OECD üyesi ülkeler ile kıyaslandığında hem ülkemizdeki işverenlerin işgücü maliyetlerinin düşürülmesi, hem de işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) olan prim ödeme alışkanlıklarının artırılması amacıyla sosyal güvenlik reformu kapsamında yürürlüğe konulan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81 inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde yapılan düzenleme ile özel sektör işverenlerine 4/a (SSK) kapsamında çalıştırdıkları sigortalıların malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden (%20), işveren hissesinin (%11) 5 puanlık kısmına isabet eden tutarın Hazinece karşılanması imkanı getirilmişti.
5 puanlık prim indiriminden yararlanma şartları
5 puanlık prim indiriminden yararlanılabilmesi için;
- İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerini/ muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini yasal süresi içerisinde vermeleri,
- Sigortalıların tamamına ait cari ay sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri,
- SGK’ya yasal ödeme süresi geçmiş prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması veya borcu varsa yapılandırılmış/ tecil ve taksitlendirilmiş olması,
- Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği (kayıt dışı istihdam) veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığı (sahte sigortalılık) yönünde tespit yapılmamış olması,
gerekmektedir.
5 puanlık prim indiriminin uygulanmadığı durumlar
5510 sayılı Kanun’un 81/ı bendi ile getirilmiş olan 5 puanlık prim indirimden, vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları ile okul-aile birliklerince çalıştırılanlar hariç olmak üzere;
- 5335 sayılı Kanun’un 30’uncu maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri (kamu işyerleri),
- 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanun’dan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri,
- Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar,
- Yurt dışında çalışan sigortalılar,
yararlanamamaktadır.
5 puanlık prim indirimi borç sorgulamasında değişiklik
5510 sayılı Kanunu’nun 81/ı bendi ile getirilmiş olan 5 puanlık prim indirimi uygulaması Ekim/2008 ayından buyana devam etmektedir.
Bugüne kadarki uygulamada; 5 puanlık prim indiriminden yararlanabilmek için işyeri bazında borç sorgulaması yapılmakta idi.
Buna göre, bir işverenin Türkiye genelinde birden fazla işyeri varsa, sadece borcu olan işyerlerinde 5 puanlık indirimden yararlanılamamakta, borcu olmayan işyerlerinde ise 5 puanlık prim indiriminden yararlanılabilmekte idi.
Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca müştereken belirlenen ve SGK’nın 19.07.2021 tarihli, 2021-26 sayılı Genelgesi ile açıklanan usul ve esaslara göre, Eylül/2021 ayı aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinden başlamak üzere 5 puanlık prim indiriminden yararlanabilmek için SGK’ya yasal ödeme süresi geçmiş borç sorgusu işyeri bazında değil işverenin Türkiye genelindeki tüm işyerleri esas alınarak yapılacaktır.
Buna göre, işverenin birden fazla SGK işyeri dosyasının bulunması halinde, Türkiye genelindeki tüm işyerlerinden kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gerekmekte olup, aksi halde tüm işyerlerinde 5 puanlık indirimden faydalanılamayacaktır.
Örnek: (A) Limited Şirketinin, Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nde işlem gören işyerinden dolayı yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmamasına karşın, Konya Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nde ödeme vadesi geçmiş prim borcunun bulunduğu varsayıldığında, işveren Konya Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ndeki işyerinin yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi borcunu gecikme cezası ve gecikme zammı ile ödemediği sürece Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’nde işlem gören işyerinden de beş puanlık indiriminden yararlanamayacaktır.
Yeni uygulamada borç sorgulama kapsamına giren borçlar
Borç sorgulaması gerçek kişi işverenlerde T.C. kimlik numarası, tüzel kişi işverenlerde ise vergi kimlik numarası esas alınmak suretiyle yapılacaktır.
İşverenin Türkiye genelinde yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunup bulunmadığının tespiti sırasında;
İşverenlerin SGK’da kendi adına tescil edilmiş tüm işyerlerinden ve kendi adına tescil edilmiş tüm alt işverenliklerinden kaynaklanan borçları sorgulanacaktır.
Buna karşın, ortak, üst düzey yönetici ve işveren vekili olarak işlem gördüğü işyerleri ile işverenin gerçek kişi olması halinde kendi sigortalılığından kaynaklanan 5510/4-1-b (Bağ-Kur) kapsamındaki ve 5510/60-g (GSS) kapsamındaki yasal ödeme süresi geçmiş prim borçları sorgulanmayacaktır.
Örnek: (B) Anonim Şirketine ait İstanbul ve İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünde işlem gören işyerlerinin SGK’ya yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmadığı, ancak (B) Anonim şirketinin başka bir işverendeki alt işverenliğinden dolayı SGK’ya yasal ödeme süresi geçmiş prim borcunun bulunduğu varsayıldığında; alt işverenlikten kaynaklanan borcu ödenmediği sürece anılan işverenin İstanbul ve İzmir Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünde işlem gören işyerlerinden dolayı 5 puanlık indirimden yararlanamayacaktır.
SGK’ya Türkiye geneli yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve idari para cezası ile bunlara bağlı gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunan işverenler malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinde 5 puanlık indirimden yararlanamayacağından, bu işverenlerin 5510 sayılı Kanunun 81. Maddesinin 2. fıkrasında yer alan ilave 6 puanlık indirimden de yararlanamayacaklardır.
5510 sayılı Kanunu’n 81. maddesinin 1. fıkrasının (ı) bendinde yer alan, “Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.” hükmüne istinaden işverenin Türkiye genelinde;
- Yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması halinde, öncelikle 5510 sayılı Kanunun 81. Maddesinin 1. Fıkrasının (ı) bendinde öngörülen 5 puanlık prim desteğinden, ardından diğer prim teşviklerinden,
- Yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunması halinde ise, beş puanlık indirim uygulanmaksızın sadece ilgili kanunlarda yer alan prim teşviklerinden,
Yararlanması mümkün olacaktır.
2021/Eylül ayı bildirgelerinden başlamak üzere yürürlüğe girecek yeni uygulama kapsamında işverenlerin aylık prim ve hizmet belgelerini/ muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini 5510 kanun türünü seçmek suretiyle SGK’ya göndermeleri sırasında, işverenlerin Türkiye genelindeki tüm işyerlerinin yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunup bulunmadığı sistem tarafından otomatik olarak sorgulanacak ve herhangi bir işyerinden kaynaklı yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunması halinde işverenin Türkiye genelindeki hiç bir işyerinden 5510 sayılı Kanun türünü seçmesi mümkün olmayacaktır.
Ancak, aylık prim ve hizmet belgelerinin/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin 5510 kanun türü seçilerek gönderilmesi sırasında işverenin Türkiye genelindeki tüm işyerlerinden kaynaklanan sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve idari para cezası borç türleri için ayrı ayrı olmak üzere, toplam 15,00 TL'nin altındaki borç asılları (15,00 TL dahil) sorgulama sırasında dikkate alınmayacaktır.
Sonuç olarak; 5 puanlık prim indirimi ile ilgili 2008/Ekim ayından buyana devam eden işyeri bazında borç sorgulama uygulaması, 2021/Eylül ayına/dönemine ilişkin, aylık prim ve hizmet belgesinden/muhtasar ve prim hizmet beyannamesinden itibaren işyeri bazında değil, işverenin Türkiye genelindeki tüm işyerleri esas alınarak sorgulama yapılacağından, 5 puanlık prim indirimi hakkının kaybedilmemesi için işverenlerin düzenli ve sık aralıklarla Türkiye geneli borç sorgulaması yapması, eğer şuana kadar başvuru yapılmamış ise elektronik ortamda borç sorgulaması için e-Borcu Yoktur uygulamasına başvurulması, yine borcu olmayan işyerlerinden dolayı 5 puanlık prim indirimi hakkının kaybedilmemesi için borcu bulunan işyerleri için 31 Ağustos 2021’de başvuru süresi sona erecek olan 7326 sayılı yapılandırma uygulamasından yararlanılması uygun olacaktır. Celal ÖZCAN
