıklamaya çalışacağız.

II- KISA ÇALIŞMA VE İŞSİZLİK ÖDENEĞİNİN ŞARTLARI

A- KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. 

İşyerinde Kısa Çalışma Uygulanabilmesi için;

İşverenin; genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması ve İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.

İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin;

• • İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
• • Kısa çalışmaya tabi tutulan işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte çalışma sürelerini ve prim ödeme şartlarını sağlamış olması (Covid-19 etkisiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, son 60 gün hizmet sözleşmesine tabi olmak kaydıyla son 3 yıl içinde 450 gün prim ödemiş olması),
• • İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması, gerekmektedir.

B- İŞSİZLİK ÖDENEĞİ

Sigortalı işsizlere Yasa’da belirtilen şartları taşımaları halinde işsiz kaldıkları dönem için belirli süre ve miktarda yapılan ödemedir. 

İşsizlik Ödeneğinden Yararlanma Şartları:

• • Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,
• • Hizmet sözleşmesinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet sözleşmesine tabi olmak,
• • Hizmet sözleşmesinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
• • Hizmet sözleşmesinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmaktır.

III- KISA ÇALIŞMA YAPARKEN İSTİFA EDEN İŞÇİLER İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALABİLİR Mİ?

Yukarıda detaylı şekilde şartları açıklanan işsizlik ödeneğinden çalışanların yararlanabilmesi için işlerinden kendi istek ve rızaları dışında ayrılmış olmaları gerekmektedir. Yani iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilen, iş sözleşmesi işçi tarafından haklı bir nedene dayanarak sona erdirilen, işverenin iş sözleşmesini ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmaması haricinde sona erdirilen ve belirli süreli iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ermesine bağlı olarak iş sözleşmesi sona eren işçiler işsizlik ödeneği hakkından yararlanabilirler. Ancak konuya dair İŞKUR tarafından 2020 yılının başlarında “Pasif İşgücü Hizmetleri Genelgesi” başlıklı bir genelge yayımlanmıştır. Söz konusu genelgeye göre, eğer çalışan kısa çalışma kapsamında yer alırken ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanırken istifa etmiş ise; işsizlik ödeneği hak edişinden düşülen ilk üç ay düşüldükten sonra kalan bakiye süre kadar işsizlik ödeneğinden yararlanabilme imkânı bulunmaktadır.

Diğer taraftan, 4447 sayılı Kanun’un Ek 2. maddesine göre kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmek için iş sözleşmesinin feshi dışında işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarının sağlanmış olması icap etmektedir. Bu sebeple çalışanlara işsizlik ödeneği hak sahipliği üzerinden kısa çalışma ödeneği ödemesi gerçekleştirilmektedir.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan bir çalışanın, yeni bir ödeneğe hak kazanamayacak şekilde iş sözleşmesini sona erdirilmesi durumunda; Kısa Çalışma Ödeneğinin başlama tarihi ile işten ayrılış tarihi arasındaki sürenin 600 günden az olması, fesih sebebinin 4447 sayılı Kanun kapsamında olmaması, son 120 gün şartının sağlanamaması gibi sebepler işsizlik ödeneği hak edilmesi noktasında belirleyici olduğundan çok önemi bulunmaktadır.

İşyerinde kısa çalışma uygulamasının başladığı tarih itibariyle sistemde ilgililer adına belirlenen işsizlik ödeneği hak sahipliği üzerinden, ilk üç ay düşüldükten sonra kalan bakiye süre üzerinden işsizlik ödeneği ödenebilmektedir.

Bu doğrultuda kısa çalışma ödeneği almakta olan sigortalı, iş sözleşmesinin fesih nedeni fark etmeksizin kısa çalışma ödeneğine ait süre düşüldükten sonra kalan süre kadar işsizlik ödeneğinden faydalanma imkânına kavuşmuş olacaktır. Çalışanların kendi iradeleri dışında işten ayrılmış olmaları ödeneğin alınacağı sürede bir değişikliğe sebep olmamaktadır. Diğer bir ifadeyle, bu durumda dahi kısa çalışma ödeneği döneminde kalan süre kadar işsizlik ödeneğinden faydalanma imkânı olacaktır. Bilindiği üzere, işsizlik ödeneğinin günlük tutarı, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkı kadardır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği tutarı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesine göre asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçememektedir. Bu doğrultuda, 2021 yılı rakamlarına göre bir hesaplama yapılacak olursa; 2021 yılı için asgari ücretin günlük brüt tutarı 119,25 TL, aylık 3.577,50 TL olduğu ve bu miktarlar için işyeri ve yaş ayrımının söz konusu olmadığı bilinmektedir. Dolayısıyla, 01.01.2021 - 31.12.2021 dönemi için 3.577,50 TL asgari ücret üzerinden aylık işsizlik ödeneği tutarı en az 1.431,00 TL ve en yüksek tutar ise 2.862,00 TL olarak hesaplanacaktır. Bu tutarlardan damga vergisi (binde 7,59 oranında) kesintisi yapıldıktan sonra ödeme yapılmaktadır.

IV- SONUÇ

Sonuç olarak, kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmek için iş sözleşmesinin feshi dışında işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarının sağlanmış olması gerekmektedir. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan bir çalışanın, yeni bir ödeneğe hak kazanamayacak şekilde iş sözleşmesini sona erdirilmesi durumunda; Kısa Çalışma Ödeneğinin başlama tarihi ile işten ayrılış tarihi arasındaki sürenin 600 günden az olması, fesih sebebinin 4447 sayılı Kanun kapsamında olmaması, son 120 gün şartının sağlanamaması gibi sebepler işsizlik ödeneği hak edilmesi noktasında belirleyici olduğundan çok önemi bulunmaktadır. Bu doğrultuda, işyerinde kısa çalışma uygulamasının başladığı tarih itibariyle sistemde ilgililer adına belirlenen işsizlik ödeneği hak sahipliği üzerinden, ilk üç ay düşüldükten sonra kalan bakiye süre üzerinden işsizlik ödeneği ödenebilmektedir. Ertuğrul GEZEN* Yaklaşım / Mayıs 2021 / Sayı: 341