Uzlaşma ile mükellef ve idare ödenecek vergi ve cezalar konusunda ortak bir noktada buluşmaktadır. VUK’un uzlaşmanın kesinliğini düzenleyen Ek Madde 6’da “Mükellef veya adına ceza kesilen; üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamaz ve hiçbir mercie şikâyette bulunamaz.” hükmü yer almaktadır.

Peki, mükellef açısından düzenlenmiş olan uzlaşmanın kesinliği idare açısından da geçerli midir?

İdarenin kendisinin uzlaştığı bir konuda dava açması beklenemez; açması durumunda da lehe bir sonuç alması öngörülmez. İdarenin uzlaşma konusunda başvuracağı herhangi bir mercii de yoktur.

İdare kamu gücü ile donatılmıştır. Vergi idaresinin elindeki kamu gücünü kullanma araçlarından en önemlilerinden birisi vergi incelemesidir. İdare, uzlaşılan dönemle ilgili tekrar inceleme yapabilir mi?

İdarenin inceleme yapma yetkisine ilişkin olarak “İnceleme Zamanı” başlıklı VUK 138 inci maddede düzenleme yapılmıştır. Maddeye göre, inceleme, neticesi alınmamış hesap dönemi de dâhil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir.

Evvelce inceleme yapılmış veya matrahın re’sen takdir edilmiş olması yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline mani değildir.

Yukarıda yer verilen uzlaşmanın kesinliği ve inceleme zamanı ile ilgili düzenlemeler birlikte dikkate alındığında konunun aşağıdaki şekilde değerlendirilmesi mümkündür:

1- ÜZERİNDE UZLAŞILAN VE TUTANAKLA TESPİT EDİLEN HUSUSLAR TEKRAR İNCELENEMEZ.

VUK Ek Madde 6’da yer alan “Mükellef veya adına ceza kesilen; üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkındadava açamaz ve hiçbir mercie şikayette bulunamaz.” hükmü ile belirlenen uzlaşmanın kesinliğinin kapsamına ilişkin sınırın vergi idaresini de bağlaması söz konusudur. Vergi idaresi tespit edilen ve üzerinde uzlaşılan hususlarla ilgili tekraren inceleme yetkisini kaybeder. Aksi durumda uzlaşma müessesesinin bir anlamı kalmaz.

Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu 02.07.1985 tarih, E.1985/5, K.1985/4 sayılı kararında konuya ilişkin olarak: “Takdir komisyonları tarafından takdir olunan matrah üzerinden tahakkuk ettirilen vergi ve kesilen ceza hakkında uzlaşma sağlanması halinde takdir olunan matrahın azlığından söz edilerek arttırılması dileğiyle vergi dairesi tarafından açılan davanın incelenmesine olanak bulunmadığı” yönünde hüküm tesis etmiştir. Söz konusu kararın gerekçesinde; “… kanunun amacı göz önünde tutulduğunda, takdir komisyonlarınca takdir olunan bir matrah üzerinden tahakkuk ettirilen vergi ve buna ilişkin olarak kesilen ceza üzerinden yapılan uzlaşmanın söz konusu matrahla ilgili anlaşmazlığı tümüyle kesin olarak ortadan kaldıracağı kabul edilmelidir” görüşüne yer verilmiştir.

Danıştay 3. Dairenin E. 1993/35, K.1994/302 sayı ve 3.2.1994 tarihli kararında “Re’sen tarh sebebine binaen belirlenen matrah üzerinden salınacak vergi ve kesilecek cezada uzlaşma sağlanmasına karşın, aynı dönem için ve aynı sebebe dayanılarak bulunan matrah farkı üzerinden re’sen yapılan tarhiyatta yasal isabet bulunmadığı” şeklindedir.

Benzer şekilde, Danıştay Dördüncü Dairesi, E. 2001/1515, K. 2002/2316 ve 04.06.2002 tarih sayılı kararda “Re’sen salınan ve üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar için, vergi oranlarının yanlış uygulandığı sebebiyle yeniden inceleme yapılarak cezalı vergi tarhiyatına gidilemeyeceği” yönünde hüküm tesis etmiştir.

2- UZLAŞMAYA KONU DÖNEME İLİŞKİN DE OLSA, ÜZERİNDE UZLAŞILAN VE TUTANAKLA TESPİT EDİLEN HUSUSLAR DIŞINDAKİ KONU, OLAY VE İŞLEMLERLE İLGİLİ İNCELEME ZAMANAŞIMI SÜRESİNDE TEKRAR İNCELEME YAPILABİLİR.

Uzlaşmanın kesinliği, uzlaşmaya konu olmuş ve tutanağa bağlanmış konu, işlem veya olayları kapsar.

Örneğin, mükellefin 2015 Haziran döneminde kanunen kabul edilmeyen giderlerinin bulunduğu yönünde tespitleri içeren ve bu giderlere ilişkin Katma Değer Vergisi indirimlerini eleştiri konusu yapan bir vergi incelemesi sonucu tespit edilen vergi ve cezalarla ilgili uzlaşmaya varıldığını varsayalım. Söz konusu dönemde işletmenin 8 adet faturasının işletmenin sahibinin şahsi harcamalarına ilişkin olduğu yönünde tespit yapıldığını kabul edelim. İdare artık bu 8 adet fatura ile ilgili yaptığı tespitlerle ilgili olup uzlaşılan vergi ve cezaları ilgilendiren hususta tekraren inceleme yapamaz. Ancak uzlaşılan dönem olan Haziran 2015 dönemine ilişkin olarak 3 adet faturanın daha kanunen kabul edilmeyen gider kapsamında olduğuna ilişkin yeni tespitler yapılması durumunda, vergi türü, dönemi ve incelemenin konusu aynı da olsa, daha önce üzerinde uzlaşılan hususların dışında yeni hususlar söz konusu olduğu için, tekrar inceleme yapılmasına hukuken hiçbir engel yoktur.

Nitekim Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu 28.09.2007 gün E:2007/57, K:2007/275 sayılı Kararında konuyu benzer şekilde değerlendirmiştir:

“213 sayılı Vergi Usul Kanununun ek 11 inci maddesinin ikinci fıkrası ile, tarhiyat öncesi uzlaşmaya varılması halinde tutanakla tespit edilen bu husus hakkında dava açılamayacağı ve hiç bir mercie şikayette bulunulmayacağı hükme bağlanmış olmakla birlikte, bu hüküm ile kastedilen amaç, uzlaşılan dönemler için farklı maddi hukuki olaylar nedeniyle yeni bir inceleme yapmak suretiyle vergilendirme yapılamayacağı hususu olmayıp, üzerinde uzlaşılan vergi ve cezalar için mükelleflerin dava açamayacakları, aynı zamanda üzerinde uzlaşma sağlanan aynı maddi hukuki olay nedeni ile idarenin mükerrer vergilendirme yoluna gidemeyeceği hususudur. Dava konusu olayda ise böyle bir durum mevcut olmayıp, farklı maddi hukuki olaylardan dolayı farklı tarihlerde yapılan vergi incelemeleri sonucu önerilen cezalı vergiler söz konusudur. Bu nedenle, yükümlünün önceki tarihli vergi inceleme raporu ile önerilen cezalı vergilerde uzlaşmış olması, aynı dönemler için farklı maddi hukuki olaylar nedeniyle yeni bir inceleme yapılamayacağı anlamına gelmeyecektir”

SONUÇ

Uzlaşma gerek idare gerekse mükellef açısından kesin sonuçlar doğurur. İdarenin uzlaşmanın kesinliğine halel getirecek şekilde aynı dönemi tekrar incelemesi mümkün değildir.

Bu kapsamda, “UZLAŞILAN DÖNEM TEKRAR İNCELENEBİLİR Mİ?” sorusunun cevabı;

Uzlaşmanın kesinliği  üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkındadır. Daha önce uzlaşılan dönemle ilgili olarak, üzerinden uzlaşılan ve tutanakla tespit edilen hususlar dışında yeni tespit ve hususlar söz konusu ise idare aynı dönem için tekrar vergi incelemesi yapabilir. Ancak üzerinde uzlaşılan aynı konu ve tespitlere ilişkin olarak yeniden inceleme yapılması, uzlaşmanın kesinliği nedeniyle mümkün değildir.

Yukarıda yer verdiğimiz yargı içtihatları da bu yöndedir. Dr. Hasan AYKIN

https://vergidosyasi.com/2017/07/06/uzlasilan-donem-icin-tekrar-vergi-incelemesi-yapilabilir-mi/