I- GİRİŞ

Asgari işçilik uygulaması, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nın 85. maddesinde kendisine yer bulmuştur. Bu maddeye göre işverenler yaptıkları, üstlendikleri ihaleli işler ile inşaat işlerinden dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu’na yeterli miktarda işçilik bildirmek zorundadırlar.

Biz bu çalışmamızda özel sektör işverenlerin birbirine karşı taahhüt ve ifa ettikleri işlerden ötürü asgari işçilik araştırmasının yapılıp yapılamayacağını hususunu irdelemeye çalışacağız. 

II- ASGARİ İŞÇİLİK KAVRAMI, KAPSAMI VE ÖZEL SEKTÖR İŞVERENLERİN BİRBİRİNE KARŞI TAAHHÜT ETTİĞİ İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK

A- KAVRAMSAL AÇIKLAMA

Asgari işçilik uygulaması; Özel inşaat işlerinden, ihale konusu işlerden ve devamlı işyerlerinde yapılan işlerden dolayı söz konusu işlerde çalışsan sigortalıların Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilip bildirilmediklerinin, prime esas kazanç ve prim gün sayısı bakımından yeterli bildirimde bulunulup bulunulmadığının usul ve esasları Kurum’ca belirlendiği şekilde araştırılması veya incelenmesi işlemi olarak tanımlanabilir.

B- YASAL DAYANAK

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’un(1) 85. maddesinde “İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurum’un denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır. Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurum’ca araştırılır.” denilmektedir.  Buna göre kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, Kanunla kurula kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından yapılan ihale mevzuatına göre yapılan her türlü işlerden ve özel inşaat işlerinden dolayı Kurum’a yeterli miktarda işçilik bildirilip bildirilmediğinin Sosyal Güvenlik Kurumu’nca araştırılacağı hükme bağlanmıştır.

C- ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASININ KAPSAMI

Asgari işçilik uygulamasını kapsam olarak üç farklı kategoriye ayırabiliriz.

1- Gerçek ve tüzel kişilerce malzeme ve işçilik kullanmak suretiyle yapılan inşaatlar,

2- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda İdare olarak tanımlanan kurum veya kuruluşlar tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na veya 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre yani ihale mevzuatına göre ihale veya emanet suretiyle yaptırılan ve işçilik içeren her türlü ihale konusu işler (devamlı işyeri sigortalılarıyla yapılan ihale konusu işlerde dahi olmak üzere),

3- Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından hazırlanan ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlık Makamı’nın onayı ile uygulamaya konulan Genel Teftiş Programı’na alınan işyerleri hakkında işin yürütülmesi için gerekli olan asgari işçilik miktarının tespit edilmesi için yapılan genel denetimler olarak ifade edebileceğimiz sektörel asgari işçilik denetimleri asgari işçilik uygulaması kapsamında yer almaktadır.

D- ÖZELDEN ÖZELE YAPILAN İŞLER

Özel sektör işverenlerin birbirine karşı taahhüt ve ifa ettiği işlerde asgari işçilik uygulaması bakımından iki farklı durum ortaya çıkmaktadır.

Birincisi, özel sektör işverenlerinin özel sektör işverenlerine verdiği; Özel nitelikteki inşaatlarda, ödenen istihkak tutarı ile inşaatın yüzölçümünün metrekare birim maliyet tutarıyla çarpılması sonucu bulunacak yaklaşık maliyet bedeli mukayese edilerek yüksek olan tutara asgari işçilik oranı uygulanacaktır.

İkinci olarak ise; Kanun’un 85. maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen özel nitelikteki inşaat kapsamına girmeyen işlerde araştırma işleminin ünitelerce yapılmasına Kanunen imkân bulunmadığından, bu kapsamda yaptırılan işlerde son işçilik bildirim tarihleri itibariyle Kurumumuza borcun bulunmaması ve şikâyet ya da ihbarın olmaması kaydıyla, ilgili dosya memurunun, şefin ve müdür yardımcısının teklifi, il veya merkez müdürünün de onayını taşıyan teftişten sarfınazar tutanağı düzenlenmek suretiyle işyeri dosyasının işlemden kaldırılması gerekmektedir.

Yukarıda ifade edildiği üzere, yapılan işin konusu inşaat ise bundan dolayı bir asgari işçilik hesabının yapılacağı şayet bunun dışında bir hizmet ihalesi ise bu durumda asgari işçilik hesabının yapılmayacağıdır. Örneğin, özel bir sektöre yine özel firma tarafından sunulan güvenlik, temizlik vb. işlerden dolayı herhangi bir asgari işçilik incelemesi yapılmayacak olup işe giriş bildirgeleri, işten ayrılış bildirgelerinin kontrolü ve de işyerinin borcunun bulunmaması kontrolü sonrasında işyeri dosyası düzenlenecek bir sarfınazar tutanağı ile işlemden kaldırılacaktır.

III- SONUÇ

Yazımızın yukarıdaki kısımlarında ayrıntılı olarak belirtildiği üzere özel sektör işverenlerin özel sektör işverenlerine verdiği işlerden dolayı asgari işçilik uygulamasında iki farklı durum vardır;

• Birincisi yapılan iş inşaat ise bundan dolayı bir asgari işçilik hesabının yapılacağı,

• İkinci ise yapılan işin inşaat kapsamına girmeyen bir iş olması halinde bundan dolayı asgari işçilik araştırmasının/incelemesinin yapılmayacağıdır. Hüseyin GÜNER* Yaklaşım / Nisan 2019 / Sayı: 316

*           Sultangazi Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd., Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.