Vergi idarelerince yapılan, ikmalen, re’sen ve idarece tarhiyata konu vergi ,vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezalarında idare ile mükellef arasında vergi ve cezalarda bir miktar indirim yapılması suretiyle ihtilafın ortadan kaldırılması ve anlaşılan miktarları hazineye kazandırılması sonucunu doğuran idare ile mükellef arasında varılan anlaşmayı uzlaşma olarak tanımlıyoruz. Uzlaşmanın sağlanması ile ihtilafın yargıya taşınması gereği de ortadan kalkmış olmaktadır.
Kamu alacağının daha hızlı ve etkin bir biçimde ,yetkinin merkez dışına dağıtılarak tahsili amacıyla bir çok ülkenin vergi sisteminde olduğu gibi vergi sistemimizde de uzlaşma müessesesine yer verilmiştir. Uzlaşma müessesesi, uzlaşma ve tarhiyat öncesi uzlaşma olarak iki şekilde işlemektedir..
Uzlaşma(tarhiyattan sonra yapılan uzlaşma)
Vergi idaresince tarh edilen ve mükellefe tebliğ edilen vergi ve cezalarda uzlaşmaya ilişkin hükümler Vergi Usul Kanunu’nun 376.ncı maddesinden sonra gelen Ek 1-10.uncu maddelerinde düzenlenmiştir. Vergi Usul Kanunu’nun Ek 1 inci maddesinde uzlaşma geniş olarak hükme bağlanmıştır.
Uzlaşma konuları
Mükellef tarafından, ikmalen, re'sen veya idarece tarh edilen vergilerle bunlara ilişkin vergi ziyaı cezaları ile 5.000 Türk lirasını(1.1.2022 den itibaren 6.800) aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının (kaçakçılık suçları ve cezaları ile ilgili)VUK 359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilen vergi ve kesilen ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilen ceza ve (izaha davet esasların hükme bağlayan bu maddenin kaçakçılık fiilleri ile ilgi olabilecek tespitleri düzenleyen b fıkra))370 inci maddenin (b) fıkrası kapsamında kendilerine ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilen mükelleflere mezkur maddeye göre kesilen ceza hariç) tahakkuk edecek miktarları konusunda;
Vergi ziyaına sebebiyet verilmesinin kanun hükümlerine yeterince nüfuz edememekten ya da VUK 369 uncu maddede yazılı yanılmadan kaynaklandığının veya bu Kanunun 116, 117 ve 118 inci maddelerinde yazılı vergi hataları ile bunun dışında her türlü maddi hata bulunduğunun veya yargı kararları ile idarenin ihtilaf konusu olayda görüş farklılığının olduğunun ileri sürülmesi durumunda, idare bu bölümde yer alan hükümler çerçevesinde mükellefler ile uzlaşabilir.
Kısmi uzlaşma
Uzlaşma konusu verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda uzlaşma sadece toplam matrah farkının bu bölümüne isabet eden vergi kısmı için de yapılabilir.
Küçük usulsüzlük cezaları
Uzlaşmaya konu edilebilecek usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tespitinde cezayı gerektiren fiil bazında kesilecek toplam ceza tutarı dikkate alınır ve 5.000 Türk lirasını (1.1.2022 den itibaren 6.800TL)aşmayan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için Kanunun 376 ncı maddesindeki indirim oranı %50 artırımlı olarak uygulanır…
Uzlaşma komisyonlarının teşkili ,Hazine Mali Bakanlığının yetkisi
Sürekli, geçici ve merkezi uzlaşma komisyonlarının teşkili, uzlaşmaya müracaat etmeye yetkili olanların belirlenmesi, uzlaşmanın şekli, uzlaşmaya konu edilebilecek vergi, resim ve harçların belirlenmesi, uzlaşma komisyonlarının yetkileri, uzlaşmanın yapılmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.
Uzlaşmanın yapılmasına ilişkin usul ve esasları belirleyen Uzlaşma Yönetmeliği hazırlanarak 03.02.1999 tarih ve 23600 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. İhtiyaç doğdukça bu yönetmelikte değişiklikler yapılmıştır.
Tarhiyat Öncesi Uzlaşma
Vergi Usul Kanunu’nun Ek 11.nci maddesinde tarhiyat öncesi uzlaşmaya ilişkin hüküm yer almaktadır.. 7103 ve7338Sayılı Kanunlarla yapılan değişikliklerle Ek.11.nci madde ye göre ,
Hazine Maliye Bakanlığı, vergi incelemesine dayanılarak tarh edilecek vergiler ve bunlara ilişkin kesilecek vergi ziyaı cezaları ile 5000 (534 Sıra No.lu V.U.K Genel tebliği ile 1.1.2022’den itibaren 6800 üzeri) Türk Lirasını aşan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında (359 uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilecek vergi ve kesilecek ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilecek ceza hariç) tarhiyat öncesi uzlaşma yapılmasına izin verebilir. Uzlaşmaya konu edilebilecek usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tespitinde, cezayı gerektiren fiil bazında kesilecek toplam ceza tutarı esas alınır.
Tarhiyattan önce uzlaşmaya varılması halinde tutanakla tespit edilen bu husus hakkında dava açılamaz ve hiçbir mercie şikâyette bulunulamaz. Uzlaşılan vergi miktarı üzerinden, Vergi Usul Kanununun 112 inci maddesine göre gecikme faizi hesaplanır.
Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememiş veya uzlaşma müzakeresinde uzlaşmaya varılamamış olması halinde mükellefler veya ceza muhatabı olanlar verginin tarhından ve cezanın kesilmesinden sonra( tarhiyat sonrasında ) uzlaşma talep edemezler.
Tarhiyat öncesi uzlaşmaya ilişkin esas ve usuller Yönetmelikte belirtilir.
Usul ve esasların belirlendiği Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği hazırlanmış ve 31.10 2011 tarih ve 28101 sayılı resmi Gazetede yayınlanmıştır.
Vergi incelemesine tabi tutulan vergi mükellefleri Kanunun tarhiyat öncesi uzlaşma hükümlerinden yararlanabileceği gibi tarhiyat sonrasında uzlaşma yolunu da seçebilirler. Bu ikinci durumda bağlı bulundukları vergi dairesinin vergi inceleme raporuna dayanarak vergi tarhı ve ceza ihbarnamelerinin kendilerine tebliğ edilmesini bekleyeceklerdir. İhbarnamelerin tebliğinden sonra bir aylık süre içinde, ilgili uzlaşma komisyonlarından uzlaşma talebinde bulanabilirler.
Uzlaşma Komisyonları ve Yetkileri.
Tarhiyat öncesi uzlaşma komisyonlarının uzlaşılacak vergi ve ceza miktarlarına ilişkin bir sınırlama yoktur.
Tarhiyat sonrası uzlaşma komisyonları ise içinde bulundukları idari birime göre vergi ve ceza miktarları itibariyle uzlaşma konusunda, sınırlamalara tabidir. Uzlaşmaya yetkili komisyonlar söz konusu vergi ve ceza miktarlarına göre belirlenir.
Uzlaşma Komisyonlarının Yetki Sınırları Konusunda Yeni Belirleme
23.07.2022 Tarih ve 31901 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 539 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile VUK Ek.1 maddesindeki yer alan yetkiye istinaden uzlaşma komisyonlarının uzlaşma konusu yapabilecekleri vergilerle bunlara ilişkin vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının miktarları belirlenmiştir.
Tarh Edilen Vergi ve Vergi Ziyaı Cezalarında
Uzlaşma komisyonlarının tarh edilen vergi ve kesilen vergi ziyaı cezalarına ilişkin yetkisi ve yetkili uzlaşma komisyonlarının tespiti
Uzlaşma komisyonlarının uzlaşma konusu yapabilecekleri vergi miktarına ilişkin yetki sınırları Genel Tebliğ eki Ek 1 de bulundukları iller ve komisyonlar itibariyle belirlenmiş olup durum özetle aşağıda olduğu gibidir.
Ek 1 listeye göre
-Mal müdürlükleri bünyesinde kurulan uzlaşma komisyonları ,bulundukları illerin büyüklüğüne göre 15.000ile 7.500 Türk lirası vergi tarhiyatına ilişkin uzlaşmalara yetkilidir.
-Vergi Dairesi müdürlükleri bünyesinde kurulan uzlaşma komisyonları, bulundukları illere göre,70.000 ile 30.000Türk lirası vergilerde uzlaşmaya yetkilidir.,
-Vergi dairesi başkanlıkları ve Defterdarlıklar bünyesinde kurulan uzlaşma komisyonları illere göre 3.500.000 ile100.000 Türk lirası vergilerde uzlaşmaya yetkilidir.
- Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyonunun uzlaşma yetkisi 15.000.000 Türk lirasına kadardır.
-15.000.000 Türk lirasını aşan cezalarla ilgili uzlaşmalar Merkezi Uzlaşma Komisyonu tarafından yapılmaktadır.
Vergi dairesi/mal müdürlüğü uzlaşma komisyonlarının yetkisini aşan uzlaşma talepleri ilgili vergi dairesi başkanlığı/defterdarlık uzlaşma komisyonunca, bunların yetkisini aşan uzlaşma talepleri ise sırasıyla Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyonu veya Merkezi Uzlaşma Komisyonunca incelenip sonuçlandırılacaktır.
Uzlaşma görüşmesinin yapılacağı yetkili komisyon, vergi/ceza ihbarnamesindeki tarh edilen vergi miktarına göre belirlenecektir. Aynı yıl veya muhtelif yıllar için birden fazla tarhiyatın yapıldığı durumlarda yetkili komisyon en yüksek vergi miktarını içeren vergi/ceza ihbarnamesine göre belirlenecektir. Uzlaşmada birliğin sağlanması bakımından diğer ihbarnamelerin de en yüksek vergi miktarını içeren ihbarname için belirlenen yetkili uzlaşma komisyonunda incelenmesi gerekmektedir.
Kanuni süresinden sonra verilen beyannameler ile 213 sayılı Kanunun 371 inci maddesine göre pişmanlık talepli olarak kabul edilen ancak şartların ihlali nedeniyle kanuni süresinden sonra verilen beyanname olarak işleme tabi tutulan beyannameler üzerinden tahakkuk fişi ile tahakkuk ettirilen vergilere ilişkin kesilen vergi ziyaı cezaları için uzlaşma başvurusunda bulunulan hallerde ise cezanın hesaplanmasına esas teşkil eden vergi miktarı dikkate alınarak yetkili uzlaşma komisyonu belirlenecektir.
Vergi miktarı hangi uzlaşma komisyonunun yetkisi içerisinde kalıyor ise vergi ziyaı cezası için yapılan uzlaşma talepleri de bu komisyonda görüşülecektir.
Yukarıdaki şekilde kesilen vergi ziyaı cezalarının birden fazla olması halinde ise yetki, cezanın hesaplanmasına esas teşkil eden en yüksek vergi miktarını içeren vergi/ceza ihbarnamesine göre belirlenerek uzlaşmada birliğin sağlanması bakımından diğer ihbarnamelerle birlikte yetkili uzlaşma komisyonunda görüşülecektir.
Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezalarında
Uzlaşma komisyonlarının usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarına ilişkin yetkisi ve yetkili uzlaşma komisyonlarının tespiti
Uzlaşma komisyonlarının uzlaşma konusu yapabilecekleri usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarına ilişkin yetki sınırı anılan Tebliğ ekinde yer alan listede (Ek 2) belirlenmiştir.
Ek 2 listeye göre
-Mal müdürlüklerinde kurulan uzlaşma komisyonları illere bağlı olarak,20.000 ile 10.000 Türk lirası
-Vergi dairesi müdürlükleri bünyesinde kurulan uzlaşma komisyonları 70.000 ile 30.000 Türk lirası,
-Vergi dairesi başkanlıkları ve defterdarlıklar bünyesinde kurulan uzlaşma komisyonları 800.000 ile 150.000 Türk lirası,
-Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyonu 15.000.000 Türk lirası,
-Merkezi Uzlaşma Komisyonu 15.000.000 Türk lirası üzeri usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında uzlaşma yapmaya yetkilidir.
Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları için yapılan ve vergi dairesi/mal müdürlüğü uzlaşma komisyonlarının yetkisini aşan uzlaşma talepleri ilgili vergi dairesi başkanlığı/defterdarlık uzlaşma komisyonunca, bunların yetkisini aşan uzlaşma talepleri ise sırasıyla Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyonu veya Merkezi Uzlaşma Komisyonunca incelenip sonuçlandırılacaktır.
Uzlaşma kapsamına alınan usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının tutarı, 213 sayılı Kanunun mükerrer 414 üncü maddesi uyarınca, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesine göre tespit edilen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle belirlenecek olup belirlenen tutarlar Hazine ve Maliye Bakanlığınca Resmî Gazete’de ilan edilecektir. Usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezasının uzlaşma kapsamına girip girmediğinin tespitinde vergi/ceza ihbarnamesinin tebliğ tarihinde geçerli olan 213 sayılı Kanunun Ek 1 inci maddesindeki 5.000 Türk liralık (1/1/2022'den itibaren 6.800 Türk lirası) tutarın mezkur Kanunun 414 üncü maddesi gereğince artırılmış bulunduğu tutar dikkate alınacaktır.
Aynı yıl veya muhtelif yıllar için hem vergi tarhiyatının yapıldığı hem usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının kesildiği durumlarda uzlaşma görüşmesinin yapılacağı komisyon tarh edilen vergi miktarına göre belirlenecektir. Uzlaşmada birliğin sağlanması bakımından diğer vergi/ceza ihbarnamelerinin de en yüksek vergi miktarını (tarhiyatı) içeren vergi/ceza ihbarnamesi için belirlenen yetkili uzlaşma komisyonunda incelenmesi gerekmektedir.
Vergi tarh edilmeksizin aynı yıl veya muhtelif yıllar için birden fazla usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarının kesilmesi durumunda, yetkili komisyon en yüksek ceza miktarını içeren vergi/ceza ihbarnamesine göre belirlenecektir. Uzlaşmada birliğin sağlanması bakımından diğer ihbarnamelerin de en yüksek ceza miktarını içeren ihbarname için belirlenen yetkili uzlaşma komisyonunda incelenmesi gerekmektedir.
Aynı yıl veya muhtelif yıllar için usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezalarıyla birlikte, kanuni süresinden sonra verilen beyannameler ile 213 sayılı Kanunun 371 inci maddesine göre pişmanlık talepli olarak kabul edilen ancak şartların ihlali nedeniyle kanuni süresinden sonra verilen beyanname olarak işleme tabi tutulan beyannameler üzerinden tahakkuk fişi ile tahakkuk ettirilen vergilere ilişkin kesilen vergi ziyaı cezaları için uzlaşma başvurusunda bulunulan hallerde ise yetkili uzlaşma komisyonunun tespiti için cezanın hesaplanmasına esas teşkil eden vergi miktarı dikkate alınacak ve vergi miktarı hangi uzlaşma komisyonunun yetkisinde kalıyor ise kesilen ceza/cezalar için yapılan talepler de uzlaşmada birliğin sağlanması bakımından aynı komisyonda görüşülecektir.
Tebliğin yayımı tarihinden önce uzlaşma komisyonlarına intikal etmiş uzlaşma taleplerinin durumu
Bu Tebliğin yayımı tarihine kadar uzlaşma günü tayin edilmemiş uzlaşma talepleri hakkında da bu Tebliğ hükümleri uygulanacaktır. Ancak uzlaşma günü tayin edilmiş olup çeşitli nedenlerle uzlaşma günü ertelenmiş olan mükelleflerin uzlaşma talepleri ise uzlaşmayı erteleyen komisyon tarafından sonuçlandırılacaktır. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
https://www.dunya.com/kose-yazisi/vergi-ve-cezada-uzlasma-ve-komisyonlarin-yetkileri/664735
