Önce yasalaşan ancak Cumhurbaşkanı tarafından bir maddesi yeniden görüşülmek üzere Meclise geri gönderilen kanun teklifi nihayet 7194 sayılı Kanun olarak yasalaştı. Kanunun ismi “Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun.” Yaygın kullanımıyla 7194 sayılı Torba Kanun.
Kanun, yürütme ve yürürlük maddeleri hariç 51 maddeden oluşuyor. Bunun 39 maddesi vergi düzenlemeleriyle, 12 maddesi başka konularla ilgili.
Başta üç yeni vergi ihdas eden kanun, birçok yönüyle önemli düzenlemeler yapıyor. Bugün kanunu genel olarak ve eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmeye çalıştım. Önümüzdeki günlerde düzenlemelerle ilgili daha ayrıntılı değerlendirmeler de yaparım.
Artık bütün kanunlar “Torba Kanun”
Artık neredeyse bütün kanunların ismi “Torba Kanun”. Böyle olunca kanunlar artık ismiyle değil numarasıyla anılıyor. Her yıl birkaç torba kanunla neredeyse bütün vergi kanunlarında değişiklik yapılıyor. Daha da kötüsü, vergi düzenlemeleri yapan torba kanunların içinde yok yok. 7194 sayılı Kanun’da da vergi düzenlemeleri dışında;
• 1618 sayılı Seyahat Acentaları ve Seyahat Acentaları Birliği Kanunu’nda,
• 3332 sayılı Sermaye Piyasasının Teşviki, Sermayenin Tabana Yaygınlaştırılması ve Ekonomiyi Düzenlemede Alınacak Tedbirler ile 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, 213 sayılı vergi usul Kanunu ve 3182 sayılı Bankalar Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’da,
• 7183 sayılı Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı Hakkında Kanun’da,
• 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda,
• 4749 sayılı kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da,
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda,
• 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nda,
• 6755 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Alınması Gereken Tedbirler ile Bazı Kurum ve Kuruluşlara Dair Düzenleme yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin değiştirilerek Kabul Edilmesine dair Kanun’da,
• 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’de,
değişiklik yapan düzenlemeler var.
Gelenekselleşmeye başlayan bu kanun yapma tekniği devam ederse, Resmî Gazete’de yayımlanan kanunların hepsinin ismi neredeyse aynı olacak, hepsine “Torba Kanun” diyeceğiz, adını da numaralarıyla söylüyor olacağız.
Torba Kanun’la üç yeni vergi ihdası
Torba kanunlara alışmaya başladık ama hiç olmazsa yeni vergi ihdas eden kanunlar ayrı olsaydı. Son örneği 7194 sayılı Kanun’la yaşadık, bu Kanun’la üç yeni vergi ihdas edildi.
Değerli konut vergisi ve konaklama vergisi, hadi mevcut kanunların içinde düzenlendi ama ayrı bir vergi olan dijital hizmet vergisi ayrı bir kanun olsa iyi olurdu. Dijital hizmet vergisi diye bir vergimiz oldu, ancak bu vergiyi ihdas eden kanunun ismi “Dijital Hizmet Vergisi Kanunu” değil, “Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun.”
Vergi düzenlemeleri geri yürüyor mu?
7194 sayılı Kanun’un bazı düzenlemelerinin Anayasanın 2. maddesinde yer alan hukuk devleti düzenlemesine aykırı olduğu, kanunların geriye yürümezliği ve öngörülebilirlik ilkelerine uyulmadığı, kazanılmış hakları ihlal ettiği tartışmaları yapılıyor.
Bu tartışmaları daha sonraki bir güne bırakıp, şimdilik şunlar söylemek istiyorum:
• Ücret dışındaki gelirlere uygulanacak vergi tarifesinin 2019 yılı gelirlerine de uygulanacak şekilde değiştirilmesi, birçok yönüyle eleştiriyi hak ediyor. Yılın on bir ayının geride bırakıldığı bir durumda, bütün yılın gelirleri için vergi oranının yükseltilmesi doğru değil. Gelir vergisinde vergiyi doğuran olay gelirin elde edilmesi. Dolayısıyla bir düzenleme yapılarak vergi oranı yükseltilecekse, kanun yürürlüğe girdikten sonra elde edilen gelirlere uygulanmak üzere bu değişiklik yapılmalı diye düşünüyorum. Düzenlemenin Anayasaya aykırı olup olmamasıyla ilgili bir tartışmaya girmek değil burada amacım. Neyin doğru olduğuyla ilgili.
• Kanun öncesi edinilen veya kiralanan otomobillere ilişkin kira, gider ve amortismanların bir kısmının kabul edilmemesi, eleştiriyi hak eden bir başka düzenleme. Geçmişte birçok defa sabit kıymet edinimi tarihine bağlı değişiklik yapıldı, şimdi de yapılabilirdi. Kanun’da sporcuların gelirlerinin vergilemesine ilişkin düzenleme yapılırken, değişikliğin yeni yapılacak sözleşmeler için geçerli olması öngörüldü. Son derece olumlu bir düzenleme. Ancak benzer özen ne yazık ki başka konularda gösterilmemiş.
Servet vergisi Anayasa’ya uygun mu?
7194 sayılı Kanun’la ihdas edilen vergilerden birisi “değerli konut vergisi.” Bir servet vergisi bu. Ancak sadece belirli sayıdaki serveti vergiliyor.
Ülkemizde servet vergilerinin toplam vergiler içindeki payının düşük olduğu, servet vergileri konusunda bir potansiyel olduğu iddia edilebilir. Ancak yeni ihdas edilen bu vergi ne yazık ki birçok noktada sorunlu.
• Konut dışındaki hiçbir servet vergiye tabi değil, konut vergiye tabi. Servet vergilemesi açısından arasında fark olmaması gereken varlıklar arasında fark yaratılmış. Örneğin aynı değerdeki arsaya vergi yok konuta var.
• Vergilenen konu rant değil. Rantın vergilemesinde, örneğin imar planı değişikliğinden veya kamu yatırımlarından kaynaklı bir değer artışı varsa bu artışın bir kısmının vergi olarak alınması esas. Yeni Kanun’la ise zaten var olan değer vergileniyor.
• Kapsama 5 milyon liranın üzerinde değeri olan konutlar alınmış. Bu tutar her bir konut için ayrı ayrı aranıyor. 2,5 milyon değerinde 4 konutu olana vergi yok, iki kişinin paylı mülkiyetinde olan ve değeri 5 milyon olan bir konut için bu kişiler vergi ödeyecek.
• Değerli konut verginin kapsamına alınmış ancak konut borçla alınmışsa, borç tutarı dikkate alınmıyor. Yani verginin matrahı servet değeri değil.
• Aynı servet unsurundan hem değerli konut vergisi hem de emlak vergisi ödeniyor. En azından değerli konut vergisinden emlak vergisinin mahsubu öngörülseydi mükerrer vergileme olmazdı.
Gelirin gerçek ve safi tutarıyla vergilenmesi
Gelir üzerinden alınan vergiler gün geçtikçe gelirin safi tutarı üzerinden alınan vergi özelliğini kaybediyor. Bir kısmı hasılat üzerinden nihai olarak alınan vergiye dönüşmüş, bir kısmı asgari vergi niteliği kazanmış, gelirin elde edilmesi için yapılan giderlerin indirimindeki yaygın sınırlamalar nedeniyle de bir nevi kanunen kabul edilmeyen gider vergisi haline gelmiş durumda.
7194 sayılı Kanun’la, kanunen kabul edilemeyen gider vergisi diyebileceğim vergiye zam geliyor. Sahip olunan veya kiralanan otomobillere ilişkin kira, taşıt gideri ve amortismanlara önemli sınırlamalar getirildi. Bu araçlar tamamen işte kullanılsalar dahi, giderlerin bir kısmı kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacak ve üzerinden vergi ödenecek. Kabul edilebilir bir durum değil.
İhtiyari beyan yine yok
7194 sayılı Kanun’la belli bir tutarın üzerinde ücret geliri elde edenlerin bu geliri beyan etmesi öngörüldü.
Beyannameli mükellef sayısını artırması nedeniyle olumlu bir düzenleme. Ek bir vergiye de neden olmuyor, özellikle başka beyana tabi geliri olmayanlar açısından.
Ancak özellikle sağlık ve eğitim harcaması yapan ücretlilerin bu harcamalarının vergi matrahlarından indirimini sağlayacak, uzun süredir beklenen, ihtiyari beyan veya ücret bordrosunda sağlık ve eğitim harcamalarının dikkate alınmasını sağlayacak bir düzenleme yine yok.
Yetki sınırları makul mü?
7194 sayılı Kanun’da, vergi oranlarıyla ilgili olarak Cumhurbaşkanına verilen yetkiler, genel olarak bütün oranlarla ilgili yetkilerde olduğu gibi oldukça geniş. Adeta vergi konup kaldırılması anlamına gelecek yetki sınırları. Bu çerçevede örneğin, kambiyo gider vergisi oranını on katına kadar artırma yetkisi verilmiş. Bana makul ve anayasal sınırlar içinde gibi gelmiyor bu yetki maddesi.
Gelir vergisi tarifesi düzeldi mi bozuldu mu?
Gelir vergisi tarifesine vergi oranı % 40 olan yeni bir dilim eklendi. İki yönüyle bu düzenleme eleştiriyi hak ediyor.
Birincisi, uzun vadeli bir strateji çerçevesinde gelir ve kurumlar vergisi oranlarını kademeli olarak indirimi öngören stratejiye uygun değil. 1998 yılında % 55 olan en üst dilime ilişkin oran, 1999 yılında % 45’e, 2005’de % 40’a ve 2006 yılında % 35’e indirilmişti. Şimdi kademeli indirimi sürecinin sonlandığı, bir bakıma 2005 yılı tarifesine dönüldüğü görülüyor.
İkincisi, gelir vergisi tarifesi yapısal olarak zaten bozuk. Gelir dilim aralıkları birbirine çok yakın, artan oranlılık neredeyse yok olmuş ve tek oranlı tarife görüntüsü var. Bu yapının düzeltilmesi ihtiyacı varken, mevcut yapıyla hiç uyum gözetilmeden tarifeye eklenen yeni gelir dilimiyle, sorun daha da ağırlaştırılıyor.
Sadece olumsuz düzenlemeler mi?
Yukarıda 7194 sayılı Kanun’un genelini ve önemli gördüğüm eleştiri noktalarını özetlemeye çalıştım. Önümüzdeki günlerde düzenlemeleri ayrı ayrı değerlendirmeye çalışırım. Ancak kanun bütünüyle eleştiriyi hak eden düzenlemeler içermiyor. Burada bir ikisine kısaca değinmek isterim.
• Kanun'la Vergi Usul Kanunu’nda yapılan ve ihtilafları her aşama sonlandırmayı amaçlayan, ancak her aşamada bir önceki aşamaya göre maliyeti yükselten bir yapı kuran sistem, oldukça karışık olması dışında son derece olumlu.
• Sporcu ve hakem ücretleri ile telif kazançlarını daha adil ve eşitlikçi bir yapıda vergilemeyi amaçlayan düzenlemeler, yetersiz ancak olumlu.
• Çalışanlara toplu taşıma kartı, bileti veya benzeri ödeme araçlarının temini şeklinde yapılan ücret ödemelerinin, belli sınır dahilinde gelir vergisinden istisna tutulması olumlu bir düzenleme.
• Uyumlu mükelleflere sağlanan vergi indiriminde koşulların daha esnek hale getirilmesi olumlu. Recep Bıyık
https://www.dunya.com/kose-yazisi/genel-olarak-7194-sayili-kanun/458447
