Aynı anda birden fazla işverende çalışma durumunda hangi işveren veya işverenler kümülatif matrah üzerinden vergi kesintisi yapacak?
Değerli okurlar, birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi halinde her bir işveren bağımsız olarak gelir vergisi kesintisi (stopaj) yapar. Yani her işveren vergi tarifesini sıfırdan uygular.
Stopaj uygulamasında ilke olarak, birden fazla işverenden alınan ücretlerin birleştirilmesi ve kümülatif vergi matrahının dikkate alınması suretiyle gelir vergisi kesintisinin yapılması zorunluluğu yoktur.
Bu husus 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin ilgili bölümünde açıkça ifade edilmiş ve hizmet erbabının işveren değişikliği yapması durumunda, yeni işverenden alınacak ücretin eski işverenden alınan ücret matrahı ile ilişkilendirilmeden sıfır matrah esas alınmak suretiyle vergilendirileceği belirtilmiştir.
Tebliğdeki "vergilendirme" ifadesi vergi kesintisi yoluyla yapılan "peşin vergileme" anlamında kullanılmıştır. Yoksa bu açıklama, şartların oluşması durumunda, ücret gelirlerinin yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinde birleştirilmesi, yani ücret gelirlerinin ayrı ayrı değil toplamı üzerinden gelir vergisi hesaplanarak vergilendirileceği gerçeğini değiştirmez. Çünkü yasal düzenleme bunu emreder.
Tebliğin ilgili bölümünde ayrıca yıl içerisinde işveren değiştiren hizmet erbabının, ücret gelirine ilişkin gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle ücretinin gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebileceği yönünde bir açıklama yer alıyor.
Bu açıklamaya göre, böyle bir talebi alan yeni işveren kümülatif matrahı dikkate alarak tevkifat yapacaktır. Tebliğde "yapabilir" ifadesi değil, "yapar" ifadesi kullanıldığı için işverenin kümülatif matrah üzerinden kesinti yapmaya zorunlu olduğu izlenimi doğuyor.
Doğal olarak bu açıklamalar, tebliğin yayımlandığı 2020 yılında tartışmalara neden oldu, çünkü böyle bir uygulama yeni işverenin kabulü olmadan yapılamaz. Tebliğdeki açıklamalar hizmet erbabı-işveren ilişkisine müdahale olup, hizmet erbabı ile işveren arasında ihtilaflara yol açabilecek niteliktedir.
Bu nedenle böyle bir talep ancak işverenin kabul etmesi halinde uygulanabilir.
Ayrıca çalışanın böyle bir talepte bulunması her zaman lehine olmayabilir. Çünkü kümülatif matrah üzerinden stopaj yapılmasının hizmet erbabına avantajı, ancak "net ücret" uygulanan durumlarda söz konusu olabilir.
Eğer "brüt ücret" esası uygulanıyorsa, böyle bir talepte bulunmak hizmet erbabının avantajına olmaz, çünkü bu talep ücretinden dönem içinde daha çok vergi kesilmesine neden olur.
Özellikle enflasyonun yüksek olduğu günümüzde vergiyi, kesinti yoluyla ücretin alındığı dönemde ödemek yerine beyan suretiyle yıllık gelir vergisi beyannamesine istinaden izleyen yılda ödemek daha avantajlıdır.
Net ücret esasının uygulandığı işyerlerinde ise bu uygulama verginin işveren tarafından üstlenilmesine neden olur.
Bu nedenle, grup içi işveren değişikliklerinde kümülatif matrah üzerinden stopaj uygulanabilir, ancak diğer hallerde bunun istisnai bir uygulama olacağı kanaatindeyim.
Yapılan değişiklik ne anlama geliyor?
İlgili tebliğde 30 Ekim 2022 tarihinden geçerli olmak üzere bir değişiklik yapıldı. İş değiştiren hizmet erbabına ilaveten aynı anda birden fazla işverenden ücret geliri elde eden hizmet erbabına da kümülatif matrah üzerinden stopaj yapılmasını talep etme imkânı verildi. İşverenlerinin de uygun görmesi halinde bu uygulamanın yapılabileceği belirtildi.
Peki aynı anda birden fazla işverende çalışma durumunda hangi işveren veya işverenler kümülatif matrah üzerinden vergi kesintisi yapacak?
Tebliğ metnine göre, uygulamayı hizmet erbabının talebi belirleyecek. Yani hizmet erbabı hangi işverene/işverenlere başvurursa ve diğer işverenlerden elde ettiği ücret gelirlerini belgelendirirse, talebi alan ve bunu uygun gören işveren kümülatif esasta kesinti yapabilecek.
Yapılan değişiklik, sadece aynı anda birden fazla işveren yanında çalışma halinde, kümülatif esasta stopaj yapılması talebinin işveren tarafından kabul edilmesi kaydıyla uygulanabileceğini öngörüyor. İşveren değiştirip yeni işverenden bu yönde talepte bulunma durumu için böyle bir kabul şartından bahsedilmiyor.
Aynı anda birden fazla işveren yanında çalışma durumunda uygulamayı işverenlerin kabulüne bağlarken, işveren değiştirip yeni bir işyerinde başlama durumunda böyle bir kabul şartının aranmaması kabul edilemez. Çünkü her iki durum da birden fazla işverenden ücret alınması anlamına gelir. Tebliğde (üstelik aynı paragrafta) benzer iki durum için farklı yaklaşım benimsenmiş olması düşünülemez.
Maliyenin bu durumu bir an önce açıklığa kavuşturması gerekir.
Gerek iş değiştirme gerekse aynı anda çalışma durumlarında hizmet erbabının talebi ve işverenin kabulü ile yapılması mümkün bulunan bu uygulama, şartların sağlanması halinde birden fazla işverenden alınan ücretlerin yıllık beyanname ile beyanına engel değildir.
Ancak bu durumda kümülatif matrahlar üzerinden kesilen vergiler mahsuba konu edileceğinden, beyana tabi başka gelirler yoksa yıllık beyannameye istinaden ödenecek ilave gelir vergisi çıkmaz. Hatta başta eğitim ve sağlık harcamaları olmak üzere indirimlere bağlı olarak vergi iadesi bile alınabilir. Erdoğan Sağlam
