I- GİRİŞ

5510 sayılı Kanun’un 93. maddesinin 2. fıkrasına göre, SGK’nın prim ve diğer alacakları ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak 10 yıllık zamanaşımına tabidir. Zamanaşımını kesen sebepler 6183 sayılı Kanun’un 103. maddesinde, zamanaşımını durduran sebepler ise 6183 sayılı Kanun’un 104. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 91. maddesinde hüküm altına alınmıştır.

SGK’nın zamanaşımına uğramış alacakları için nasıl bir yol izlenip, ne şekilde işlem yapılacağı, 2018/32 sayılı genelgeden önce, 01.08.2012 tarihli ve 2012/27 sayılı genelgede açıklanmıştı. 2018/32 sayılı genelge ile birlikte, SGK’nın zaman aşımına uğramış borçlarının takip ve terkini ile ilgili işlemlerde yeniliğe ve değişikliğe gidilmiştir.

Bu makale çalışmamızda, önce eski genelgedeki (2012/27) işlemlere değinip, daha sonra yeni genelge (2018/32) ile yapılan değişiklik ve yenilikleri açıklamaya çalışacağız.

II- 2012/27 SAYILI GENELGEYE GÖRE SGK’NIN ZAMANAŞIMINA UĞRAMIŞ BORÇLARININ TAKİP VE TERKİNİ

SGK’nın 2018/32 sayılı genelgesi, 2012/27 sayılı SGK genelgesinin “7.2” başlıklı bölümünü değiştirmiştir. 2012/27 sayılı SGK Genelgesi’nin “7.2” başlıklı bölümünde aynen; “Gerek 506 sayılı Kanunda, gerekse 5510 sayılı Kanun’da zamanaşımının Kurumca resen dikkate alınıp alınmayacağı hususunda herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Borçlar Kanunu’nun 140. maddesine göre, zamanaşımı definin öne sürülmediği durumlarda, hâkimin zamanaşımını resen nazara alamayacağı öngörüldüğünden, …borçların zamanaşımına uğramış olduğu hususunda kesinleşmiş mahkeme kararı olmadan terkin işlemi yapılmayacaktır.” ifadeleri yer almaktaydı.

2012/27 sayılı Genelge’de yer alan üstteki ifadelere göre, SGK, prim alacağı veya idari para cezası alacağı gibi alacakları zamanaşımına uğramış olsa bile, bu alacakları için ödeme emri düzenlemekte, icra takibi yapmakta ve bu alacakları zamanaşımına uğradığı gerekçesiyle terkin etmemekteydi.

SGK’nın 2018/32 sayılı genelgesi, SGK’nın üstte metnini verdiğimiz 2012/27 sayılı genelgenin “7.2” başlıklı bölümünü değiştirerek, yaklaşık 2 sayfa kadar yeni ifade ve uygulamalar getirmiştir. Yazımızın bir sonraki bölümünde, 2018/32 sayılı genelgeye göre, SGK’nın zamanaşımına uğramış borçlarına getirilen terkin ve takip işlemlerinin ne şekilde olacağına dair açıklamalarda bulunmaya çalışacağız.

III- 2018/32 SAYILI GENELGEYE GÖRE SGK’NIN ZAMANAŞIMINA UĞRAMIŞ BORÇLARININ TAKİP VE TERKİNİ

1. A) 2018/32 sayılı Genelge ile borçluların tamamına SGK alacaklarının zamanaşımına uğrayıp uğramadığına bakılmadan ödeme emri gönderilmesi uygulamasından vazgeçilmiştir.

2018/32 sayılı genelgeye göre, borcun zamanaşımına girdiğinin SGK tarafından tespit edilmesi halinde, borçluya “borç bilgilendirme formu” gönderilerek, yazının tebliğinden itibaren borçludan 15 gün içinde ödeme yapması istenecektir. Söz konusu SGK alacağı için yapılacak olan rızai ödemeler kabul edilecektir. Borçlu tarafından herhangi bir ödeme yapılmaması halinde ise, herhangi bir mahkeme kararı (ilamı) aranmaksızın zamanaşımına girmiş borcun 6183 sayılı Kanun kapsamında takibi mümkün olmadığından, bu borçla ilgili icra takibi yapılmayacaktır.

2018/32 sayılı genelgeden önce, SGK icra servislerince, zamanaşımına uğramış bir borçla ilgili kendisine icra ödeme emri gönderilen kişi, borcun zamanaşımına uğradığı gerekçesiyle ödeme emrine itiraz etse bile, kesinleşmiş mahkeme kararı olmadığı sürece SGK’nın zamanaşımına uğramış borçla ilgili takip ve tahsilat işlemleri devam ediyordu. 2018/32 sayılı genelge ile birlikte SGK’nın bu uygulaması da değişmiştir.

Şöyle ki; 2018/32 sayılı genelgeye göre, zamanaşımına uğramış bir borçla ilgili vatandaşa ödeme emri gönderildiğinde, borçlu olan kişi, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 15 gün içinde (6183 sayılı Kanun’un 58. maddesine göre ödeme emrine itirazın 15 gün içinde yapılması gerekir) SGK’ya itiraz etmesi halinde,

borcun gerçekten zamanaşımına uğradığı SGK tarafından anlaşılırsa, borcun icradan iptali yapılacaktır. SGK’ya zamanaşımı defii iddiası ile itiraz edilmesi, mahkemeye dava açma süresini durduran veya kesen bir işlem olarak kabul edilmemektedir. SGK’nın gönderdiği icra ödeme emrine konu olan borcun tamamının değil de bazı dönemlerin zamanaşımına girdiğinin tespit edilmesi halinde ise, zamanaşımına uğrayan borcun icradan iptali yapılacaktır.

1. B) 2018/32 sayılı genelgeye göre, zamanaşımına uğrayan alacak için artık borçlu hakkında SGK tarafından icra ve haciz yoluna başvurulmayacaktır. Ancak, zamanaşımına uğramış alacak, alacaklı için alacak hakkını (borçlu için de borçluluk niteliğini) sona erdirmeyip onu “eksik bir borç” haline dönüştürdüğü gerekçesiyle, bu kişiler SGK’ya karşı halen borçlu kabul edilmeye devam edilecektir.

Bu nedenle zamanaşımına girmiş borçlar; SGK tarafından verilecek borcu yoktur yazılarında veya Kurum ve Kuruluşlarca yapılacak borç sorgulamalarında, SGK tarafından uygulanan teşvik, destek ve indirimlerde, primlerini kendileri ödeyen sigortalıların sağlık hizmetlerinden yararlanılmasında, KDV mahsubu ile prim ödenmesinde kullanılan “Borç Döküm Formunda” işverenin/sigortalıların borcu olarak dikkate alınmaya devam edilecektir.

Ayrıca, ihale konusu veya özel bina inşaatlarında yapılan araştırma işlemi sonucunda saptanan fark işçilik borçlarının işverene tebliği üzerine söz konusu borçların işverence zamanaşımına girdiği ile ilgili itiraz edilmesi durumunda bahse konu bu borçlar ödenmeden ihale konusu işlerde teminatın iadesi ve özel bina inşaatlarında ise iskan için ilişiksizlik belgesi verilmeyecektir.

IV- SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

SGK, 18 Eylül 2018 tarihli ve 2018/32 sayılı genelgeden önce, zamanaşımına uğramış prim ve idari para cezası alacaklarıyla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı olmadığı sürece, icra ve haciz işlemi tatbik ediyordu. 2018/32 sayılı genelge ile zamanaşımına uğramış borçların icra ve haciz işleminden vazgeçilmiştir. Bahse konu genelgeden sonra, zamanaşımına uğramış borçların “cebri icrasından” vazgeçilmiş olmakla birlikte, SGK tarafından zamanaşımına uğramış borçlarla ile ilgili vatandaşa gönderilen yazılı tebligata istinaden yapılan “rızai ödemeler” kabul edilmeye devam edilmektedir.

SGK, zamanaşımına uğramış borçları “eksik borç” olduğu gerekçesiyle, SGK tarafından verilecek borcu yoktur yazıları veya primlerini kendileri ödeyen sigortalıların sağlıktan yararlanması gibi durumlarda “SGK’ya borcu vardır.” şeklinde uygulamaya devam etmektedir.

Ancak, SGK’nın bu uygulamasının hatalı olduğunu düşünüyoruz. Çünkü, zamanaşımına uğramış bir borç her ne kadar eksik bir borç olsa ve kural olarak borç sona ermese de, zamanaşımına uğramış borçta, borçlu borcun kendisinden istenemeyeceğini savunup alacaklı tarafından talep edilmesi olanağını ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle, icra takibi veya haciz yoluyla ya da dava yoluyla borçluyu ifaya zorlayamayan SGK’nın, borçlunun Kuruma adeta “elinin muhtaç olduğu” bir zamanda, onu ödemeye zorlamanın hukuki ve adil olmadığı kanaatindeyiz.

Zamanaşımına uğramış borçların icra ve haczinin yapılmaması uygulaması iş mahkemelerinin iş yükünü hafifletirken, zamanaşımına uğramış eksik borçların SGK’ya ödenmeye zorlanması ise yeniden iş mahkemelerinin iş yükünü artıracağı kanaatindeyiz. Vakkas DEMİR* E-Yaklaşım / Aralık 2018 / Sayı: 312