Şirket kuruluşlarında anonim şirketlerin çok tercih edilmelerinin nedenlerinden bir tanesi de hisse devirlerinin kolay ve vergisiz olarak yapılmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü anonim şirketlerde hisse devri şekle ve tescil işlemine tabi değildir. Hisse devirlerinin vergisiz olarak yapılabilmesi için belirli şekil şartlarının gerçekleşmesi ile beraber süre şartının varlığı aranılmıştır.
Anonim şirketlerde hisse devir işlemlerinde şekil şartı aranmamaktadır. Yani hisse devir sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve/veya noterden tasdik ettirilmesi gibi benzer şartlar aranılmamaktadır. Aynı şekilde hisse devirlerinin ticaret siciline bildirilmesi ve/veya ilan edilmesi gibi bir zorunluluk da bulunmamaktadır. Hatta böyle bir zorunluluk olmasını bırakın, ihtiyari olarak tescil ve ilan ettirmek isteseniz bile ticaret sicil müdürlükleri böyle bir işlemi yapmamaktadır.
Ancak son zamanlarda, anonim şirketlerde hisse devrinin şekle tabi olup olmadığı veya tescil ve ilan edilip edilmemesi konusunun kafaları karıştırmaya başladığını görmekteyiz.
Gelin hep birlikte konuyu inceleyelim.
Bilindiği üzere yeni Ticaret Kanunumuz 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. 6102 sayılı yeni Ticaret Kanunumuzda da, bu tarihten önce yürürlükte olan eski Ticaret Kanunumuzda da hisse devirlerinin şekle ve tescile tabi olmadığı kanun hükmü ile belirlenmiştir. Ticaret Kanunu’nun 489. maddesinde “hamiline payların devri başlığı altında pay senetlerinin devri zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder” hükmü yer almaktadır. (TTK MADDE 489- (1) Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder. )
Aynı şekilde nama yazılı hisseler içinde, Ticaret Kanunu 490. maddesinde “esas sözleşmede aksi belirtilmediği sürece nama yazılı hisse senetlerinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılacağı” hüküm altına alınmıştır. (TTK MADDE 490- (1) Kanun’da veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. (2) Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir.)
Yani anonim şirketlerde ister hamiline yazılmış hisse senetleri olsun, ister nama yazılmış hisse senetleri olsun herhangi bir şekil ve tescil şartına bağlı olmaksızın devir edilebilir.
Ancak bunun bir istisnası bulunmaktadır.
Yeni Ticaret Kanunu ile anonim şirketler için asgari 5 kişi olarak belirtilmiş ortak sayısı, 1 kişi olarak değiştirilmiştir. Dolayısıyla yeni Ticaret Kanunu ile birlikte tek ortaklı anonim şirketler kurulmaya başlanılmıştır. Ya da önceden kurulmuş olan 5 ortaklı anonim şirketler tek ortaklı anonim şirketlere dönüşmeye başlamıştır. İşte istisnai durum burada ortaya çıkmaktadır; mevcut ortak sayısı tek kişiye düşen anonim şirketlerde, işlem tarihinden itibaren yedi gün içerisinde bu durumun tescil ve ilan zorunluluğu bulunmaktadır. Ticaret Kanunu’nu 338. maddesinde “anonim şirketlerin hissedar sayısının bir kişiye düşmesi halinde yapılan hisse devir işleminin tescil ve ilan edilmesi zorunludur” hükmü yer almaktadır. (TTK MADDE 338- (1) Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır. 330 uncu madde hükmü saklıdır. (Özel kanunlara bağlı anonim şirketler)
(2) Pay sahibi sayısı bire düşerse, durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir. Yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirir. Ayrıca, hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması hâlinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Aksi hâlde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumludur.)
Esas olan anonim şirketlerin hisse devirlerinin şekle, tescil ve ilana tabi olmadığıdır. Ancak anonim şirketlerde hisse sahiplerin tek kişiye düşmesi halinde tescil ve ilan zorunluluğu bulunmaktadır. Dolayısı ile hisse devirlerinin şekle, tescil ve ilana tabi olmaması genel kuralı bir istisna dışında korunmaktadır.
Zaten tersi bir uygulamanın var olmasını anonim şirketlerin özüne aykırı olması nedeniyle değil uygulamak, düşünmek bile kaygı verici olurdu!
Yılmaz SEZER/YMM/ Güncel Group Yön. Krl. Bşk.
