I- GİRİŞ
Sosyal Güvenlik Mevzuatı açısından işyeri tescili yükümü, işyerinde sigortalı çalıştırılması ile başlayan bir yükümdür. Genel olarak işverenler, örneği Kurum’ca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya tarihte, Kurum’a vermekle yükümlüdürler. Bu temel esasın, süre açısından bazı istisnaları olduğu gibi bildirge verme yükümlülüğü açısından da istisnai durumları bulunmaktadır. Bu durumlardan birisi olan şirket kuruluşunun ticaret sicili memurluklarına bildirilmesi halinde yapılan bu bildirim Kurum’a yapılmış sayılacağına dair durumdur.
Bu yazımızın konusu, bahse konu istisnai durumda yani 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı çalıştırılmasa dahi ticaret sicil müdürlüklerince tescil edilen şirket kuruluşlarına istinaden işyeri tescilleri otomatik olarak yapılırken hangi tarihin esas alınacağı, diğer bir ifadeyle şirket kuruluşu aşamasında çalıştırılacağı bildirilen sigortalıların tescilinin nasıl yapılacağına dair olacaktır.
II- TESCİL İŞLEMLERİ OTOMATİK OLARAK YAPILAN İŞYERLERİ VE SİGORTALILAR HANGİLERİDİR?
Bilindiği üzere, 10.03.2018 tarihli ve 30356 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7099 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 18. maddesiyle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 11. maddesinde, 19. maddesiyle de 5510 sayılı Kanun’un 100. maddesinde değişiklik yapılmıştır. Buna göre ilgili Kanun hükümleri aşağıda belirtildiği gibidir.
5510 sayılı Kanun’un “İşyeri, İşyerinin Bildirilmesi, Devri, İntikali Ve Nakli” başlıklı 11. maddesinde;
“İşyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir.
İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır.
İşveren, örneği Kurum’ca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kurum’a vermekle yükümlüdür (Değişik ikinci cümle: 15.02.2018-7099/18 md.). Şirket kuruluşunun ticaret sicili memurluklarına bildirilmesi halinde yapılan bu bildirim Kurum’a yapılmış sayılır ve ilgililerce ayrıca işyeri bildirgesi düzenlenmez. Ticaret sicili memurlukları, kendilerine yapılan bu bildirimi en geç on gün içinde Kurum’a bildirmek zorundadır.” hükmü; “Bilgi ve Belge İsteme Hakkı, Bilgi ve Belgelerin Kuruma Verilme Usulü” başlıklı 100. maddesinin 3. fıkrasında ise;
“…
Kurum, bu Kanun gereği verilecek her türlü belge veya bilginin internet, elektronik ve benzeri ortamda gönderilmesi hususunda, gerçek veya tüzel kişiler ile yazılı sözleşme ile yetki verilmiş gerçek veya tüzel kişilere izin vermeye, bu kişileri aracı kılmaya veya zorunlu tutmaya, Kurum’a verilmesi gereken her türlü belge, bildirge ve taahhütnamenin, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara verilmesini mecbur kılmaya, söz konusu belgeleri diğer kamu idarelerine ait formlarla birleştirmeye ve bu belgeleri kamu idarelerinin elektronik bilgi işlem ortamından almaya, bu kişilere yapılacak bildirimleri Kurum’a verilmiş saymaya, bu Kanun’un uygulaması ile ilgili işveren, sigortalı ve diğer kurum, kuruluş ve kişilerin talepleri üzerine veya re’sen düzenleyeceği her türlü bilgi ve belgeyi bilgi işlem ortamında oluşturmaya, bu şekilde hazırlanacak olan bilgi ve belgelerin sadece internet ve benzeri iletişim ortamından ilgili kişilere verilmesini kararlaştırmaya yetkilidir. Elektronik ortamda hazırlanacak bilgi ve belgeler adli ve idari makamlar nezdinde resmi belge olarak geçerlidir.” hükmü yer almaktadır.
Söz konusu değişiklikle birlikte, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı çalıştırılmasa dahi ticaret sicil müdürlüklerince tescil edilen şirket kuruluşlarına istinaden işyeri tescilleri otomatik olarak yapılmaya başlanılmış bulunmaktadır. Bahse konu uygulamaya dair usul ve esaslar Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 16.03.2018 tarihli ve 2018/11 sayılı Genelgesinde izah edilmektedir.
Adı geçen Genelge’nin “2.2. Ticaret Sicili Müdürlüklerince Tescil Edilen Şirket Kuruluşlarına İstinaden Otomatik İşyeri Tescili” başlıklı bölümünde; dosyanın hangi tarih itibariyle Kanun kapsamına alınacağının belirlenmesinde, şirket kuruluş dilekçesi ve bildirim formunda sigortalının çalıştırılmaya başlanacağına dair tarih bulunması halinde sigortalının çalıştırılmaya başlanılacağı tarihin, sigortalı çalıştırılacağına ilişkin tarihin bulunmaması halinde ise şirketin kuruluş tarihinin esas alınacağı, ancak şirket kuruluş tarihi esas alınarak Kanun kapsamına alınan işyerlerinde daha sonra sigortalı çalıştırılmaya başlanması halinde ise işyerinin Kanun kapsamına alınış tarihinin sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarih esas alınarak güncelleneceği öngörülmektedir.
Bununla birlikte, 5510 sayılı Kanun’un;
- maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, Kurum’a ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar verilen sigortalı işe giriş bildirgelerinin süresinde verilmiş sayılacağı,
- maddesinin üçüncü fıkrasında ise, Kurum’a verilmesi gereken her türlü belge, bildirge ve taahhütnamenin, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara verilmesini mecbur kılmaya, söz konusu belgeleri diğer kamu idarelerine ait formlarla birleştirmeye ve bu belgeleri kamu idarelerinin elektronik bilgi işlem ortamından almaya, bu kişilere yapılacak bildirimleri Kurum’a verilmiş saymaya Kurum’un yetkili olduğu, hüküm altına alınmıştır.
Bu bağlamda, sözü edilen yetki kapsamında, şirket kuruluş aşamasında ticaret sicil müdürlüklerince on-line aktarılan bilgilere göre otomatik işyeri tescili yapılan işyerleri için, sigortalı çalıştırılacağına ilişkin bildirimlerin şirket kuruluşu aşamasında da alınabilmesine ve alınan bu bilgilere göre sigortalı tescil işlemlerinin yapılmasına yönelik çalışmalar Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tamamlanmış bulunmaktadır. Bu doğrultuda, şirket kuruluş aşamasında çalıştırılacak sigortalılara ilişkin sigortalı tesciline esas olan bilgileri, ticaret sicil memurluklarınca, Sosyal Güvenlik Kurumu’na, on-line olarak aktarılan sigortalıların tescil işlemleri otomatik olarak yapılacak olup, bu sigortalılar için ayrıca sigortalı işe giriş bildirgesi verilmesi gerekmemektedir.
Ancak, otomatik tescil yapılan işyerleri için şirket kuruluş aşamasında çalıştıracağı sigortalılara ilişkin bildirimde bulunulmayan işyerlerinde çalıştırılacak sigortalıların işe giriş bildirimleri hususunda cari usullere göre işlem yapılacağı da bilinmelidir.
III- SONUÇ
Sonuç olarak, ticaret sicili müdürlüklerince tescil edilen şirket kuruluşlarının hangi tarih itibariyle 5510 sayılı Kanun kapsamına alınacağının belirlenmesinde, şirket kuruluş dilekçesi ve bildirim formunda sigortalının çalıştırılmaya başlanacağına dair tarih bulunması halinde sigortalının çalıştırılmaya başlanılacağı tarihin, sigortalı çalıştırılacağına ilişkin tarihin bulunmaması halinde ise şirketin kuruluş tarihi esas alınacaktır. Ancak şirket kuruluş tarihi esas alınarak Kanun kapsamına alınan işyerlerinde daha sonra sigortalı çalıştırılmaya başlanması halinde ise işyerinin Kanun kapsamına alınış tarihinin sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarih esas alınarak güncellenecektir. Bununla birlikte, şirket kuruluş aşamasında çalıştırılacak sigortalılara ilişkin sigortalı tesciline esas olan bilgileri, ticaret sicil memurluklarınca, Sosyal Güvenlik Kurumu’na, on-line olarak aktarılan sigortalıların tescil işlemleri otomatik olarak yapılacak olup, bu sigortalılar için ayrıca sigortalı işe giriş bildirgesi verilmesi gerekmemektedir. Ayrıca, otomatik tescil yapılan işyerleri için şirket kuruluş aşamasında çalıştıracağı sigortalılara ilişkin bildirimde bulunulmayan işyerlerinde çalıştırılacak sigortalıların işe giriş bildirimleri hususunda cari usullere göre işlem yapılacaktır. http://www.y-akademi.com/ik/201908_CB.htm
Coşkun BİLGİN*
Yaklaşım / Ağustos 2019 / Sayı: 320
* Fatih Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü, Sosyal Güvenlik Denetmeni
