Vergi mükellefleri tarafından, ticari defter ve belgelerinin vergi incelemesine yetkili olanlara ibrazı zorunludur. 213 sayılı VUK hükümlerine göre vergi incelemesine yetkili olanlara mükellefler tarafından defter ve belgelerin vergi incelemesi için ibrazı zorunludur.(1) Özellikle KDV uygulamasında KDV indirimi açısından mükellefler tarafından kullanılan defter ve belgelerin ibrazı gerekmektedir. İbraz edilmeyen kayıtların mükellef beyanlarının doğruluğunun tespiti açısından defter ve belgelerin “kanıt” olarak gösterilmesi mümkün bulunmamaktadır. 213 sayılı VUK’a göre mükellefler tarafından defter, kayıt ve belgelerini 5 yıl saklanması ve bu müddet içerisinde istenildiği takdirde incelemeye yetkili olanlara ibraz edilmesi zorunludur.(2) Ancak uygulamada kimi zaman mükelleflerin defter, kayıt ve belgelerini vergi inceleme elemanlarına ibraz etmeyip bilahare vergi mahkemesi aşamasında mahkemeye veya bilirkişiye ibrazı yoluna gittikleri görülmektedir. İnceleme elemanı tarafından defter ve belgeleri istenilen mükellefin 15 gün içerisinde ibrazı gerçekleşmemesi halinde inceleme elemanları bu işlemi bir kez daha yazılı olarak talep etmektedirler.(3)
Bazı durumlarda inceleme elemanları mükelleflerin muhasebecileri ile telefonla temasa geçerek mükelleflerin defter, kayıt ve belgelerini talep edebilmektedirler. Defter ve belge ibraz etmeme nedeniyle mükelleflerin genellikle KDV indirimlerinin reddedilmiş olduğunu görmekteyiz. Bazı hallerde mükellefler defter ve belgelerini daha sonra vergi mahkemesine veya temyiz safhasında da Danıştay’a ibraz edebilmektedirler. Yaşanan bir olayda, mahkemeye ibraz edilen defterlerini mahkemece vergi idaresinin incelenmesine sunulması şeklinde ortaya çıkmaktadır.(4)
Yaşanan bir olayda, önceki aşamalarda inceleme elemanlarına ibraz edilmeyip, daha sonra vergi mahkemesine ibraz edilen defter ve belgeler nedeniyle mahkeme tarafından verilen karara göre incelemenin önceki aşamalarda idare tarafından bir şekilde yerine getirilmemiş olması daha sonra mahkeme kararına göre idarenin yeniden inceleme yapmasının mümkün olabileceğine karar vermiştir.(5)
Öte yandan, Danıştay 7. Dairesi tarafından verilen bir kararda da şöyle denilmektedir: “Davada, mahkemece, biçimsel kurallara uygun ve gerçek mahiyetle uygun olup olmadıklarının saptanması amacıyla, kendisine sunulan defter ve belgeler üzerinde davalı vergi idaresince inceleme yapılmasına olanak sağlanması ve idarece yapılacak bu incelemenin sonucu alındıktan sonra uyuşmazlığın karara bağlanması gerektiğinden, dava hakkında bu yapılmadan hüküm tesisinde isabet bulunmadığına” şeklinde karar verilmiştir.(6)
Yine, Danıştay VDDGK tarafından verilen bir kararda, defter ve belgelerin yangın dolayısıyla zayi olması nedeniyle inceleme elemanına ibraz edilmemesi durumunda belgelerin temin olunarak ilgili mahkemeye ibraz edilmesi suretiyle açılan bir dava şöyle karara bağlanmıştır: “indirim konusu yapılan katma değer vergilerinin davacı şirkete yapılan teslim veya hizmetler dolayısıyla düzenlenen fatura ve benzeri belgelerde yer alıp almadığının tespiti için, ibraz edilecek bu faturalardan vergi dairesi de haberdar edilip, gerçek mal teslimi ve hizmeti alımına ilişkin olup olmadıklarının araştırılması ve gerekirse bu konuda bilirkişi incelemesi yaptırılması ve bu araştırmaların sonuçları değerlendirilmek suretiyle karar verilmesi gerektiği” ne hükmetmiştir.(7)
Özetlemek gerekirse, mükellefler tarafından vergi incelemesi sürecinde denetim elemanına sunulmayan defter ve belgelerin bilahare mahkemeye sunulması da mümkündür.(8) Böylece, mahkeme bu kayıtların idare tarafından ivedi bir biçimde incelenmesi sağlanılarak buna göre mahkemeler tarafından sonuca göre karar verilecektir.(9) Nazlı Gaye Alpaslan
---------------------------------------
[2]213 sayılı VUK mük. md. 355, md.148
[4]Bkz. ayrıntılı açıklamalar için, DOĞRUSÖZ A.Bumin, “İnceleme Elemanına İbraz Edilmeyen Defterlerin Mahkemeye İbrazı”.
[5]İzmir 4. Vergi Mahkemesi, 03.06.2009 gün ve E:2007/387-K:2009/871 sayılı kararları.
[6]Dnş.7. D.’nin, 23.10.2001 tarih ve E. 2000/6421, K. 2001/3253 sayılı Kararı
[7]DVDDGK’nın, 15.02.2002 tarih ve E. 2001/324, K. 2002/87 sayılı Kararı.
[8]Ayrıntılı bilgi için bkz. KIZILOT Şükrü, KDV Kanunu Uygulaması, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, s.1444, Ankara 2010.
[9]Dnş. 11. D. 2.3.1998 gün ve E:1997/700-K:1998/690 sayılı kararları.
