Ticari defterlerin delil olması hususu 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda düzenlenmiş olup, bu Kanununun 222‘inci maddesine göre, ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için;
Kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş,
Açılış ve kapanış onayları yaptırılmış,
Defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması şarttır.
Bu şartlar, ticari defterlerin delil olarak kabul edilebilmesi için aranmaktadır.
Yukarıda sayılan şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi ve halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi içinse;
Diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması,
Veya ilgili hususta hiç bir kayıt içermemesi,
Yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir.
Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları ise sahibi aleyhine delil olur.
Dolayısıyla, ticari defterlerinin lehine delil olması için gerçek ve tüzel kişi tacirlerin, ticari defterlerini eksiksiz olarak tutmaları, açılış ve kapanış onaylarını usulüne uygun şekilde ve zamanında yaptırmaları gerekir.
Konumuz e-defterin lehe delil olma özelliği kazanması için yapılması gerekenler olduğundan konuyu e-defter yönünden aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
E-defter, şekil hükümlerinden bağımsız olarak Vergi Usul Kanununa ve/veya Türk Ticaret Kanununa göre tutulması zorunlu olan defterlerde yer alması gereken bilgileri kapsayan elektronik kayıtlar bütünü olarak tanımlanabilir.
E-defter beratı, e-defter oluşturulduktan sonra üçüncü kişiler nezdinde geçerlilik kazanabilmesi için deftere ait belli bilgiler ile defterin imza ve mühür değerinin Gelir İdaresi Başkanlığına (GİB) mühürlenmek üzere aktarılması amacıyla hazırlanan XML dosyasıdır.
Elektronik defterler, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından onaylanan beratları ile birlikte Vergi Usul Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu kapsamında geçerli kanuni defter olarak kabul edilecektir.
E-defter tutma sürecinde hesap döneminin ilk ayının beratının alınması açılış onayı, son ayının beratının alınması ise kapanış onayı yerine geçer.
Bu bağlamda ticari defterlerin Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 222‘inci maddesine göre delil olarak kabul edilebilmesi için;
Kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş,
E-defterlerin açılış ve kapanış onayları için hesap döneminin ilk ayının beratı ile son ayının beratların Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından onaylanması,
Defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması gerekmektedir.
Tabii ki, bu koşulların yanı sıra aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ihtilaflı tarafın ticari defterlerdeki kayıtların bunlara aykırı olmaması,
Veya ilgili hususta hiç bir kayıt içermemesi,
Yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekmektedir.
Diğer taraftan önemli diğer bir husus da, dönem içinde yapılan yevmiye kayıtlarının lehe delil sayılması için yevmiye kaydının yapıldığı aya ait yevmiye defter e-beratları ile büyük defter e-beratlarının da Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından onaylanması gerekmektedir.
E-defter uygulamasında kağıt ortamında tutulan defterlerde olduğu gibi, açılış ve kapanış onaylarının yapılması tek başına yeterli olmamakta ihtilaflı olan aya ilişkin defter kayıtlarının delil olması için o aya ait e-beratların da Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından onaylanması gerekmektedir. Hüseyin Yörükoğlu
