Gümrük Kanunu’na göre gümrük vergilerinin zamanında tahsil ve tahakkuk edilmemiş olması durumunda “gecikme zammı oranında faiz”, “gecikme faizi” veya “gecikme zammı” gibi birbirine benzer ibareler kullanılmaktadır.
Söz konusu kavramları birbirinden ayıran en önemli unsur verginin kesinleşme tarihidir. Noksan veya hiç tahakkuk edilmemiş alacaklar için gecikme faizi hesaplanır. Yani geç tahakkuk söz konusudur.
Gecikme zammı ise tahakkuk edilmiş alacağın ödeme müddeti içerisinde ödenmemesi sebebiyle hesaplanır.
Gecikme faizinin bittiği yerde gecikme zammı hesaplanmaya başlamaktadır.
Aradaki farkın daha iyi anlaşılması adına aşağıdaki örnek sunulmuştur.
Sonradan Kontrol Denetiminde Tespit Edilen Eksiklik
ABC firması 8418.50.90.00.00 tarife pozisyonunda bulunan Mobilya tipi diğer soğutucular cinsi İsviçre menşeli eşyayı Almanya’dan ithal etmektedir (Serbest Dolaşıma Giriş Beyannamesi). Tercihli tarifeden faydalanmak amaçlı A.TR Dolaşım Belgesi beyannameye eklenmiştir. %2,2 Gümrük vergisi ile eşyaya ait uygulanan %15 İGV ödenmemiştir.
Sonradan kontrol esnasında müfettiş tarafından ekli belgelerin kontrolü sağlanmış ve tedarikçi beyanının bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu durumda İGV’nin tahsili söz konusu olacaktır.
G.V. Matrahı: 10.000,00 TL -- Beyan edilen İGV: “0” -- Beyan edilmeyen İGV: “1.500,00 TL”
01.01.2022 tarihinde tescil edilen beyannamenin gelir eksikliğinin 01.05.2022 tarihinde müfettiş tarafından tespit edildiğini ve aynı gün ABC firmasına tebliğ edildiğini varsayalım.
ABC firmasına tebliğ edilmiş olan 1.500,00 TL’lik alacağın son ödeme tarihine kadar (15 günlük müddet) yani 16.05.2022 tarihine kadar ödemesi gerekmektedir. ABC firması normal şartlarda 01.01.2022 tarihinde ödenmesi gereken 1.500,00 TL'lik tutarı 5 ay sonra ödeyeceği için söz konusu tutar üzerinden gecikme faizi hesaplanacaktır. (G.K. 193/3).
Alacağın Zamanında Ödenmemesi
Hiç alınmayan veya eksik alınan gümrük vergilerinin gümrük idaresince yapılan tebligata rağmen son ödeme tarihinin aşılması durumunda gecikme faizi yerini 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 51. Maddesi uyarınca gecikme zammına bırakacaktır.
Gecikme faizinin bittiği yerde gecikme zammı başlamaktadır.
ABC firması tebliğ edilen 1.500,00 TL'lik alacağı 16.05.2022 tarihine kadar ödemediği takdirde bu tarih itibariyle gecikme zammı hesaplanmaya bağlayacaktır.
GK. 198. Md uyarınca söz konusu alacağın tecili - taksitlendirmesi mümkündür. 15 günlük süre içinde teminat verilmesi şartıyla ve yazılı başvuru vasıtasıyla ödeme süresi 30 gün daha uzatılabilir.
ABC firması ödemenin tecil-taksitlendirmesini talep etmiştir. Başvuru dilekçesindeki kayıt tarihi itibariyle gecikme zammı yerini tecil faizine bırakacaktır. Tecil edilen alacağın tecil edildiği günden ödeme gününe kadar kadarki kısmı için 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil faizi alınır.
Özetle tecil talep tarihi ila ilk taksit ödeme gününe kadar tecil faizi hesaplanacaktır.
Cezaya Gecikme Zammı veya Faiz Olur mu?
Örneğimize göre eksiklik sebebiyle G.K. 234-1/a uyarınca aradaki farkın 3 katı ceza uygulanacak. Peki tahakkuk olan 4.500,00 TL'lik ceza için faiz ödenecek midir? Gümrük Genel Tebliği (Tahsilat İşlemleri) (Seri No: 2) Md.15/5’e göre 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinin üçüncü fıkrası doğrultusunda, gümrük idarelerince verilen idari para cezalarına gecikme zammı oranında faiz ve gecikme zammı uygulanmaz.
Dahilde İşleme Rejiminin Kati İthalata Dönüştürülmesi,
Dahilde işleme rejimi şartlı muafiyet sistemi kapsamında getirilen eşyanın serbest dolaşıma girmesi için vergilerinin ödenmesi gerekmektedir. Ödenecek vergiler G.K. 114 uyarınca dahilde işleme rejimine ait beyanname tarihinde mevcut kur ve vergilendirme oranlarına göre hesaplanmaktadır.
İkincil işlem görmüş ürünler için ise G.K. 115. md uyarınca serbest dolaşıma giriş beyannamesi tarihinde mevcut kur ve vergilendirme oranlarına göre işlem yapılır ancak talep edilirse dahilde işleme rejimine ait beyanname tarihinde mevcut kur ve vergilendirme oranlarına göre işlem tesis edilir.
Dahilde işleme rejimi için verilmiş olan teminatın nakit olması durumunda gecikme zammı oluşmayacaktır. Nakit teminat dışında örneğin banka teminatı verilmişse dahilde işleme rejimine ait beyanname ile serbest dolaşıma giriş beyannamesi arasındaki tarih arası için gecikme zammı hesaplanacaktır. (G.K. 207-1/b)
Geçici İthal Edilen Eşyanın Kati İthalata Dönüştürülmesi,
Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalatı yapılacak eşyanın kalacağı her ay için toplam ödenmesi gereken verginin %3’ü ödenir, kalan kısmı için teminat alınır. Tam muafiyet suretiyle geçici ithalat yapılacaksa o gün ödenecek verginin tamamı kadar teminat alınır.
Geçici ithalatın kati ithalata dönüştürülmesi istenirse tam muafiyet sistemi veya kısmi muafiyet sistemi fark etmeksizin gecikme zammı hesaplanacaktır (G.K. 207-1/b).
Bu zam tam muafiyet suretiyle yapılan işlemde tüm vergiler üzerinden, kısmi muafiyette ise daha önceki ödenen (ay x %3) vergiler düşüldükten sonra kalanı üzerinden hesaplanacaktır.
Gecikme zammı hesaplaması geçici ithalat beyannamesi ile serbest dolaşıma giriş beyannamesi arasındaki tarih aralığını kapsayacaktır. Ayrıca söz konusu gecikme zammı nakit teminat dışında verilen teminat üzerinden hesaplanır. (G.K. 207-1/a)
İstisnai Kıymetle Beyanda Gecikme Faizi
Gümrük Yönetmeliği’nin 53. Maddesinde istisnai kıymetle beyan imkânı tanınmıştır (Tamamlayıcı beyan). G.Y 53/1’de ithalattan sonra fiyat düzeltmesi olacağı bilinen ancak tutarın bilinmediği durumlardan, G.Y 53/5’te ise ithal anında mevcudiyetinin bilinmediği durumlardan bahsedilmektedir.
G.Y 53/1’de tamamlayıcı beyan G.Y 150/3’e istinaden eksik kıymet unsurunun mahiyet ve tutar itibariyle tahakkuk ettiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar verilir ve vergileri de aynı süre içinde ödenir.
G.Y 53/5’te kıymet veya matrah unsurunun muhasebe kayıtlarına intikal ettirildiği ayı takip eden ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar beyanda bulunulur ve vergileri de aynı süre içinde ödenir.
Tamamlayıcı beyanların süresi içerisinde verilmemesi nedeniyle zamanında ödenmeyen gümrük vergileri için eşyanın serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihinden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre belirlenen gecikme zammı oranında gecikme faizi tahsil edilir ve Kanunun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılır.
Eksik Belgelerin Zamanında Sunulmaması
Onaylanmış kişi statü belgesi (OKSB) veya yetkilendirilmiş yükümlü sertifikası (YYS) sahibi firmalara beyanname tescil öncesi fatura, A.TR Dolaşım Belgesi, EUR.1, EUR-MED, Menşe Şahadetnamesi gibi menşe ispat belgeleri, navlun makbuzu, sigorta poliçesi, işlenmiş tarım ürünü analiz raporu gibi evrakların mevcut olması ancak asıllarının henüz ulaşmamış olması durumunda bu belgelerin asılları olmaksızın eşyanın ithal edilebilmesi imkanı tanınmıştır.
Söz konusu eksik belgeler süresi içinde gümrük idarelerine sunulmadığı takdirde noksan alındığı belirlenen gümrük vergileri ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 51 inci maddesine göre tespit edilen gecikme zammı oranında faizin yükümlüye tebliğ edildiği tarihi takiben on beş gün içinde ödenmesi zorunludur.
Tahakkuk edilen 15 günlük müddet sonrasında ise gecikme zammı uygulanmaya başlayacaktır.
Gümrük Vergilerinin Kesinleşmesi
Söz konusu kavramları birbirinden ayıran en önemli unsur gümrük vergilerinin kesinleştiği tarihtir. Hiç alınmadığı veya noksan alındığı tespit edilen gümrük vergileri yükümlüye tahakkuk edilir. Gümrük Kanunu'na göre 15 gün içinde itiraz edilmemiş olan alacaklar kesinleşmiş olacaktır. Kesinleşene kadar gecikme faizi işlerken, kesinleşmesi itibari ile gecikme zammı işlemeye başlayacaktır.
İtirazın kabul edilmemesi sonucu konunun yargıya taşınması halinde ise idare lehine verilen nihai karar tarihine kadar gecikme faizi hesaplanır (Alacak kesinleşmiş olur). Bu tarihten sonra ise gecikme zammı hesaplanacaktır.
Uzlaşmada ise uzlaşma tutanağının imzalanma tarihi verginin kesinleştiği tarih olacaktır. Ancak Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği'nin 24. maddesi uyarınca uzlaşılan tutarın bir ay içerisinde ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Bu madde sebebiyle gecikme zammının devreye girmesi bir aylık sürenin sonu olacaktır. Bir aylık sürenin sonunda tahsil edilmemiş alacaklar için gecikme zammı hesaplanacaktır.
Can DURMUŞ - Gümrük Müşavir Yardımcısı / Denetçi
08.12.2022
