1. Giriş
Yargı devletin temel fonksiyonlarından biridir ve bu yolla adalet dağıtımı, bir kamu hizmetidir. Kural olarak devlet, diğer kamu hizmetleri gibi adalet dağıtımı işini de karşılıksız olarak yapar. Ancak devletin yargı organları, kişilerin özel hukuka ilişkin çıkarları hakkında karar vereceklerinden, bu hizmetin görülmesi için yapılan harcamaların bir bölümünün bu hizmetten yararlananlar tarafından karşılanmasını, çağdaş sosyal hukuk devletinde genel olarak kabul edilmektedir. Yargılama nedeniyle ilgililerden istenilen paralar, bu hizmet için yapılan giderlerin tamamı değildir. Başka bir deyişle yargılama giderleri, yargılama faaliyetlerinin bedeli değil, sadece bir katılım payından ibarettir 1.
İşe iade davası açacak olan bir işçinin yargılama süreci nedeniyle harç, masraf ve vekalet ücreti giderleri olacaktır. Vekalet ücreti avukatlara ödenir, masraf yapılacak işlemin karşılığıdır.
Genel olarak yargı harçlarını davayı açan veya harca mevzu olan işlemin yapılmasını isteyen kişiler ödemekle yükümlüdür. Ancak herhangi bir istek olmaksızın resen yapılacak işlere ait harçlar, aksine hüküm yoksa lehine işlem yapılan kişilerden alınır 2.
2. İşe İade Davalarındaki Harç ve Masraflar
2.1. 2019 Yılında İş Mahkemelerinde Dava Masrafları Ne Kadardır?
İşten ayrılan ve işe iade davası açmayı düşünen bir kişi, ister avukatı aracılığıyla olsun isterse kendi başına davasını yürütsün ödeyeceği harç ve masraflarda bir farklılık olmayacaktır.
Harç eksik yatırılırsa ne olur? Muhakeme sırasında tespit olunan değerin, dava dilekçesinde bildirilen değerden fazla olduğu anlaşılırsa, yalnız o celse için muhakemeye devam olunur, takip eden celseye kadar noksan değer üzerinden peşin karar ve ilam harcı tamamlanmadıkça davaya devam olunmaz. HMK'nın 150. maddesinde gösterilen süre içinde dosyanın muameleye konulması, noksan harcın ödenmesine bağlıdır. Bir hükmün bozulmasını müteakip verilecek hükümlerden yeni bir hüküm gibi karar ve ilam harcı alınır ve bozulan hükümden evvelce alınmış olan karar ve ilam harcı, yeniden verilen hükme ait harçtan mahsup olunur 3.
2019 yılında uygulanacak maktu harçlara ilişkin Harçlar Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 82) 31.12.2018 tarih ve 30642 (3. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete'de yayınlanmıştır. Bu miktarlar her yıl yeniden değerleme oranında hesaplanarak tespit ve ilan edilir.
2.2. Harçlar
Harçlar makbuz karşılığında ödenir. Yargı harçları harca konu olan işlemleri yapan mahkeme veya daire tarafından alınır.
2.2.1. Başvuru Harcı
Başvuru harcı maktu bir harçtır. Davanın değeri kaç lira olursa başvuru harcı hep aynıdır. 492 sayılı Harçlar Kanunu'na ekli (1) sayılı tarifede yazılı maktu harçlar ilgili bulunduğu işlemin yapılmasından önce peşin olarak ödenir. İş mahkemelerine ödenecek başvurma harcının tutarı, her yılın başından itibaren geçerli olacak şekilde tespit edilen I sayılı Tarife'nin Yargı Harçları A) Mahkeme Harçları I- Başvurma Harcı 2. Asliye mahkemeleri satırında belirtilmektedir. Başvuru harcı 2019 yılı için 44,40 TL'dir.
Dava yanlış bir mahkemede açılmışsa bu mahkeme tarafından yetkisizlik ya da görevsizlik kararı verilir. Bu karar üzerine yetkili ya da görevli mahkemede yeniden dava açılırsa başvuru harcı ödenmez. Dava bir avukat aracılığıyla açılırsa ayrıca vekalet harcı da ödenir. 2019 yılında vekalet harcı 6,40 TL'dir.
2.2.2. Karar ve İlam Harcı (Peşin Harç)
Karar ve ilam harcı dava konusu yapılan şeyin niteliğine göre değişmektedir. Dava konusu parayla ölçülebiliyorsa nispi harç, parayla ölçülemiyorsa maktu harç alınır. İşe iade davaları tespit davası olduğu için karar ve ilam harcı maktu alınır.
Maktu karar ve ilam harcı peşin ödenir. İşe iade davası nedeniyle mahkemeye ödenecek karar ve ilam harcının tutarı, her yılın başından itibaren geçerli olacak şekilde tespit edilen I sayılı Tarife'nin Yargı Harçları A) Mahkeme Harçları III- Karar ve İlam Harcı 2. Maktu harç: a) satırında belirtilmektedir. Bu da 2019 yılı için 44,40 TL'dir.
İşçilik alacaklarından kaynaklanan davalarda ise peşin harç dava konusu alacağın ‰68,31'inin dörtte biridir. Ama en az 44,40 TL alınır.
Davadan feragat veya davayı kabul veya sulh, muhakemenin ilk celsesinde vuku bulursa, karar ve ilam harcının üçte biri (1/3), daha sonra olursa üçte ikisi (2/3) alınır 4.
2.2.3. Celse Harcı
Celse harcı; tarafların veya vekillerin, ertelenmesine (veya yapılmamış sayılmasına) neden oldukları duruşmaya ait harçtır.
İş mahkemesinde celse harcı, muhakeme tarafların talep ve muvafakatleri üzerine ertelenmişse taraflardan ve daha önce yapılması mümkün olan bir işlemin yapılmamış olmasından dolayı ertelenmişse, ertelemeye sebebiyet veren taraftan alınır. Kısaca, davayı sebepsiz yere uzatan taraftan alınır.
Vekil veya taraflara yüklenilen celse harcı müteakip iki celsede ödenmezse bir misli fazlasıyla alınır. Ödenmediği takdirde harcın bu miktar üzerinden tahsili için Maliyeye tezkere yazılmasına karar verilir.
İşe iade davası nedeniyle mahkemeye ödenecek celse harcının tutarı, her yılın başından itibaren geçerli olacak şekilde tespit edilen I sayılı Tarifenin Yargı Harçları A) Mahkeme Harçları II- Celse Harcı 2. Asliye mahkemeleri satırında belirtilmektedir. 2019 yılında 44,40 TL'den az olmamak üzere dava konusu miktarın ‰2,27'si kadardır.
2.3. Masraflar (Yargılama Gideri Avansı)
İş mahkemelerindeki yapılması zorunlu olan işlemlerin karşılığı olan ücretler, ilgilisinden masraf olarak alınır. Bunlara taraf masrafları da denilmektedir.
En önemli masraflar tebliğ ve posta giderleri masrafları, dosya gideri, bilirkişi ücreti, tanık gideri ve diğer giderlerden oluşur.
2019 yılında 2 tanık gösterilerek ikame edilen bir işe iade davasından 488,00 TL gider avansı, 10,10 TL de vekalet pulu masrafı olmaktadır. Tanık gider avansı (Mahkeme tarafından belirlenmekle birlikte ortalama 34 TL'dir), bilirkişi gider avansı (Mahkeme tarafından belirlenmekle birlikte ortalama 220 TL'dir), alınmakta bu kalemlere ilaveten dosya ücreti, tebligat gider avansı, diğer gider avansı adı altında da yaklaşık 190 TL daha masraf çıkmaktadır.
Masraf kalemlerinin hepsi ödenmeyebilir. Zira masraf kalemlerinin bir kısmı dava açanın talebine bağlıdır. Örneğin bilirkişi deliline dayanmıyorsanız, bu masraf ödenmeyecektir, tek tanık varsa tanık gider avansı bir kişi için yatırılacaktır.
Gider avansını biraz açarsak: Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 120. maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak hazırlanan Hukuk Muhakemeleri Kanunu Gider Avansı Tarifesi her yıl Resmî Gazete'de yayınlanır. Davacı, bu Tarife'de gösterilen gider avansını dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır. Gider avansı her türlü tebligat ve posta ücretleri, keşif giderleri, bilirkişi ve tanık ücretleri ile dosyanın bölge adliye mahkemeleri ve Yargıtay'a gidiş dönüş ücretleri gibi giderleri kapsar.
Davacı; taraf sayısının beş katı tutarında tebligat gideri, dava dilekçesinde tanık deliline dayanılmış ve tanık sayısı belirlenmiş ise tanık sayısınca tanık asgari ücreti ve tebligat gideri; tanık sayısı belirtilmemiş ise en az üç tanık asgari ücreti ve tebligat gideri, dava dilekçesinde bilirkişi deliline dayanılmış ise Bilirkişi Ücret Tarifesi'nde davanın açıldığı mahkeme için öngörülen bilirkişi ücreti, diğer iş ve işlemler için 60 TL toplamını avans olarak öder.
Bu miktarlar da 2019 yılında takribi 490,00 TL'ye tekabül etmektedir.
Gider avansının kullanılmayan kısmı hükmün kesinleşmesinden sonra davacıya iade edilir. Davacı tarafından hesap numarası bildirilmiş ise iade elektronik ortamda hesaba aktarmak suretiyle yapılır. Hesap numarası bildirilmemiş ise masrafı avanstan karşılanmak suretiyle PTT merkez ve işyerleri vasıtasıyla adreste ödemeli olarak gönderilir.
2.4. Vekalet Ücreti
Avukata, vekalet veren kişiye müvekkil adı verilmektedir. Avukat ile müvekkil arasında vekalet ücret sözleşmesi oluşur. Bu anlaşma sözlü ya da yazılı şekilde kurulur. Avukat ile müvekkili arasında ücret sözleşmesi yapılmasa bile avukat bu ücret tarifesine göre hak kazanır.
Ülkemizdeki hukuk sisteminde iş hukukuyla ilgili davalarda bu arada işe iade davalarında avukatla davayı takip zorunlu değildir. Ancak, dava açmak, davayı bir sisteme oturtmak, davayı hazırlamak ve usul ve ispat hukuku sınırları altında davayı neticelendirmek ve kararı infaz etmek bir uzmanlık işidir.
Avukatlık Kanunu'na göre avukat hem kendi müvekkilinden ve hem de karşı taraftan olmak üzere muhatapları farklı olan iki ayrı vekalet ücretine hak kazanır.
Kanun gereği karşı tarafa yükletilecek vekalet ücreti Türkiye Barolar Birliği'nce yayımlanarak yürürlüğe giren "Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi"ne göre hesaplanır.
Karşı vekalet ücreti Avukatlık Kanunu'nun 164. maddesinin 5. fıkrasında göre dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekalet ücretidir.
Avukatın kendi müvekkilinden alacağı vekalet ücreti taraflar arasında imza edilen sözleşmede yer alır. Sözleşme serbestisi ilkesi gereğince taraflar %10 ilâ %25 arasında bir ücret belirleyebilirler. Taraflar arasında yazılı bir sözleşmenin olmadığı yahut sözleşmenin ücret kısmının geçerli olmadığı belirlendiğinde avukatın emek ve mesaisine göre dava değerinin %10'u ilâ %25'i arasında bir vekâlet ücretine hükmedilir. Mahkemenin bu oranları aşan şekilde ya da %10'un altında vekâlet ücreti belirlemesi mümkün değildir.
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'nin 5. maddesinde yazılı olan "Hangi aşamada olursa olsun, dava ve icra takibini kabul eden avukat, Tarife hükümleri ile belirlenen ücretin tamamına hak kazanır" hükmü gereği sadece bir duruşmaya giren ya da sadece bir dilekçe veren avukat bile tüm vekalet ücretlerine hak kazanır.
Gerek kısmî dava gerekse belirsiz alacak ve tespit davasında mahkemece dava değerinin belirlenmesinden sonra davacı davasını belirlenmiş değere göre takip etmese dahi, yasal avukatlık ücreti, belirlenmiş dava değerine göre hesaplanır.
Anlaşmazlık, davanın konusuz kalması, feragat, kabul, sulh veya herhangi bir nedenle; ön inceleme tutanağı imzalanıncaya kadar giderilirse, Tarife hükümleriyle belirlenen ücretlerin yarısına, ön inceleme tutanağı imzalandıktan sonra giderilirse tamamına hükmolunur. Bu madde yargı mercileri tarafından hesaplanan akdi yani müvekkil ile avukat arasındaki avukatlık ücreti sözleşmelerinde uygulanmaz.
Davayı kaybeden taraf, karşı taraf avukatla temsil olunuyorsa 2.725 TL vekalet ücreti ödemekle yükümlü olur.
3. Sonuç
2019 yılında işe iade davası açmak isteyenlerin yaklaşık 500 TL civarında bir ödeme yapmaları gerekmektedir. Davanın ilerleyen aşamalarında başka masraflar da söz konusu (örneğin yeni bir bilirkişi), olabilir.
İşe iade davalarının harç, masraf ve vekalet ücreti başlıkları altında toplayabileceğimiz giderleri, 2019 yılında davanın aleyhte sonuçlanması durumunda yaklaşık 3.500 TL'yi bulabilmektedir. Ancak elde edilecek asgari 8 aylık ücret tutarındaki kazanç dikkate alındığında bu risk çok kere üstlenilmektedir. Hamit Tiryaki https://www.lebibyalkin.com.tr
Kaynakça
- 4857 sayılı İş Kanunu
- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
- Oğuz ATALAY, Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, İstanbul 2017
- Mikail YALÇIN, Hukuk Davaları, Ankara 2016
- Harçlar Kanunu Genel Tebliği (Seri No: 82)
__________________________________________
1 Oğuz ATALAY, Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, İstanbul 2017, s. 2385.
2 Mikail YALÇIN, Hukuk Davaları, Ankara 2016, s.32.
2 Mikail YALÇIN, age, s. 33.
3 Mikail YALÇIN, age, s. 34.
----------o----------
