İşverenlere sağlanan istihdam teşvik ve desteklerinden yararlanabilmek için teşviklere göre farklılık gösteren şartlar bulunmakla birlikte, hemen hemen teşvik ve desteklerin tamamında sigortası işçi çalıştırılmaması veya sahte sigortalı bildiriminde bulunulmaması şartı yer almaktadır.
Daha önceleri herhangi bir sınırlama olmaksızın, kayıt dışı (sigortasız) işçi çalıştırdığı veya fiilen çalışmayan kişileri sigortasız olarak Kuruma bildirdiği (sahte sigortalı bildirimi) tespit edilen işverenlerin yararlandıkları istihdam teşvik ve destekleri bir yıl süreyle kesilirdi. Çünkü 5510 sayılı Kanunun 6322 sayılı Torba Kanunla değiştirilen Ek 2 nci maddesinin dördüncü fıkrasında aynen “Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi halinde işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz.” hükmü yer alıyordu.
Ancak 8 Mart 2017 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6824 sayılı Torba Kanun ile 5510 sayılı Kanuna eklenen Ek 14 üncü madde ile 1 Nisan 2017 tarihinden geçerli olmak üzere bu konuda esneklik getirildi. (Bkz. Sigortasız İşçi Çalıştıranlara Teşvikten Yararlanma Kolaylığı Geldi başlıklı yazı.) Ayrıca SGK konuya ilişkin olarak 2017/18 sayılı Genelgeyi yayımladı.
Bu Düzenleme Diğer Şartlar İçin Geçerli Değil
Bu yeni düzenlemeyle getirilen esneklik sadece sigortasız işçi çalıştırılması veya sahte sigortalı bildirimi konusuyla sınırlı olup; prim belgesinin süresinde verilmesi ve primlerin süresinde ödenmesi, işverenin Kuruma borcunun olmaması gibi teşvik – destek ve indirimlerden yararlanmada aranan diğer şartlar için geçerli değildir, o şartlar yine aynen aranacaktır. Aynı şekilde bu yeni düzenlemeyle getirilen esneklik söz konusu maddede istisna tutulan veya bu madde yayımlandıktan sonra getirilen teşvik – indirim ve destekler için geçerli olmayacak. Bu konuda ayrıntılı bilgi ve açıklama aşağıda yer almaktadır.
Yeni Düzenlemeye Göre Teşviklerin Kesileceği Haller ve Süresi
Mahkeme kararı sonucunda veya yapılan kontrol ve denetimlerde sigortasız işçi çalıştırıldığı veya sahte sigortalı bildiriminde bulunulduğu tespit edilen işyerlerinin yararlandığı teşvik – destek ve indirim ilk tespitte 1 ay süreyle kesilecek.
İlk tespit tarihinden itibaren 3 yıl içinde bu konuda herhangi bir tespit yapılması halinde, yapılan her tespit için bu sefer 1’er yıl süreyle yararlanılan teşvik – destek ve indirim kesilecek.
Öte yandan söz konusu maddenin üçüncü fıkrası uyarınca da beş kişiden fazla olmamak koşuluyla, sigortasız çalıştırıldığı veya fiilen çalışmadığı halde Kuruma sigortalı olarak bildirildiği tespit edilen kişi sayısı, işyerinde çalıştırılan toplam sigortalı sayısının yüzde 1’ini aşmıyorsa, bu durumda işyerinin teşvik – destek ve indirimi kesilmeyecek, yani 5 kişiyi geçmemek üzere sigortasız çalıştırıldığı veya sahte sigortalı olarak bildirildiği tespit edilen kişi sayısı işyerinde çalışan işçi sayısın yüzde 1’ini aşmıyorsa, teşvik – destek ve indirimin kesilmesi yönünden o işyeri hakkında herhangi bir işlem yapılmayacak.
Toplam Sigortalı Sayısı Nasıl Tespit Edilecek – Uygulama Nasıl Olacak ?
İşyerinde sigortasız işçi çalıştırıldığı veya fiilen çalışmayan kişi ya da kişilerin sigortalı olarak Kuruma bildirildiği yönündeki tespite ilişkin olarak denetim elemanları tarafından işyeriyle ilgili olarak düzenlenmiş olan tutanağın düzenlendiği / mahkeme kararının kesinleştiği / resmi kurum ve kuruluşlardan alınan yazıların Kuruma intikal ettiği ayla ilgili olarak Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı toplam sigortalı sayısı dikkate alınacak. Sigortasız çalıştırıldığı veya sahte sigortalı olarak bildirildiği tespit edilen kişi sayısı, bu şekilde dikkate alınan prim belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısının yüzde 1’ini aşıyorsa veya toplam sigortalı sayısının yüzde 1’ini aşmamakla birlikte beşten fazla ise tespit tarihini takip eden aybaşından itibaren geçerli olmak üzere bu işyerinin yararlandığı teşvik – destek ve indirim kesilecek. Bu kesme (yasaklama) işlemi ilk tespitte bir ay, ilk tespit tarihinden itibaren üç yıl içinde tekrar eden ve yasaklama kapsamına giren her bir tespit için birer yıl süreyle uygulanacak. Prim belgelerindeki toplam sigortalı sayısı, dikkate alınan aya ilişkin olarak Kuruma verilen asıl ve ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısından, iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalı sayısı düşülmek suretiyle hesaplanacak. Birden fazla işyeri olan işverenler için, sadece tespitin yapıldığı işyerinden verilen prim belgeleri dikkate alınacak, diğer işyerleri dahil edilmeyecek.
Genelgedeki gibi örnek verilecek olursa; işyerinde 11 Mart 2019 tarihinde yapılan denetim sonucu iki kişinin sigortasız olarak çalıştırıldığı, bir kişinin de çalışmadığı halde o işyerinden sigortalı olarak Kuruma bildirildiği tespit edilmiş ve o işyerinden 2019/Mart ayına ilişkin olarak Kuruma verilmiş olan prim belgesinde kayıtlı sigortalı sayısının 90 kişi olduğu görülmüşse, tespit edilen 3 kişi toplam sigortalı sayısının yüzde 1’ini aştığından bu işyerinin yararlandığı teşvik – destek ve indirim 1 aylığına kesilecek. Bu işyerinde 11 Mart 2019 tarihinde yapılan denetimde sadece bir kişinin sigortasız çalıştırıldığı veya sadece bir kişinin sahte sigortalı olarak bildirildiği tespit edilmiş olsaydı, bu durumda tespitteki kişi sayısı toplam işçi sayısının yüzde 1’ini geçmediği kabul edilerek herhangi bir teşvik – destek ve indirim kesme işlemi yapılmayacaktı.
Üç Yıllık Sürenin Hesaplanması – Uygulanması
Üç yıl içerisinde işyeriyle ilgili olarak yapılacak ilk tespitten sonraki her tespit için yararlandırılan teşvik – destek ve indirim bir yıl süreyle kesileceğinden, bu üç yıllık sürenin doğru hesaplanması büyük önem taşımaktadır.
Mahkeme kararıyla veya yapılan kontrol ve denetimlerde sigortasız olarak çalıştırıldığı ve/veya sigortalı olarak bildirildiği halde fiilen çalışmadığı tespit edilen kişi sayısı, Kuruma bildirilen toplam sigortalı sayısının yüzde 1’ini aşmıyor ve beşten fazla da değilse, o işyeriyle ilgili olarak herhangi bir teşvik – destek ve indirim kesme işlemi yapılmayacağı gibi, bu durum o işyeri için ilk tespit olarak da sayılmayacak ve üç yıllık süre de başlamayacak. Yani bu tespitten sonra üç yıl içerisinde o işyeriyle ilgili teşvik – destek ve indirim kesme işlemi yapılmasını gerektiren herhangi yeni bir tespit yapılması halinde bu tespit üç yıl içerisinde yapılmış ikinci tespit olarak kabul edilmeyecek, ilk tespit kabul edilip kesme işlemi sadece 1 ay için yapılacak.
Üç yıl geçtikten sonra yapılan her tespit de aynı şekilde ilk tespit kabul edilip, kesme işlemi bir ay için yapılacak. Yani bir tespitin ilk tespitten sonra yapılmış bir tespit olarak kabul edilmesi ve kesme işleminin bir yıl süreyle uygulanabilmesi için ilk tespit tarihinden itibaren üç yıllık süre içerisinde yapılmış bir tespit olması gerekecek.
Alt İşvereni (Taşeronu) Olan İşyerlerinin Durumu
Alt işveren (taşeron) çalıştıran işyerlerinde, asıl işverenle ilgili olarak yapılan tespitler alt işvereni etkilemeyecek, ancak alt işverenle ilgili tespitler ise alt işverenle birlikte asıl işvereni de etkileyecek. Örneğin; asıl işverenin teşvik – destek ve indirim kesme işlemi yapılmasını gerektirecek şekilde sigortasız işçi çalıştırdığı veya sahte sigortalı bildirimi yaptığı tespit edilirse bu sadece asıl işvereni etkileyecek, ancak alt işverenin teşvik – destek ve indirim kesme işlemi yapılmasını gerektirecek şekilde sigortasız işçi çalıştırdığı veya sahte sigortalı bildirimi yaptığı tespit edilirse bu durumda sadece alt işverenin değil asıl işverenin de yararlandığı teşvik – destek ve indirim bir süre kesilecek.
Yeni Düzenlemenin Geçerli Olacağı Teşvik – İndirim ve Destekler
Aşağıda listelenen teşvik – indirim ve desteklerle ilgili düzenlemelerin yer aldığı kanun maddelerindeki sigortasız işçi çalıştırmama, sahte sigortalı bildiriminde bulunmama şartlarıyla ilgili olarak yeni düzenleme esas alınacak, yani teşvik – destek ve indirimin kesilip kesilmemesi, kesilecekse hangi süreyle kesileceği konusunda yukarıda açıklanan şartlar geçerli olacak.
Yeni düzenlemenin geçerli olacağı teşvik – destek ve indirimler şunlar;
– Yurt içi ve yurt dışı 5 puanlık prim indirimi (5510/81-ı-i)
– İlave 6 puanlık prim indirimi (5510/81-2)
– Yatırım teşviki belgeleri kapsamında uygulanan teşvik (5510/Ek-2)
– Genç – kadın – mesleki belge sahibi işçinin istihdamında uygulanan teşvik (4447/Geçici 10)
– İşbaşı eğitim programını tamamlayan işçinin istihdamında uygulanan teşvik (4447/Geçici 15)
– Sosyal yardım alanların istihdamı halinde uygulanan teşvik (3294/Ek-5)
Yeni Düzenlemenin Dikkate Alınmayacağı Teşvik – İndirim ve Destekler
Aşağıda listelenen teşvik – indirim ve desteklerle ilgili olarak ise yeni düzenlemeyle getirilen esneklik dikkate alınmayacak, söz konusu teşvik – indirim ve desteklerin düzenlendiği kanun maddelerinde yer alan şartlar geçerli olacak. Örneğin sigortasız işçi çalıştırdığı veya sahte sigortalı bildiriminde bulunduğu tespit edilen işverenin asgari ücret desteği hiçbir esneklik gösterilmeksizin ve ilk tespit için geçerli olan bir aylık süreyle sınırlı olmaksızın kesilecek.
Yeni düzenlemenin dikkate alınmayacağı teşvik – destek ve indirimler şunlar;
– İlave istihdam teşviki (4447/Geçici 19)
– İşsizlik maaşı alanların istihdamında uygulanan teşvik (4447/50-5)
– Engelli sigortalı istihdamında uygulanan teşvik (4857/30)
– Araştırma – geliştirme ve tasarım faaliyetlerine ilişkin teşvik (5746/3)
– Kültür yatırımları ve girişimlerine ilişkin teşvik (5225/5)
– Sosyal hizmetlerden faydalananların istihdamı halinde uygulanan teşvik (2828/Ek-1)
– 2019 asgari ücret desteği (5510/Geçici 78)
– 2019 istihdam seferberliği (4447/Geçici 19)
– İşsizlik sigortası primi teşviki (4447/Ek 4)
– İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesine ilişkin teşvik (6331/7)
Teşvik – Destek Ve İndirimler Hakkında Ayrıntılı Bilgi
Yukarıda listelenen teşvik, destek ve indirimler hakkında ayrıntılı bilgi 2019 SGK Teşvik Rehberi sayfasında yer almaktadır.
Esman DİLLİ *
https://www.isvesosyalguvenlik.com/tesvik-destek-ve-indirimlerin-kesilmesinde-sinir
———–
* Başmüfettiş, Sosyal Güvenlik Kurumu
