Değerli okurlar, maalesef ülkemiz doğal afetlerin çok sık yaşandığı bir coğrafyada yer alıyor. Bunun temel nedeninin, yer şekilleri ve iklim koşulları olduğunu söylüyor uzmanlar. En çok rastlanan doğal afetleri şöyle saymak mümkün: Deprem, sel, su taşkını, toprak kayması, orman yangını, kaya düşmesi, çığ, fırtına, hortum, kuraklık…

Akdeniz ikliminin sonucu olarak özellikle kurak ve sıcak geçen ağustos ayında Ege ve Akdeniz bölgelerinde her yıl meydana gelen yangınlar geniş orman alanlarımızın zarar görmesine neden oluyor.

Son yangınlarda da canımız çok yandı. Her zaman olduğu gibi bu yangınlarda da vatandaşlarımız yardımlaşma ve dayanışmanın çok güzel örneklerini verdiler/vermeye devam ediyorlar.

Herkes yangından etkilenenlere nasıl yardım edebiliriz, diye arayış içinde. Bugünkü yazımda, yangından etkilenenlere kişisel veya kurumsal olarak yapılabilecek bağış ve yardımların neler olabileceğini ve bunların vergiden düşülüp düşülemeyeceğini açıklamaya çalışacağım.

Tabi ki kişiler doğrudan veya güvendikleri kişiler aracılığıyla yangından etkilenen kişilere nakdi veya yiyecek, giyecek, içecek ve temizlik maddesi gibi ayni yardımlarda bulunabilirler. Bu yazımda organize yardım toplayan/kabul eden kişi ve kurumlara yapılan yardımlara değineceğim.

Yardım toplama kanununa göre yardım toplayan kişi ve kurumlara yapılan bağışlar

Yardım toplama ile ilgili genel kanun 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu. Bu kanuna göre gerçek kişiler, dernekler, kurumlar, vakıflar, spor kulüpleri, gazete ve dergiler yardım toplayabiliyorlar.

Yardımların “makbuzla, belirli yerlere kutu koyarak, bankalarda hesap açtırarak, yardım pulu çıkararak, eşya piyangosu düzenleyerek, kültürel gösteriler ve sergiler yoluyla, spor gösterileri, gezi ve eğlenceler düzenlemek veya bilgileri otomatik ya da elektronik olarak işleme tâbi tutmuş sistemler kullanmak” suretiyle toplanması olanaklı.

Kişiler ve kuruluşlar, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamıyor. Ancak, kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflardan izin almadan yardım toplayabilecek olanlar Cumhurbaşkanı’nca belirlenebiliyor.

Yardım toplama faaliyeti için izinler, bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyorsa o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içinde ise o ilçenin kaymakamından alınıyor. Yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyorsa yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişilerin yerleşim yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alınması gerekiyor.

Pandemi sebebiyle belediyelerin izinsiz yardım toplayıp toplayamayacakları konusunda tartışmalar yaşanmış, hatta bu konu yargıya taşınmıştı. Bildiğim kadarıyla yargının görüşü, belediyelerin izin almadan yardım toplayamayacakları yönünde tezahür etti.

Buna göre vatandaşlarımız isterlerse, yardım toplama kanununa göre izinsiz yardım toplamaya yetkili veya izin almış kişi ve kurumlardan orman yangınları için yardım toplayanlara yardımda bulunabilirler.

 TEMA Vakfı’na yapılan bağışlar

Yangınlar sırasında gördük ki vatandaşlarımızın TEMA Vakfı’na büyük bir güveni var. Vakıf yapılan çağrılara hemen karşılık verdi ve “Yeniden Yeşerteceğiz” sloganıyla fidan bağışı kampanyası başlattı. Bu kampanyaya fidan bağışlayabilir veya Vakfa ayni ya da nakdi bağış yapabilirsiniz.

Bu vesileyle tüm dernek ve vakıflara “şartlı bağış” yapmanın da olanaklı olduğu hatırlatmak isterim.

Cumhurbaşkanının başlatacağı yardım kampanyasına yapılan bağışlar

Cumhurbaşkanı doğal afetler nedeniyle yardım kampanyaları başlatıyor. Bazı depremler için bu kampanyalar yapılmıştı, son olarak Covid-19 sebebiyle böyle bir kampanya başlatılmıştı.

Bu kampanyalar için açılan hesaplara para yatırarak veya kısa mesaj (SMS) göndererek bağış yapılabiliyor. Kısa bir süre içinde böyle bir kampanya başlatılmasını bekliyorum.

Belediyelere yapılan bağışlar

Hükûmet belediyelerin izinsiz yardım toplayamayacağını düşünüyor. Yargı da bu görüşe destek verdi. Bu nedenle belediyeler ancak vali veya kaymakamlıklardan izin almak suretiyle yardım toplama faaliyetine girişebilir.

Bunun dışında belediyelere tabii ki genel hükümler çerçevesinde iki şekilde bağış yapılabilir.

1 - Makbuz karşılığı genel nakdi veya ayni bağış,

2 - Bazı tesisler (okul, sağlık tesisi, öğrenci yurdu, çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi) bağışlamak veya bu tesislerin inşası için ya da mevcut tesislerin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için her türlü nakdî veya aynî bağış yapmak.

Bu bağışların da “şartlı” yapılması olanaklı.

Bu iki şekilde yapılabilecek bağışlar sadece belediyeler ile sınırlı değil.  Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve vergi muafiyeti tanınan vakıflara da aynı nitelikte bağış yapılabilir.

Yapılan bağışlar vergiden düşülebilir mi?

Evet, yapılan bağışlar, gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi veren mükelleflerce, belli koşul ve sınırlarla, beyan edilen gelirden veya kurum kazancından indirilmek suretiyle vergiden düşülebilir. Geçmişte bu imkân muhalefet parti temsilcileri tarafından eleştirilmişti. Sanıyorum eleştirilerin nedeni, bazı vakıf ve derneklere yapılan, özellikle de şartlı bağışlar olabilir.

Bu imkândan, ülkemize hizmet eden çok sayıda dernek ve vakıf yararlandığı için bağışları vergisel açıdan da desteklemeyi doğru buluyorum.

Aşağıdaki tablodan, orman yangınları sebebiyle yapılabilecek bağış ve yardımların vergiden düşülmesine ilişkin kuralları görebilirsiniz.