I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu() ile bir takım yükümlülükler getirilmiş olup, bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde ise aynı Kanun’un 102. maddesi ile işverenlere uygulanacak olan idari para cezalarına yer verilmiştir. Bu yükümlülüklerin bazılarının yerine getirilmemesi halinde ceza miktarına kanunen bir üst sınır getirilmiştir. Cezalarda üst sınır uygulamasında her yıl belirlenmekte olan asgari ücret baz alınmaktadır. Asgari ücret her yıl 4857 sayılı İş Kanunu’nun 39. maddesine istinaden Asgari Ücret Tespit Komisyonu tarafından tespit edilmekte olup, komisyonun 25.12.2018 tarih 2018\1 sayı ile almış olduğu kararla 2019 yılı için de uygulanacak olan asgari ücreti tespit etmiştir(). Söz konusu karara istinaden 01.01.2019-31.12.2019 tarihleri arasında işçinin bir günlük ücreti 85,28-TL, aylık ücreti ise 2.558,40-TL (Brüt) olarak belirlenmiştir. Bu itibarla 2019 yılında idari para cezalarında uygulanacak olan üst sınır yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

II- ÜST SINIR UYGULANMAKTA OLAN YÜKÜMLÜLÜKLER

5510 sayılı Kanun’da sigortalı, işyeri ve işveren tanımlarına ayrı ayrı yer verilmesi uygun olacaktır. 5510 sayılı Kanun’a göre;

“Sigortalı; Kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi,

İşveren; Kanun’un 4\1- (a) ve 4\1-(c) bentlerine göre sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları,

İşyeri ise; sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerler olarak tanımlanmaktadır.”().

Bu tanımlamalardan hangi yükümlülüklerin ihlale girmesi halinde işverenlere idari para cezasında üst sınır dikkate alınacağı hususları aşağıda belirtilmiştir.

a- 5510 sayılı Kanun’un 4 ve 5. maddelerine tabi çalıştırdıkları sigortalılar ile sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalılara ait aylık prim ve hizmet belgelerini en geç çalıştırdıkları ayı takip eden ayın 23’üne kadar vermemeleri halinde ayrıca eksik gün bildirimi yapılmaması veya geçersiz sayılması halinde idari para cezalarında üst sınır uygulanmaktadır(). 

Bilindiği üzere yasal süresi geçtikten sonra verilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinin asıl veya ek olması durumu farklılık arz etmektedir. Anılan belgenin asıl olması durumunda belgede kayıtlı her bir sigortalı için aylık asgari ücretin 1/5 i oranında ceza uygulanmakta iken, belgenin ek olması halinde ise belgede kayıtlı her bir sigortalı için aylık asgari ücretin 1/8 oranında ceza uygulanmaktır. Ancak söz konusu belgelerin Kurum’ca re’sen düzenlenmesinde belgede kayıtlı her bir sigortalı için aylık asgari ücretin yarısı oranında idari para cezası uygulanmakta olup, uygulanmakta olan bu cezalar her hâlükârda brüt asgari ücretin 2 katını geçmemektedir. Sigortalılara ait gün ve\veya kazancın Kurum’ca bildirilmediği veya eksik bildirildiği mahkeme kararı, denetim elemanları, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleriyle Kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde ise belgenin asıl veya ek olup olmadığına bakılmaksızın direk aylık asgari ücretin 2 katı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Bu itibarla yasal süresi geçtikten sonra verilen asıl, ek aylık prim ve hizmet belgeleri ile Kurumca re’sen düzenlenen aylık prim ve hizmet belgeleri dolayısıyla 2019 yılında her bir ay için uygulanacak olan ceza tutarı 5.116,80 TL’yi (2.558,40*2) geçemeyecektir.

Örnek 1: A Ltd Şti.’ne ait 150 çalışan için verilmesi gereken 2019/Ocak ayı aylık prim ve hizmet belgesinin işveren vekili tarafından yasal süresi dışında 2019/Mart ayında verilmesi durumunda üst sınır uygulaması nedeniyle asgari ücretin iki katını geçmemek üzere 5.116,80-TL tutarında idari para cezası uygulanacaktır. 

b- Bir diğer üst sınır uygulaması 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinde belirtilen yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde karşımıza çıkmaktadır. Kurum’ca yapılan yazılı ihtara rağmen on beş gün içinde veya ek süre verilmişse verilen ek süre içerisinde işverenlerin mücbir sebep olmaksızın kayıt ve belgelerini ibraz etmemesi, eksik ibraz etmesi veya kayıt ve belgelerin ibraz edilmesine rağmen defter ve belgelerdeki geçersizlik hallerinde uygulanacak olan idari para cezalarına üst sınır getirilmiştir.

Yazılı ihtara rağmen on beş gün içinde veya ek süre verilmişse verilen ek süre içerisinde mücbir sebep olmaksızın kayıt ve belgelerini ibraz etmeyen veya eksik ibraz eden işverenlere; bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü ise brüt asgari ücretin on iki(12) katı tutarında, diğer defterleri (işletme, serbest meslek kazanç defteri vs.) tutmakla yükümlü ise brüt asgari ücretin altı(6) katı tutarında, defter tutmakla yükümlü değilse (basit usule tabi vergi mükellefi, özel bina inşaatı işvereni vs.) brüt asgari ücretin üç(3) katı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

Yine işverenler Kurum’ca istenilen kayıt ve belgeleri yasal süresinde ibraz etmiş olmakla birlikte, yapılan inceleme neticesinde ilgili kayıt ve belgelerde geçersizlik tespit edilmesi halinde de her bir geçersiz olan ay için aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır. Ancak her hâlükârda kayıt ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle uygulanması gereken idari para cezası miktarını geçemeyecektir. Dolayısıyla kayıt ve belgelerde geçersizlik tespit edilmesi halinde bilanço esasına göre defter tutmakla yükümlü ise aylık brüt asgari ücretin on iki katını, diğer defterleri tutmakla yükümlü ise aylık brüt asgari ücretin altı katını, defter tutmakla yükümlü değilse asgari ücretin üç katını aşmayacak şekilde idari para cezası öngörülmektedir. 2019 yılı için kayıt geçersizliği nedeniyle uygulanacak olan idari para cezalarında işyerinin bilanço esasına göre defter tutması halinde 30.700,80 TL, diğer defterleri tutmakla yükümlü ise 15.350,40 TL ve defter tutmakla yükümlü değil ise 7.675,20 TL idari para cezası uygulanacaktır.

Örnek 2: Örnek 1’deki firmanın 2016/Ocak-2018/Aralık dönemine ait kayıt ve belgeleri incelenmek üzere istenilmiştir. 15.01.2019 tarihinde tebliğ edilen kayıt ve belgeler yasal süresi içerisinde ibraz edilmiştir. Yapılan incelemede bordroların Kanunun 102nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinin 5 numaralı alt bendinde sayılan hususları ihtiva etmediği tespit edilmiştir. Bu durumda bahse konu yükümlük dolayısıyla idari para ceza miktarı 12 brüt asgari ücreti geçtiğinden üst sınır uygulaması dolayısıyla 30.700,80 TL tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

c- Yine işten ayrılış bildirgesinin 5510 sayılı Kanun’un 9. maddesinde belirtilen süre içerisinde Kurum’ca belirlenen şekle ve usule uygun olarak verilmemesi ya da Kurum’ca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda gönderilmemesi halinde işverenlere bir takvim ayında işlenen bu fiillerden dolayı tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla idari para cezası uygulanmaktadır().

Burada da çalışanlara ait işten ayrılış bildirgesinin yasal süresi içerisinde Kurum’ca belirlenen şekle ve usule uygun olarak verilmemesi ya da Kurum’ca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda gönderilmemesi halinde işverenlere uygulanacak olan idari para cezasında da üst sınır belirlenmiştir.

d- Son olarak muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde, sigortalıların işyerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu, gerçeğe aykırı bildiren her bir işyeri için aylık asgari ücreti geçmemek üzere meslek adı ve kodu gerçeğe aykırı bildirilen sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacağı öngörülmüştür().

III- SONUÇ

Belirtildiği üzere 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 102. maddesi ile aylık prim ve hizmet belgelerinin, sigortalı işten ayrılış bildirgelerinin yasal süresinde ve belirtilen usulde verilmemesi ile yine işyeri kayıt ve belgelerinin usulüne uygun olarak tutulmaması ve 01.07.2019 tarihinde uygulanması öngörülen sigortalıların işyerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu gerçeğe aykırı bildirilmesi durumlarında idari para cezası uygulanmaktadır. Söz konusu fiillerin ihlali dolayısıyla uygulanacak olan idari para cezalarında yukarıda belirtildiği üzere üst sınır tutarlarını aşması halinde belirlenen brüt asgari ücret esas alınarak üst sınır baz alınmaktadır. Asgari Ücret Tespit Komisyonu 25.12.2018 tarih 2018\1 sayılı kararı ile asgari ücreti 01.01.2019-31.12.2019 dönemi için günlük 85,28 TL, aylık ise 2.558,40 TL (Brüt) olarak belirlemiştir. http://www.y-akademi.com/ik/201903_ka.htm

Kemal AKYOL*

E-Yaklaşım / Mart 2019 / Sayı: 315

5510 sayılı Kanun, 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Karar, 27.12.2018 tarihli ve 30638 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

5510 sayılı Kanun’un 3,11 ve 12. maddeleri

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102 ve 103. maddeleri

5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin j bendi

Söz konusu yükümlülük Muhtasar ve Prim Hizmet beyannamesi Genel Tebliği’nde yapılan değişiklik ile 01.07.2019 tarihine ertelenmiş olup, anılan değişikliğe dair Tebliğ 27.10.2018 tarih ve 30578 sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.