27 Ocak 2022 tarihli DÜNYA gazetesinde yayımlanan yazımızda; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca yapılan Kur Korumalı Türk Lirası Mevduata geçişe ilişkin düzenlemelerin açıklamalarına ve henüz Resmi Gazete’de yayımlanmamış, ancak TBMM’de kabul edilmiş olan 7352 sayılı Kanun’la kur korumalı mevduata geçiş yapan kurumlar vergisi mükelleflerine ve bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükelleflerine tanınan kurumlar ve gelir vergisi istisnalarına ilişkin açıklamalarımıza yer verilmişti.
7352 sayılı Kanun 29 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Keza, anılan kanunla getirilen kur korumalı mevduata geçişle ilgili vergi istisnalarının esas ve uygulamasına yönelik düzenleme ve açıklamaları içeren 19 Seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğ Taslağı da Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesinde yayımlanmıştır.
Henüz tebliğ olarak son şeklini almamakla birlikte, anılan tebliğ taslağındaki düzenlemeler de dikkate alınarak istisna uygulamasına ilişkin açıklamalarımız aşağıdaki gibi revize edilmiştir.
1- Yabancı paralarını kur korumalı mevduata geçiren kurumlara vergi istisnası:
Anılan düzenlemeler uyarınca, kurumların 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar (17 Şubat 2022 günü akşamına kadar) Türk Lirası’na çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlıklarını en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına aktarmaları durumunda, aşağıda belirtilen kazançları kurumlar vergisinden istisna edilecektir:
- Söz konusu yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançlarının 01/10/2021 ila 31/12/2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kısmı,
- 2021 yılı dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine (17 Şubat 2022 günü akşamına) kadar Türk Lirasına çevrilen hesaplarla ilgili oluşan kur farkları ve söz konusu hesaplardan, dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere, vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yapılacak destek ödemeleri).
Keza, kurumların 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını 2022 yılı sonuna kadar Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında, dönüşüm kuru üzerinden Türk Lirasına çevirmeleri ve bu Türk Liralarını en az üç ay süreyle Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında tutmaları halinde de
- oluşan kur farkı kazançlarının geçici vergi dönemi sonu değerlemesiyle Türk Lirasına çevrildiği tarih arasına isabet eden kısmı ile
- söz konusu hesaplardan, dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere, vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yapılacak destek ödemeleri)
kurumlar vergisinden istisna edilecektir.
Konuya ilişkin vurgulanması gereken hususlar şöyle sıralanabilir:
- Anılan kurumlar vergisi istisnasından yararlanılabilmesi için, kur korumalı Türk Lirası mevduata dönüştürülecek yabancı paraların 31.12.2021 tarihli bilançoda yer almış olması temel şarttır. Özel hesap dönemi tayin edilmiş olan kurumlar vergisi mükellefleri de hangi özel hesap dönemine tabi olduklarına bakılmaksızın 31/12/2021 tarihi itibarıyla çıkaracakları bilançolarını dikkate almak suretiyle, bu bilançoda yer alan yabancı paralar dolayısıyla bu istisnadan yararlanabileceklerdir.
- Mükellefler tarafından, 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarının sadece bir kısmının bu düzenleme kapsamında Türk Lirası mevduat veya katılma hesabına dönüştürülmesi halinde, dönüştürülen bu kısım için istisnadan yararlanılması mümkün olup, dönem sonu (31/12/2021) itibarıyla kur farkı değerlemesinden doğan kambiyo karının istisna uygulanacak kısmı, Türk Lirası’na dönüştürülen yabancı paraların, mükellefin 31/12/2021 tarihli bilançosunda yer alan yabancı para hesabına oranı dikkate alınmak suretiyle tespit edilecektir.
- 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını 17 Şubat 2022 tarihine (bu tarih dahil) kadar 1211 sayılı Kanunun ilgili hükmü kapsamında açılan Türk Lirası mevduat veya katılma hesaplarına aktaran mükelleflerin 1/1/2022 tarihinden Türk Lirası mevduat veya katılma hesabının açılış tarihine kadar olan döneme ilişkin kur farkı kazancı da kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.
- 7352 sayılı Kanun’un yayımı tarihi olan 29 Ocak 2022 tarihinden önce de 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını 1211 sayılı Kanun’un ilgili hükmü kapsamında açılan Türk Lirası mevduat veya katılma hesaplarına aktaran mükellefler de gerek 01.10.2021-31.12.2021 tarihi arasındaki gerekse 01.01.2022 ile TL mevduata geçtikleri tarih arasındaki kur farkları için ve devamında vade sonunda sağlanan faiz ve diğer gelirler için istisnadan yararlanabilecektir.
- Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilmiş olan mükellefler, tabi oldukları özel hesap dönemine bakılmaksızın, 31/12/2021 tarihine ilişkin olarak düzenleyecekleri bilançolarında yer alan yabancı paralarını öngörülen süre (17 Şubat 2022 tarihine-bu tarih dahil-kadar) ve şekilde Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürmeleri halinde, Türk Lirasına dönüştürülen yabancı paraları için gerek 31/12/2021 tarihinin içinde bulunduğu geçici vergilendirme döneminin sonu itibarıyla değerlemesinden doğan kazançları için gerekse 31/12/2021 tarihi itibarıyla çıkaracakları bilançolarında yer alan yabancı paraları için bu tarihin içinde bulunduğu geçici vergilendirme dönemini takip eden tarihten Türk Lirası mevduat ve katılma hesabının açılış tarihine kadar olan dönem için doğacak kazançları için ve vade sonunda elde edecekleri faiz ve diğer gelirleri için aynı istisnadan yararlanabileceklerdir.
- Kurumlar vergisi mükelleflerinin, 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını, 1211 sayılı Kanun’un ilgili hükmüne istinaden Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden, 17 Şubat 2022 tarihinden itibaren 31/12/2022 tarihine kadar öngörülen şekilde Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürmeleri halinde aşağıdaki kazançları da bu istisnaya konu edilebilecektir:
i- Yabancı paraların Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına aktarıldıkları tarihi içeren geçici vergilendirme döneminin başından, Türk Lirası mevduat ve katılma hesabının açılış tarihine kadar olan döneme ilişkin kur farkı kazançları,
ii- Söz konusu Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarının (vadesinden önceki tarihte sona eren geçici vergilendirme dönemleri dahil olmak üzere) dönem sonları itibarıyla tahakkuk eden faiz gelirleri ve kar payları ile
iii- Bu hesaplardan vade sonunda elde edilen faiz ve kar payı gelirleri ile diğer kazançlar
kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır. Ancak, 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını 17 Şubat’tan sonra Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürmeleri halinde, 01.10.2021 ile 31.12.2021 tarihleri arasındaki kur farkı kazançları istisnadan yararlanamayacaktır. Keza, dönüşüm tarihi 2022 yılının geçici vergi dönemlerinden sonra yapılmışsa, dönüşüm tarihinden önceki geçici vergi dönemlerine ilişkin kur kazançları için de istisna uygulanmayacaktır.
- 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan “yabancı paralar” tabirinin bilançodaki hangi hesaplar içinde yer alan yabancı paraları kapsadığı konusunda açık bir belirleme bulunmamaktadır. Ancak, kanun maddesinde; “1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (g) alt bendi hükmüne istinaden Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen hesaplar ile ilgili olarak” ibaresi yer almakta ve bu kapsamda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca yayımlanan Tebliğ ve diğer düzenlemelerde; “ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı”nın dönüşümü öngörülmektedir. Keza, anılan Kanunun istisna maddesiyle ilgili gerekçesinde de “kurumların döviz tevdiat ve katılma hesaplarında bulunan yabancı paralarını” dönüştürmelerinden bahsedilmektedir. Bu düzenlemelerden hareketle Tebliğ Taslağı’nda, “31/12/2021 tarihi itibarıyla şirket aktifinde mevcut olmakla birlikte, 1211 sayılı Kanun’un ilgili hükmü kapsamında Türk Lirasına dönüşümü yapılamayacak olan alacaklar ve verilen avanslar gibi hesaplarda izlenen yabancı paraların bu kapsamda istisnaya konu edilemeyeceği” belirtilmiştir. (Kanımızca, 31/12/2021 tarihi itibarıyla şirket aktifinde mevcut Kasa hesaplarında yer alan yabancı paralar için de istisna hükümlerinden yararlanmak mümkün olmalı ve Tebliğde bu konuda açıklama yapılmalıdır.)
- Bu düzenleme kapsamında Türk Lirası mevduat ve katılma hesabına dönüştürülerek istisnaya konu edilebilecek yabancı para tutarı, mükelleflerin 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan tutarı aşamayacaktır. Tebliğ taslağında; 31.12.2021 tarihli bilançoda mevcut olan yabancı para tutarının sonraki tarihte kullanılması sonucu eksilmesi halinde eksilen kısım için istisna hükmünün uygulanmayacağı belirtilmiştir. Keza, 31.12.2021 tarihinden sonra banka kredisi, alacağın tahsili vb nedenlerle sahip olunan yabancı paraların dönüşümü halinde de, bunlar için istisnadan yararlanılamayacağı belirtilmiştir.
- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca yayımlanan tebliğ ve diğer düzenlemeler uyarınca, bu kapsamda açılan Türk Lirası hesaplarda faiz, vade ve benzeri sözleşme değişiklikleri yapılamayacaktır. Keza, bu uygulama kapsamında açılan Türk lirası mevduat veya katılma hesapları öngörülen destekten bir defaya mahsus olarak faydalanabilecektir. Bu nedenle, istisnadan daha uzun süre yararlanılmak istenmesi halinde, açılacak hesabın vadesi daha uzun belirlenmelidir.
- Altın Hesaplarını Kur Korumalı Mevduata Geçiren Kurumlara Vergi İstisnası:
Öte yandan, kurumların 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan altın hesabı ile 31.12.2021 tarihinden sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyelerinin 2022 yılı sonuna kadar Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında, dönüşüm kuru üzerinden Türk Lirasına çevirmeleri ve bu Türk Liralarını en az üç ay süreyle Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında tutmaları halinde de
- Türk Lirası’na çevrildiği tarihte oluşan kurum kazancı ile
- söz konusu hesaplardan, dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere, vade sonunda elde edilen faiz ve kar payları ile diğer kazançlar (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yapılacak destek ödemeleri)
kurumlar vergisinden istisna edilecektir.
Konuya ilişkin vurgulanması gereken hususlar şöyle sıralanabilir:
- Altın hesaplarının kur korumalı Türk Lirası mevduata geçişinde, 12.2021 tarihli bilançolarında yer alan altın hesabının dönüşümünde, yabancı paraların dönüşümünde olduğu gibi, istisnadan yararlanmak mümkündür. Yabancı paraların dönüşümünden farklı olarak, 31.12.2021 tarihinden sonra açılmış olan işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyelerinin 2022 yılı sonuna kadar dönüşümü halinde de istisna uygulanabilmektedir.
- Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilmiş olan mükellefler, tabi oldukları özel hesap dönemine bakılmaksızın, 31/12/2021 tarihine ilişkin olarak düzenleyecekleri bilançolarında yer alan altın hesaplarını öngörülen süre (17 Şubat 2022 tarihine- bu tarih dahil-kadar) ve şekilde Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürmeleri halinde, Türk Lirasına dönüştürülen altın hesapları için istisnadan yararlanabileceklerdir.
- Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülen yabancı paralara ve altın hesaplarına ilişkin olarak istisna uygulanabilecek dönemlerde doğan zararın durumu:
Yukarıda öngörülen süre ve şekilde dönüşüm kuru/fiyatı üzerinden Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına çevrilen yabancı paralar ile altın hesaplarına ilişkin olarak, bu istisnayla sınırlı olmak üzere, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5’inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan “kurumların kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı kurum kazancından indirilmesi kabul edilmez” hükmü uygulanmayacaktır. Başka bir deyişle, anılan istisna kapsamındaki işlemlere ilişkin giderler istisna dışındaki kazançlardan da indirim konusu yapılabilecek, zarar doğması halinde ise bu zarar diğer kazançlardan indirilebilecektir.
Örnek: (K) A.Ş. 16/12/2021 tarihinde 10.000.000 ABD Doları satın almış ve aynı gün yabancı para hesabına kaydetmiştir. (K) AŞ’nin 31/12/2021 tarihli bilançosunda başkaca yabancı para hesabı bulunmamaktadır.
(K) A.Ş. söz konusu yabancı parasını 9/2/2022 tarihinde Türk Lirası mevduat veya katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru olan 13,20 TL üzerinden, Kanunda öngörülen süre ve şekilde, 6 ay vadeli ve %15 faiz ödemeli Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürmüştür.
(1 ABD Doları 16/12/2021 tarihinde 14,64 TL, 31/12/2021 tarihinde 12,98 TL, 9/2/2022 tarihinde 13,20 TL, 9/8/2022 tarihinde 11,90 TL olarak dikkate alınmıştır.)
(K) A.Ş.’nin 1/10/2021-31/12/2021 dönemine ilişkin kur farkı değerlemesi sonucu hesaplanan 16.600.000,00 TL kur farkı zararı bu Kanunun geçici 14 üncü maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.
9/2/2022 tarihinde Türk Lirası mevduat hesabına dönüştürülen 10.000.000 ABD Dolarının dönüşüm tarihi itibarıyla 1/1/2022-9/2/2022 döneminde hesaplanan 2.200.000,00 TL kur farkı geliri bu madde kapsamında kurumlar vergisinden istisna tutulacaktır.
Ayrıca, 9/2/2022-9/8/2022 döneminde geçici vergilendirme dönemleri sonu itibarıyla tahakkuk edilecek faiz tutarları dikkate alınarak vade tarihi itibarıyla tahakkuk edecek faiz tutarları kurumlar vergisinden istisna edilecektir.
- Türk Lirası Mevduat Ve Katılma Hesabından Vadeden Önce Çekim Yapılması Durumu ve Diğer Hususlar:
Yukarıdaki açıklanalar kapsamında açılan hesaplardan vadesinden önce çekim yapılması halinde, Merkez Bankası’nca kur farkına ilişkin ödeme yapılmayacak olup, istisna nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanarak geri alınacaktır.
Yukarıda öngörülen Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına çevrilen yabancı paralar ile altın hesaplarına ilişkin istisna hükümlerinde en az üç ay süreyle Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında tutma şartı aranırken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca yayımlanan ilgili tebliğlerde yurt içi yerleşik tüzel kişiler için 6 ay veya 1 yıl vadeli hesap açılacağı belirtilmiştir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca ilgili tebliğde değişiklik yapılması ve tüzel kişiler için de kur korumalı 3 aylık hesaplar açılabilmesine imkan verilmesi uygun olacaktır. Ancak bu yapılmazsa, kurumlar istisna hükümlerinden 6 ay veya 1 yıl vadeli hesap açmaları halinde yararlanabileceklerdir. Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK
