Yaptırımlar sosyal güvenlik sisteminin en önemli ayaklarından birisi. Mevzuatımızda sosyal güvenlikle ilgili birçok yükümlülük var ve bunların takibi ile doğru/usulüne uygun şekilde yerine getirilmesi çok önemli. Aksi takdirde idari para cezası ödenmesi gerekiyor.
İşverenler değişik şekillerde idari para cezalarına muhatap olabiliyor. Bunları şöyle sayabiliriz;
- SGK denetim elemanları (SGK müfettişleri veya denetmenleri) tarafından yapılan denetimler
- SGK merkez veya taşra birimlerinin yaptığı tespitler
- Diğer kamu kurum ve kuruluşların denetim elemanları tarafından yapılan tespitler
- Diğer kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi/belgeler
- Mahkeme kararları
Ancak her ne şekilde ceza uygulanmış olursa olsun bazen cezanın haksız veya yasal dayanaktan yoksun olduğu düşünülebilir. İşte bu durumda ilk yapılması gereken cezaya karşı itiraz edilmesi. Peki bu itiraz hangi sürede, nereye ve nasıl yapılmalı?
İtiraz Sebebi Önemli
Uygulanan idari para cezası için itiraz ederken gerekçenin net bir şekilde ortaya konması çok önemli. Çünkü yetersiz ve yanlış gerekçelere itiraz edilmesi başvurunun red ile sonuçlanmasına neden olur.
Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından uygulanan idari para cezasına itiraz ederken gerekçe olarak aşağıdaki hususlardan birine veya birkaçına yer verilmeli:
- İdari para cezasına ilişkin dayanağın yeterli derecede açık ve sağlam olmaması (Suçun ve uygulanan cezanın mutlaka Kanunda karşılığının olması gerekir. Çünkü kanunsuz suç ve ceza olmaz.)
- Yükümlülük ve/veya idari para cezasına ilişkin Kanun hükmünün yanlış yorumlanması
- Dikkate alınması gereken bazı durumların (zamanaşımı, mücbir sebep, zor durum vs.) göz önünde bulundurulmaması
- Yapılan denetimde verilen ifadelerin veya kayıtların dikkate alınmaması/hatalı yorumlanması ya da tutanak düzenlenirken işçinin/işverenin yanılması
- Denetimlerde usule uygun hareket edilmemesi (ibraz sürelerinin dikkate alınmaması, işveren tarafından işyerinde kayıt inceleme için yer gösterilmesine rağmen dikkate alınmaması gibi)
İtiraz İçin Süre 15 Gün
İdarî para cezalarına muhatap olan işveren veya diğer kişiler yukarıda saydığımız gerekçelerin varlığı halinde SGK’ya itirazda bulunabilirler. Burada önemli olan bir diğer husus ise itiraz için uymanız gereken bir sürenin olması. Buna göre cezanın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde SGK’ya itiraz edilmesi gerekir. Aksi halde ceza kesinleşir.
SGK’ya yapılan bu itiraz takibi durdurur. Yani itiraz sonucu size tebliğ edilene kadar SGK tarafından ceza tutarı ile ilgili icra veya haciz yoluna gidilemez.
İtiraz Dilekçesi Nasıl Yazmalı? Nereye Verilmeli?
Sosyal güvenlik mevzuatında itiraz dilekçesinin nasıl olacağına ilişkin herhangi bir düzenleme mevcut değil. Dolayısıyla, muhatap olan kişi itiraz dilekçesini, itirazını ve delillerini açık şekilde ifade ederek idari para cezasını gönderen SGK ünitesine vermeli.
Dilekçe 15 gün içinde elden verilebileceği gibi posta yoluyla da gönderilebilir. İtiraz dilekçesi taahhütlü posta veya APS yoluyla gönderilmişse, postaya verildiği tarih SGK’ya verildiği tarih olarak kabul ediliyor. Ancak adi posta veya kargo ile gönderilmişse, SGK’ya intikal ettiği tarih esas alınıyor.
İtiraz Reddedilirse Ne Yapmalı?
İtiraz Komisyonunun nasıl teşekkül ettirileceği Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde açıklanmış. İdari Para Cezası İtiraz Komisyonu, ünite amiri veya görevlendireceği yardımcısı, ilgili şef, dosya memuru ve varsa avukattan oluşuyor. Yönetmelikte geçen memur ve şef ibaresi, idari para cezasına konu fiil mevzuat açısından hangi servisin görev alanında ise o servisin şefi ve memurunu ifade ettiğinden, itiraz komisyonunun yönetmelikteki bu hüküm doğrultusunda teşekkül ettirilmesi gerekmekte. İtirazlar, ilgili itiraz komisyonunda incelenerek en geç 30 gün içinde karara bağlanıyor.
İdarenin hatalı işleminden her zaman dönebileceği, başka bir anlatımla hatalı işlemini geri alabileceği idare hukukunun genel prensiplerindendir. Bu ilkeden hareketle Kurum, hatalı işlemini Kurum lehine kesinleşmiş nitelikte yargı kararı olmadıkça her zaman geri alabilir. Bu nedenle, SGK tarafından tebliğ edilmiş olan ve 15 günlük itiraz süresinin geçirilmiş olması nedeniyle kesinleşen idari para cezalarının sonradan yanlış veya yersiz uygulandığının anlaşılması halinde, hatalı işlemin düzeltilmesi yönünde Ünite itiraz komisyonunca gerekli karar alınacaktır. Şayet komisyon kararı, uygulanan idari para cezasının kısmen iptaline yönelik ise, bu durumda yargı nezdinde yeni bir itiraz süreci başlatılmaması amacıyla alınacak kararda, esasen süresi içinde itiraz edilmediğinden tebliğ edilen idari para cezasının kesinleştiği, ancak idare hukukunun, idarenin hatalı işleminden her zaman dönebileceği ilkesinden hareketle ve gerekçesi de belirtilmek kaydıyla tebliğ edilen idari para cezasının bir kısmının iptal edildiği, iptal edilmeyen kısmının ise kesinleşmiş olması nedeniyle gecikme zammı ile birlikte ödenmesi gerektiği ilgililere bildirilecektir.
İtirazın reddi halinde, karar ilgililere tebliğ edilinceye kadar icra takibine geçilmeyecektir. Tebliğden sonra takip ve tahsil aşamasına geçilecektir. SGK tarafından itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Tebliğ edilmek suretiyle tahakkuk etmiş idari para cezalarına karşı itiraz yolu tüketilmeden yargı yoluna gitmek ise mümkün değil. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması hâlinde idari para cezası kesinleşir. Ancak şunu belirtmeliyiz ki mahkemeye başvurulması idari para cezasının takip ve tahsilini durdurmuyor. Yani mahkeme devam ederken SGK ceza tutarı için icra ve haciz yoluna başvurabilir.
İtiraz Halinde Ceza İndirimi Var mı?
İdari para cezasına itirazla ilgili önemli hususlardan birisi de itiraz halinde Kanun’da belirtilen peşin ödeme indiriminden faydalanma imkanının olup olmadığı.
Peşin ödeme indiriminde, idarî para cezalarının, SGK’ya itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil ediliyor. Yani peşin ödeme indiriminden faydalanmanız için itiraz etmeden önce ödemeyi yapmanız gerekiyor. İtirazdan sonra ödeme yaparsanız indirimden faydalanılamıyor.
Kısacası itiraz etmeden önce cezayı öderseniz %25’lik indirimden yararlanabiliyorsunuz. Ayrıca itiraz aleyhinize sonuçlansa dahi Anayasa Mahkemesi’nin 28/11/2013 tarihli ve E.: 2013/40, K.: 2013/139 sayılı Kararı gereğince yaralandığınız indirim tutarını iade etmek zorunda kalmıyorsunuz. Bu sebeple mutlaka önce indirimli olarak cezanızı ödeyin ve daha sonra itiraz edin. 03.10.2022
Dr. Mehmet BULUT
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
