I- GİRİŞ

Çalışma hayatında işyeri ile ilgili veya işyerinden kaynaklanmayan çeşitli eylemlerinden dolayı işçiler hakkında mahkemelerce tutuklama kararı verilebilmektedir. İşçilerin herhangi bir suç işledikleri iddiası ile gözaltına alınmaları veya tutuklanmaları durumunda işverenin iş sözleşmesini feshedebilmesi belirli kurallara bağlanmıştır. Bu kuralların başında tutuklanan veya hüküm giyen işçinin tutukluluk veya hükümlülük süresinin ihbar süresini aşası durumunda işveren tarafından iş sözleşmesi haklı olarak feshedilebilecek.

Bu yazımızda; işyeri ile ilgisi olmayan bir suçtan dolayı tutuklanan veya kesinleşmiş cezasının infazı için cezaevine işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesinde uyulması gereken usul ve esasları açıklamaya çalışacağız.

II- İŞÇİNİN TUTUKLANMA/HÜKÜM GİYMESİ NEDENİYLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİ

A- TUTUKLANMA NEDENİYLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİ

Mülga 1475 sayılı İş Kanunu’nda işçinin tutuklandığı takdirde iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilip edilmeyeceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktaydı. Bu konuda oluşan sorunlar yargı kararları ile giderilmekteydi. Yargıtay ise bir kararında;   tutuklanmayı bir zorlayıcı neden olarak görüp işçinin kıdem tazminatına hak kazanması yönünde kararlar vermiştir(1). 4857 sayılı İş Kanunu’nda bu husus yargı kararları da dikkate alınarak düzenlenmiştir.

İşveren, işçinin iş sözleşmesini 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinin 4. fıkrasına göre işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17. maddedeki bildirim süresini aşması halinde haklı olarak feshedebilir.

B- İŞÇİNİN KIDEMİNE GÖRE İŞ SÖZLEŞMESİNİN HAKLI OLARAK FESH EDİLME ZAMANI

Tutuklanan işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesi işçinin çalışma süresi ile ilişkilendirilmiştir. Bir işçinin tutuklanma nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilebilmesi için iş sözleşmeleri;

a- İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

b- İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

c- İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

d- İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra

işveren tarafından haklı olarak feshedilebilir.

İş sözleşmesinde ihbar önelleri artırılmış ise işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesi artırılan ihbar süresinin aşılması ile doğar.

Örnek: İşyerinde bir yıldan beri çalışan işçi Hasan Bey bir suç işlediği iddiası ile tutuklanmıştır. İşveren Hasan Bey’in iş sözleşmesini ne zaman feshedebilecektir?

Hasan Bey’in ihbar süresi 6 hafta olduğu için tutukluluk süresi 6 haftanın dolmasından itibaren işveren tarafından feshedilebilir.

İş sözleşmesinin feshedilmesi için beklenmesi gereken sürede (askı döneminde) işçinin sigortalılığı sona erdirilmeyecek, ücret bordrosundan, Eksik Gün Bildiriminden ve Aylık Prim ve Hizmet Belgesinden çıkarılmayacak, sıfır primle bildirim ve tahakkuklara devam edilecektir(2).

III- TUTUKLANMA VEYA HÜKÜM GİYME NEDENİYLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİNİN SONUÇLARI

A- TUTUKLANMA NEDENİYLE İŞ SÖZLEŞMESİ FESHEDİLEN İŞÇİYE KIDEM TAZMİNATI ÖDENİR Mİ?

İşçinin tutukluluk süresi, çalışma süresine göre verilmesi gereken ihbar önellerini aşması durumunda işveren tarafından işçinin iş sözleşmesi haklı olarak feshedilebilir. İşveren bu fesih sonucunda işçinin çalışma süresi bir yılı bulmuşsa kıdem tazminatı öder. Kıdem tazminatına esas sürenin hesaplanmasına işçinin ihbar süreleri de eklenmelidir. Çünkü ihbar süresi işveren yönünden bekleme süresidir. Dolayısı ile bu süreninde eklenmesi gerekir. İş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmediği sürece iş sözleşmesinin askı hali devam eder(3).

İşçi işyerinde çalışırken kesinleşmiş bir mahkumiyetten dolayı da cezasını çekmek üzere cezaevine girmiş olabilir. Böyle bir durumda da tutuklulukta uygulanan kurallar uygulanır.

B- TUTUKLANMA NEDENİYLE BEKLEME SÜRESİNDEN SONRA İŞ SÖZLEŞMESİ FESHEDİLEN İŞÇİYE İHBAR TAZMİNATI ÖDENİR Mİ?

İşçinin tutuklanması bir zorunluluğun sonucu olduğu için tarafların birbirlerine ihbar süresi vermeleri mümkün değildir. İşçinin tutuklanması işçi yönünden iradi olarak başvurulabilecek bir durum olmadığından işçinin işverene veya işverenin işçiye ihbar tazminatı ödemesi söz konusu değildir.

C- SÖZLEŞME TÜRÜNÜN TAZMİNATA HAK KAZANMAYA ETKİSİ VAR MI?

İş sözleşmesinin tutukluluk nedeniyle sona ermesi durumunda iş sözleşmesinin belirli süreli veya belirsiz süreli olmasının önemi yoktur. Her iki sözleşme türünde de işçilerin bir yıl ve üzerinde çalışmaları var ise kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

D- İŞÇİNİN TUTUKLANMA SONUCUNDA BERAAT ETMESİ İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHEDİLMESİNİ ETKİLER Mİ?

Tutukluluk nedeniyle iş sözleşmesi feshedilen işçinin daha sonra suçsuz olduğu kanaatine varılıp beraat etmesi durumu, işçi lehine sonuçlar doğurmaz. İşçinin beraat etmesi veya ceza alması iş sözleşmesinin feshedilmesinin sonuçları üzerinde etkisi yoktur.

E- TUTUKLANAN İŞÇİNİN İŞTEN ÇIKIŞININ VERİLMESİ

İhbar sürelerinin aşıldığı tarihten sonra işveren iş sözleşmesini feshetmek isterse, fesih tarihinden itibaren 10 gün içinde e-bildirge yolu ile işçinin işten çıkışını Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirecektir.

İşveren isterse tutuklu olan işçinin iş sözleşmesini feshetmeyebilir. Bu durumda iş sözleşmesi askıda kalır. Tutukluluğu veya hükümlülüğü sona eren işçi bu sürenin sonunda işbaşı yapabilir.

IV- SONUÇ

Tutuklanan veya hüküm giyen işçinin iş sözleşmesi sözleşme türüne bakılmaksızın çalışma süresine göre verilmesi gereken ihbar önellerini aşması durumunda işveren tarafından işçinin haklı olarak feshedilebilir. İşveren bu fesih sonucunda işçinin çalışma süresi bir yılı bulmuşsa kıdem tazminatı öder. İşverenin bu tür fesihte ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.

İşveren, bekleme süresine uymadan işçinin iş sözleşmesini feshederse bu tür bir fesih usulsüz fesih olacağından işçinin de işe iade davası açma veya kötü niyet tazminatı talep etme hakkı doğabilir(4).

İşverenlerin tutuklanan veya işyerinde çalışmakta ikin hüküm giymiş işçinin cezaevine girmesi nedeniyle iş sözleşmesini feshedebilmeleri için ihbar süresini beklemeleri gerekmektedir. http://www.y-akademi.com/ik/201909_AT.htm

Arif TEMİR*

Yaklaşım / Eylül 2019 / Sayı: 321

*           İş Başmüfettişi, A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

(1)         Tahsin SINAV, “Tutuklanma Nedeniyle Haklı Fesih”, Yeni Şafak Gazetesi (www.yenisafak.com.tr), 02.11.2009

(2)         SINAV, agm.

(3)         Arif TEMİR, “Tutuklanan İşçi İşten Çıkarılır mı?”, Yaklaşım, Aralık 2009, Sayı: 204

(4)         TEMİR, agm.