Gerek ülkemizde gerekse de diğer gelişmekte olan ülkelerde çocuk işçiliği büyük bir sorun olmaya devam ediyor. Çocuk işçiler ile ilgili TÜİK tarafından yapılan en son çalışma 2016 yılında yayımlandı. Buna göre ülkemizde 700 Bin civarında çocuk işçi var. Bu sayıya kayıtdışı ve güvencesiz çalıştırılan çocukların dahil olmadığı düşünülürse gerçek rakamın daha fazla olduğunu söyleyebiliriz.
Bir de son yıllarda ülkemizde yaşanan mülteci sorunu neticesinde birçok Suriyeli çocuk ya dilenmek ya da karın tokluğuna çalışmak zorunda kalıyor. Nitekim ülkemizdeki yaklaşık 4 milyon mültecinin yarısına yakınını çocuklar oluşturuyor.
TÜİK verilerine göre; 2016 yılında 15-17 yaş grubundaki çocukların işgücüne katılma oranı %20,8, istihdam oranı %18 ve işsizlik oranı %13,5 olarak gerçekleşti. Erkek çocuklarda işgücüne katılma oranı %27,8, kız çocuklarında ise %13,4.
Kural olarak çocuk işçilerin yaşlarına uygun işlerde çalıştırılması gerekli iken birçok çocuk ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılıyor. Bunun yanı sıra dizi, sinema, reklam filmlerinde oynayan çocukların durumları da sürekli olarak kafaları karıştırıyor. Nitekim SGK yaşı ne olursa olsun işçi olarak çalışan çocukların sigortalı olarak bildirimini kabul ederken Çalışma Bakanlığı bu noktada bazı yasaklar getiriyor.
Çocuğun Ailesinden İzin Alınmalı, Okula Engel Olmamalı
İş Kanunu’na göre 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması kural olarak yasak. Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocukların; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve okullarına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilmesine de izin verilmiş.
Ayrıca 14 yaşını doldurmamış çocukların, dizi, sinema, sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalıştırılmaları mümkün. Ancak çocukların 14 yaşından önce bu işlerde çalışabilmesi için velisi veya vasisi ile yazılı sözleşme yapılması ve her bir faaliyet için ayrı ayrı izin alınması gerekli. Bununla birlikte bu işlerin de çocukların bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve okullarına engel olmaması gerekli.
Okuyan Çocuk Günde 2 Saat Çalışabilir
Çocukların çalıştırılabileceği yerlerin yanı sıra çalışma sürelerine de dikkat edilmesi gerekiyor. Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olmamalı. Ancak bu süreler dizi, sinema ve reklam faaliyetlerinde günde 5 ve haftada 30 saatten fazla olamıyor. Bu süreler, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabilir.
Peki henüz okula başlamamış veya okuyan çocuklar için durum nasıl? Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olabiliyor. Okulun kapalı olduğu dönemlerde ise çalışma süreleri okula gitmeyen çocuklar ile aynı oluyor.
Kurallara Uymayana Ceza Var
Çocuk ve genç işçilerin çalışma koşul ve sürelerinin yanı sıra önemli bir diğer husus da nerelerde çalıştırılamayacakları. Burada öncelikli olarak çocuk işçilerin çalıştırılamayacağı iki yer var. Buna göre çocuk ve genç işçileri;
a) Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen,
b) Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren veya işveren vekilleri çalıştıramazlar.
Ayrıca çocukların sanayie ait işlerin gece postalarında ve yer altı işlerinde çalıştırılmaları da yasak.
Şayet bir işveren, çocukların çalışma yaşına ve çalıştırma yasağına aykırı şekilde hareket ederse 2018 yılı için çalışan çocuk başına 1.853 TL idari para cezası ödemek zorunda. Sadettin Orhan http://www.sadettinorhan.net
