Sabah kalktığınızda heyecanla bugünkü falınızı okuyanlardan mısınız? İtiraf etmeliyim ki ben okumayalı yıllar oldu. Ama ne demişler “Fala inanma, falsız da kalma”. Bugünkü falım da bana “Taşınmaz ile Amortismana Tabi Diğer İktisadi Kıymetlerin Yeniden Değerlenmesine İlişkin Vergi Usul Kanunu Tebliği” çıktı. Ne yapalım hep aşk, sağlık mutluluk üçgeni çıkacak değil ya.
Bakalım, VUK Tebliğ’ndeki değerleme Türkiye Finansal Raporlama Standartları’na (TFRS’) göre hazırladığımız finansal tabloları nasıl etkileyecek; değerlenmiş varlıklara ve özkaynaklardaki değerleme fonuna ne olacak? Kahvemizi alalım, falımıza başlayalım.
Güneş - Ay yörüngesi Yengeç burcundayken, 16 Temmuz 2021 tarihinde, Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No:530) ile taşınmazlar ile amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin yeniden değerlenmesi tebliği yayımlandı.
Eylül- Ekim ayıyla birlikte Ay denge burcu olan Terazi burcuna girdiğinde, hayatımızda dengesizlikler başladı. VUK Tebliğ uyarınca gayrimenkul ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerini yeniden değerleyip, değer artışını özkaynaklarda özel fon hesabına kaydeden 6 Ekim doğumlu, Terazi Burçlu Tuna Bey, TFRS finansal tablolarına baktığında bu rakamların yerinde yerler estiğini gördü. Haniydi o canım makinedeki değer artışı, neredeydi yeni kavuştuğu özkaynakları güçlendiren fon. Yoksa TTK 376 hayalleri suya mı düşmüştü.
Tuna Bey, hemen tebliğ kapsamına giren varlıklarla ilgili TMS 16 Maddi Duran Varlıklar ve TMS 40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Standartları’nı karıştırdı. Bir de ne görsün, işin rengi bu varlıkları deftere aldıktan sonra seçtiği ölçüm prensibine göre değişiyormuş. TFRS finansal tablolarda bu varlıkların defterlere alındıktan sonraki ölçümleri maliyet modeli (cost model) veya yeniden değerleme modeline (revaluation model) göre olabiliyormuş. Makinelerini maliyet modeline göre tutan Tuna Bey, maddi duran varlıklarını muhasebeleştirdikten sonra, finansal tablolarda maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri ile göstermekteydi.
Maliyet modelinde etkiler
Finansal tablolarda makinelerini maliyet modeline göre takip eden dostumuz Tuna Bey, VUK’da yaptığı değerleme kaydını TFRS’ye göre hazırladığı finansal tablolarda iptal etmek durumundadır, çünkü TFRS’de seçmiş olduğu muhasebe politikası “maliyet modeli”dir. Bu durumda 500 birim maliyeti olan makine VUK’da değerleme sonucu 700 birime çıkıp, özkaynaklarda 300 birim değerinde fon oluştururken, bu fon TFRS finansallarda iptal edilecektir. Bunun yanısıra VUK mali tablolarda 700 birim değerindeki makineden VUK’da belirlenmiş ömürler üzerinden amortisman ayrılırken, TFRS finansal tablolarda halen 500 birim üzerinden ekonomik ömrü boyunca amortismana tabi tutulmaya devam edilecektir.
Falım kötü çıktı diye umutsuzluğa kapılmayın Tuna Bey, bu işin bir de ertelenmiş vergi etkisi var, belki oradan şans kapınızı çalar. Bilançodaki rakamları değiştirip de bizim sevgili ertelenmiş vergi standardımız TMS 12’nin bu işe karışmayacağını düşünmek çok naif olurdu. Ertelenmiş vergi (deferred tax), vergiye esas değerlerle, TFRS bilançolarda oluşan değerler arasındaki geçici farklardan (temporary differences) hesaplanır.
Nerede o pozitif etki?
İyi güzel de VUK değerlemesinin TFRS finansal tablolarda hala bir pozitif etkisini göremedim diyenlere hemen müjdeyi vereyim.
Şöyle bir senaryo düşünün: Makinemizin VUK ve TFRS’de başlangıç maliyetleri aynı olsun. Sadece amortisman süresini dikkate aldığımızda, VUK’da amortisman 5 yıl, TFRS’de 10 yıl dersek, makinenin TFRS’deki net defter değeri VUK değerinden büyük olacak ve geçici farktan ertelenmiş vergi hesaplanacaktır. TFRS bilançoda makinenin net defter değerinin, vergiye esas net defter değerinden büyük olduğu durumda bu geçici farkın etkisi “ertelenmiş vergi yükümlülüğü” (deferred tax liability) doğuracaktır”. Ertelenmiş vergi yükümlülüğü de bilançoda pasifte, kar-zarar tablosunda ise gider olarak muhasebeleştirilir.
Şimdi senaryomuzu biraz değiştirelim ve Tuna Bey’in makinelerini VUK Tebliğ uyarınca değerlediğini düşünelim. Bakalım etkisi ne olacak? VUK mali tablolarda 500 birim olan makine, değerleme sonucu 700 birime çıkaracak ve bu yeni değer üzerinden amortisman hesaplayacaktır. TFRS finansal tablolarında ise makine 500 birimdir ve 10 yıl boyunca amortismana tabi tutulacaktır. Makinenin VUK’daki defter değeri amortisman sonrası 560 birim iken, aynı makinanın TFRS’deki net defter değeri 450 birim olacaktır. Bu yeni durumda TFRS bilanço makinenin net defter değeri, vergiye esas net defter değerinden küçük olacağından ve geçici farkın etkisi “ertelenmiş vergi varlığı” (deferred tax asset) yaratacaktır. Ertelenmiş vergi varlığı bilançonun aktifinde yer alırken, bundan doğan ertelenmiş vergi geliri de kar-zarar tablosuna kaydedilecektir. Dolayısıyla amortismana tabi varlığın VUK’daki net defter değeri TFRS net defter değerinden büyük olduğu sürece kâr-zarar tablosuna ertelenmiş vergi yoluyla pozitif etki getirecektir. Ama bu etkinin de sonsuza kadar süreceğini düşünmeyin, ne de olsa makinanın da 5 yıl, hadi bilemediniz 10 yıl ömrü var.
Maliyet modeli izleyen Tuna Bey’e şans kapıyı çalmış olabilir. Bakalım makinelerini yeniden değerleme modeline göre ölçen Handan Hanım bu Tebliğ’den nasıl etkilenecek? Devamı haftaya… Aslı GEDİK
https://www.dunya.com/kose-yazisi/bilancomun-falindan-vuk-degerlemesi-cikti/635962
