İzleyenler hatırlar mı bilmiyorum, 2015 yılında “Vergide bitmeyen tartışmalar” başlığı altında bir seri makale yazdım. Bu makalelerden birsinin konusu şüpheli alacak karşılığıydı. 2020 yılında çıkan, önemli gördüğüm iki yargı kararını dikkate alarak, konuyu yeniden yazmak istedim.
Önce konuyu özetleyeyim, sonra da yeni kararlardan bahsedeyim.
Şüpheli alacak nedir?
Vergi Usul Kanunu’na (VUK) göre, küçük alacakları ihmal edersek, dava ve icra aşamasında bulunan alacaklar şüpheli alacak sayılıyor.
Kanun, şüpheli hale gelen alacaklar için karşılık ayrılmasına olanak sağlıyor. Başka bir ifadeyle, şüpheli hale gelen alacak tutarı, vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabiliyor.
Karşılık ayrılması zorunlu mu?
Karşılık ayrılması zorunlu değil. VUK’un ilgili maddesi açıkça, şüpheli alacaklar içi karşılık ayrılabileceğini söylüyor.
Bu çerçevede isteyen karşılık ayırmayabilir.
Gelir İdaresi’ne göre karşılık ne zaman ayrılmalıdır?
Karşılığın ne zaman ayrılabileceği konusu da çoğu vergisel konuda olduğu gibi açık değil.
Gelir İdaresi Başkanlığı öteden beri karşılığın, alacağın şüpheli hale geldiği hesap döneminde ayrılabileceği görüşünde. Alacak için dava açıldığı yıl karşılık ayrılmazsa, sonraki dönemlerde dava devam ediyor olsa da karşılık ayrılmasını İdare kabul etmiyor.
Yargı kararları karşılık ayırma zamanı konusunda ne diyor?
Görebildiğim kadarıyla yargı kararları istikrarlı değil. Alacağın şüpheli hale geldiği hesap döneminde karşılık ayrılabileceği, sonraki yıllarda karşılık ayrılmasının kabul edilmeyeceği yönünde yargı kararları da var, şüpheli hale geldiği yıl karşılık ayrılmamışsa daha sonraki yıllarda karşılık ayrılabileceği yönünde kararlar da var.
Karşılığın ancak alacağın şüpheli hale geldiği yıl ayrılabileceği yönündeki kararlara örnek olarak; Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 12.11.1999 tarih ve E:1999/102 K:1999/480 sayılı kararı ve benim tespit edebildiğim en yeni tarihli karar olarak da Danıştay Dördüncü Dairesi’nin 27.07.2003 tarihli bir kararı söylenebilir.
Bu kararlarda özetle, karşılık ayrılacak dönemin yükümlülerin seçimine bırakılmadığı, istenen yılda karşılık ayrılmasının dönem kazancının keyfi olarak mükellefin seçimine göre belirlenmesi sonucunu doğuracağı, bunun da kabul edilemez olduğu belirtiliyor.
Sayıca daha az olabilir ama kayda değer sayıda Danıştay kararında farklı bir sonuca ulaşılmış. Son kararlar da bu yönde, bu ayrıca önemli.
2015 yılında yayınlanan makalede, Danıştay Dergisi’nin 136. sayısında yayınlanan 13.02.2014 tarih ve E:2010/3320 K:2014/805 sayılı Danıştay kararını özetlemiştim. 2020 yılında Bölge İdare Mahkemelerine ait iki yeni karar daha gördüm. Ankara Bölge İdare Mahkemesinin 24.06.2020 tarih ve E:2019/1650 K:2020/448 sayılı kararı ve Samsun Bölge İdare Mahkemesi’nin 12.11.2020 tarih ve E:2020/168 K:2020/449 sayılı kararı. Bu Kararlar da 2014 tarihli Danıştay Kararıyla aynı yönde. Kararların gerekçeleri de aynı. Kararın üçünde de;
- Alacağın, şüpheli hale geldiği tarihte karşılık ayrılmasını zorunlu kılan bir hüküm olmadığı,
- Önemli olanın, alacağın ilgili maddede gösterilen niteliklere sahip olup olmadığı hususu olduğu,
- Dönemin değişmesiyle alacağın şüpheli olma niteliğini kaybettiğinin kabulünün, Kanun’da öngörülmeyen, bu nedenle de kanunla tanınan bir hakkın bertaraf edilmesi anlamına geleceği,
- Bu durumda, şüphelilik hali devam eden alacaklar için sonraki dönemde karşılık ayrılmasında hukuka aykırılık bulunmadığı
gerekçeleri ön plana çıkıyor.
Sonuç
Şüpheli alacak karşılığı ayrılacak dönemle ilgili Gelir İdaresi’nin görüşü hiç değişmemiş. Alacak şüpheli hale geldiği dönemde mutlaka karşılık ayrılmalı diyor İdare.
Vergi yargısında konu hakkında bir içtihat oluşmadığı söylenebilir. İnceleyebildiğim 1970’li yıllardan bugüne kadar verilmiş çok sayıda farklı karar var. Ancak son üç karar İdari görüşle paralel değil. Bu kararlar, şüphelilik niteliği devam eden alacaklar için sonraki dönemlerde de karşılık ayrılabilir diyor.
Son sözüm; yine de siz, alacağınız şüpheli hale geldiği dönemde karşılık ayırmayı ihmal etmeyin. Recep Bıyık
https://www.dunya.com/kose-yazisi/supheli-alacak-karsiligi-ayirma-zamani-netlesiyor/635289
