I- GİRİŞ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre, tacirler tarafından tutulması zorunlu olan ticari defterlerden birisi de yevmiye defteridir. Bu defter, kayda geçirilmesi gereken işlemlerin ilgili belge veya ispata dayanan evraktan çıkarılarak tarih sırasıyla ve madde halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. TTK hükümleri uyarınca, tacirler yevmiye defterini fiziki ya da elektronik ortamda tutabilirler. Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı, hem vergi Kanunlarına uyumun artırılması hem de kayıtdışılığın izlenerek önlenmesi amaçlarıyla, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 ile mükerrer 242. maddelerinin kendisine tanıdığı yetkiye dayanarak yayımladığı tebliğlerle bazı tacirlerin (mükelleflerin) yevmiye defterlerini elektronik ortamda tutmalarını zorunlu hale getirmiştir. Yevmiye defterinin kapanış onayı, defterin elektronik ortamda veya fiziki ortamda tutulmasına göre farklılık göstermektedir.
Elektronik ortamda tutulan yevmiye defterinin kapanış onayının şekli ve esasları, Ticaret Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca müştereken çıkarılan 1 sıra No.lu Elektronik Defter Genel Tebliği’nde düzenlenmiş olup bu çalışmada 2018 hesap dönemine ait yevmiye defterini elektronik ortamda tutan tacirlerin, bu defterin kapanış onayını hangi sürede ve nasıl yapacakları, kimlerin ticari defterlerini elektronik ortamda tutmak zorunda oldukları ile yevmiye defterinin kapanış onayının süresinde yapılmamış olması halinde tacir hakkında ne tutarda idari para cezası uygulanacağı ortaya konulmuştur.
II- TİCARİ DEFTERLERİNİ ELEKTRONİK ORTAMDA TUTMAK ZORUNDA OLAN TACİRLER
6102 sayılı TTK’da, tacirlere defterlerini elektronik ya da fiziki ortamda tutma hususunda seçimlik hak tanınmıştır. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı, hem vergi Kanunlarına uyumun artırılması hem de kayıtdışılığın izlenerek önlenmesi amaçlarıyla, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 ile mükerrer 242. maddelerinin kendisine tanıdığı yetkiye dayanarak yayımladığı 421([1]), 454([2]) ve 464([3]) sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri ile bazı tacirlere defterlerini elektronik ortamda tutma zorunluluğu getirmiş ve konuyla ilgili olarak “www.edefter.gov.tr” adresinde yayımlanan duyuruda;
a- 2017 hesap dönemi brüt satış hasılatı 10 Milyon TL ve üzeri olan mükelleflere: (İlgili hesap dönemine ilişkin gelir/kurumlar vergisi beyannamesinin verileceği tarihi takip eden hesap döneminin başından itibaren (normal hesap dönemine tabi olanlar için bu tarih 01.01.2019’dur),
b- 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (I) sayılı listedeki malların imali, ithali, teslimi vb. faaliyetleri nedeniyle Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’ndan lisans alan mükelleflere (Bayilik lisansı olanlar, münhasıran bu lisansa sahip olmaları nedeniyle bu bent kapsamında değerlendirilmeyecektir.)
(Lisans aldıkları tarihi izleyen hesap döneminin başından itibaren (lisans alma tarihi ile izleyen hesap dönemi arasındaki sürenin üç aydan kısa olması halinde isteyen mükellefler açısından bir sonraki hesap döneminin başından itibaren)
c- 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (III) sayılı listedeki malları imal, inşa ve ithal eden mükelleflere,
(Mükellefiyet tesis ettirdikleri tarihi izleyen hesap döneminin başından itibaren (mükellefiyet tesis tarihi ile izleyen hesap dönemi arasındaki sürenin üç aydan kısa olması halinde isteyen mükellefler bir sonraki hesap döneminin başından itibaren), e-Fatura ve e-Defter uygulamalarına geçme zorunluluğu getirildiği,
ç- Ayrıca, internet üzerinden mal ve hizmet satışı yapan ve 2017 hesap dönemi brüt satış hasılatı 5 Milyon TL ve üzerinde olan mükelleflere 01.01.2019 tarihi itibariyle e-Arşiv Uygulamasına geçme zorunluluğu getirildiğinden,
Bu kapsamda, belirtilen özellikleri haiz mükelleflerin vergisel uygulamalar bakımından hukuki bir sorun yaşamaması ve cezai işlemlere maruz kalmaması adına 31.12.2018 tarihine kadar (bu tarih dâhil) e-Fatura, e-Arşiv Fatura ve e-Defter uygulamalarına ilişkin gerekli başvurularını ve hazırlıklarını elektronik ortamda yapmaları gerektiği,
belirtilmiştir([4]).
III- ELEKTRONİK ORTAMDA TUTULAN YEVMİYE DEFTERİNİN KAPANIŞ ONAYINA İLİŞKİN SÜRE VE KAPANIŞ ONAYININ SÜRESİNDE YERİNE GETİRİLMEMESİNİN YAPTIRIMI
Elektronik Defter Genel Tebliği’nde, “Kapanış Onayı”nın; hesap döneminin son ayına ilişkin olarak alınan elektronik defter beratını, “Elektronik Defter Beratı”nın; elektronik ortamda oluşturulan defterlere ilişkin olarak, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen standartlara uygun bilgileri içeren ve Başkanlık mali mührü ile onaylanmış elektronik dosyayı, ifade ettiği, gerçek kişilerin elektronik defterlerini, ilgili olduğu ayı takip eden üçüncü ayın son gününe kadar kendilerine ait güvenli elektronik imza veya mali mühür ile imzalayacakları, tüzel kişilerin elektronik defterlerini, ilgili olduğu ayı takip eden üçüncü ayın son gününe kadar (Hesap döneminin son ayına ait defterler kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ayın son gününe kadar) kendilerine ait mali mühür ile onaylayacakları ve imzalı veya mühürlü defterler için berat dosyalarının oluşturularak, bu dosyaların Elektronik Defter Uygulaması aracılığıyla Gelir İdaresi Başkanlığı’nın onayına sunulacağı, belirtilmiştir.
Dikkat edileceği üzere, hesap döneminin son ayına ait elektronik defter beratının alınmasına ilişkin süre gerçek kişiler ile tüzel kişiler bakımından farklılık göstermektedir. Şöyle ki, hesap dönemi takvim yılı olan gerçek kişi tacirin Aralık/2018 ayına ait elektronik defter beratını en geç 31.03.2019 tarihine kadar, tüzel kişilerin ise 30.04.2019 tarihine kadar almaları gerekmektedir. Çünkü, Elektronik Defter Genel Tebliği’nde, tüzel kişilerin hesap döneminin son ayına ait elektronik defter beratını, kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ayın son gününe kadar vermelerine yönelik ayrıksı düzenleme yapılmıştır. Dolayısıyla, gerçek kişi tacirlerin 2018 hesap dönemine ait yevmiye defterinin kapanış onayı yükümlülüğünü yerine getirmeleri için Aralık/2018 ayına ait yevmiye defteri kayıtlarına ilişkin beratı en geç 31.03.2019 tarihine kadar, tüzel kişi tacirlerin de Aralık/2018 ayına ait yevmiye defteri kayıtlarına ilişkin beratı en geç 30.04.2019 tarihine kadar almaları gerekmektedir([5]).
6102 sayılı TTK’nın 562. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde; bu Kanun’un 64. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca gerekli onayları yaptırmayanların 4.000 TL idari para cezasıyla cezalandırılacağı, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17. maddesinin yedinci fıkrasında da idari para cezalarının, her yıl yeniden değerleme oranı esas alınarak artırılacağı hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla, 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı TTK’nın 562. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi hükmüne konu 4.000 TL tutarındaki idari para cezası, 2019 yılında 7.658 TL’ye ulaşmıştır([6]). Bu çerçevede, tacirin 2018 yılında tuttuğu yevmiye defterinin kapanış onayı için Aralık/2018 ayına ait beratı süresinde almaması durumunda hakkında 7.658 TL idari para cezası uygulanacaktır.
IV- SONUÇ
TTK hükümleri uyarınca, tacirler yevmiye defterini fiziki ya da elektronik ortamda tutabilirler. Ancak, Hazine ve Maliye Bakanlığı, hem vergi Kanunlarına uyumun artırılması hem de kayıt dışılığın izlenerek önlenmesi amaçlarıyla, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 ile mükerrer 242. maddelerinin kendisine tanıdığı yetkiye dayanarak yayımladığı tebliğlerle bazı tacirlerin (mükelleflerin) yevmiye defterlerini elektronik ortamda tutmalarını zorunlu hale getirmiştir. Yevmiye defteri bakımından, hesap döneminin son ayına ilişkin olarak alınan elektronik defter beratı kapanış onayı yerine geçmektedir. Hesap döneminin son ayına ait elektronik defter beratının alınmasına ilişkin süre gerçek kişiler ile tüzel kişiler bakımından farklılık göstermekte olup hesap dönemi takvim yılı olan gerçek kişi tacirin Aralık/2018 ayına ait elektronik defter beratını en geç 31.03.2019 tarihine kadar, tüzel kişilerin ise 30.04.2019 tarihine kadar almaları gerekmektedir. Aralık/2018 ayına ait yevmiye defteri kayıtlarına ilişkin elektronik defter beratını süresinde almayan tacirler hakkında ise 7.658 TL idari para cezası uygulanacaktır. Özkan ARSLAN* E-Yaklaşım / Nisan 2019 / Sayı: 316
* Ticaret Başmüfettişi
[1]14.12.2012 tarihli ve 28497 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[2]20.06.2015 tarihli ve 29392 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[3]24.12.2015 tarihli ve 29572 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[4]http://edefter.gov.tr/dosyalar/duyurular/DUYURU_BASVURU.pdf
[5]Bununla birlikte, Gelir İdaresi Başkanlığı yayımladığı sirkülerle beratların yüklenmesine ilişkin süreyi dolayısıyla da kapanış onayına yönelik süreyi uzatabilmektedir. Keza, 20.04.2018 tarihli, 103 seri No.lu Vergi Usul Kanunu Sirküleri uyarınca, tüzel kişilerin Aralık/2017 ayına ait beratların oluşturulmasına ve yüklenmesine yönelik süre, 30.04.2018 tarihinden 04.06.2018 tarihine uzatılmıştır. Bu nedenle, tacirler tarafından “www.edefter.gov.tr” adresinde yayımlanan duyuruların izlenmesi gerekmektedir.
[6]503 sıra no.lu VUK Genel Tebliği’ne göre Yeniden Değerleme Oranı % 23,73 olarak belirlenmiştir. (30.11.2018 tarihli, 30611 sayılı Resmi Gazete)
