Günümüzde pek çok iş yerinde yabancılar istihdam ediliyor. Yabancıları çalıştırmak isteyen işverenlerin, her ülkede olduğu gibi, mevzuata uygun davranmaları gerekiyor. Ülkemizde yabancıların çalışma izinlerini düzenleyen mevzuat 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’dur. 

Kapsamdaki yabancılar

Uluslararası İşgücü Kanunu’nun kapsamındaki yabancılar şu şekilde:

- Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan yabancılar,

- Bir işverenin yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya gören yabancılar,

- Staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar,

- Yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan kişiler. 

Çalışma izni olmadan yabancı çalıştırılması yasak

Kanunla kapsamdaki yabancıların, çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışmaları veya çalıştırılmaları yasaklanmış durumda. Öte yandan, diğer kanunlarda ya da Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelerde çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılar, bu kanuna göre çalışma izni almadan çalışabiliyor veya çalıştırılabiliyor.

Çalışma izni başvurusu

Yurt içinden yapılacak başvuruların doğrudan Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na, yurt dışından yapılacak başvurular ise konsolosluk ve büyükelçiliklere yapılması gerekiyor. Bununla birlikte, çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti ikamet izni yerine de geçiyor. Dolayısıyla, çalışma izni olan birinin ayrıca oturma izni almasına gerek yok. Diğer taraftan, yabancı işçinin, iş sözleşmesi feshedildiğinde çalışma izni de sona eriyor.

Türk çalışan sayısına dikkat

Yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenlerin Türk uyruklu çalışan sayısına dikkat etmeleri gerekiyor. Bu anlamda, Türk vatandaşlarının istihdamı öncelikli olduğundan, Türk çalışan sayısının en fazla 5’te 1’i kadar yabancı istihdam edilebiliyor. Buna göre, bir yabancı işçi çalıştırmak isteyen işverenin en az 5 Türk vatandaşı işçisi olması şart. 

Ön izin şartı 

Kanuna göre, sağlık ve eğitim hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ön izin alınması gerekiyor. Diğer taraftan, Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az 8 yıl çalışma izni olan yabancılar, süresiz çalışma iznine başvurabiliyor. Süresiz çalışma izni olan yabancıların, Türk vatandaşlarına tanınan haklardan yararlanması söz konusu. Türk soylu olduğu bildirilen, KKTC vatandaşı ve AB üyesi ülke vatandaşları ile bilimsel, kültürel, sanatsal veya sportif amaçla Türkiye’ye gelen başarılı yabancılar, çalışma izni konusunda istisnalardan yararlanabiliyorlar.

Çalışma izni kaç yıl süreyle verilir?

Çalışma izni;

- İlk başvuruda 1 yıl süreyle,

- Aynı işveren yanında çalışmak kaydıyla ilk uzatmada 2 yıl, ikinci uzatmada 3 yıl süreyle,

- İşveren değişmesi durumunda (çalışma izni transferi) yeni çalışma izni 1 yıl süreyle veriliyor.

Turkuaz Kart 

Turkuaz kart, ilk 3 yılı geçiş süresi olmak kaydıyla veriliyor. Geçiş süresi içinde iptal edilmeyen Turkuaz Kartta yer alan geçiş süresi kaydı, yabancının başvurusu halinde kaldırılıyor ve süresiz Turkuaz Kart veriliyor. Bu başvurunun, geçiş süresinin dolmasına 180 gün kalmasından itibaren, her durumda geçiş süresi dolmadan yapılması gerekiyor. Bu süre dolduktan sonra geçiş süresi kaydının kaldırılmasına ilişkin yapılan başvuru reddediliyor ve Turkuaz Kart geçersiz hale geliyor.

İzin yoksa idari para cezası var

Uluslararası İşgücü Kanunu’nda, yabancıların yasal düzenlemelere aykırı şekilde, yani çalışma izinleri olmaksızın çalışmaları durumunda uygulanacak idari para cezaları da düzenlenmiş durumda. Buna göre, 2019 yılı itibarıyla

- Çalışma izni olmaksızın bir işverene bağlı olarak çalışan yabancıya 3 bin 527 lira,

- Bağımsız çalışan yabancıya 7 bin 57 lira,

- Yabancı çalıştıran işveren veya işveren vekiline her bir yabancı için 8 bin 821 lira idari para cezası verilecek.

Yukarıda belirtilen fiillerin tekrarı halinde idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanıyor. Dahası, çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığı’na bildiriliyor. Kaçak yabancı çalıştıran işverenler, ayrıca yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderleri ile ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorunda. Cem Kılıç

http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/cem-kilic/yabanci-calistiran-isverenler-2841463/