6740 sayılı Kanunla 10.08.2016 tarihinde 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanununa eklenen madde gereğince; Türk vatandaşı veya mavi kartlı olup, 45 yaşının altındaki tüm 4-a ve 4-c kapsamındaki çalışanlar ve çalışmaya yeni başlayacaklar, otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemine (BES) dahil edilmişlerdi.
Otomatik katılımlı BES nedir?
Otomatik katılımlı BES, çalışanların çalışma döneminde sahip oldukları hayat standartlarını emeklilik döneminde de koruyabilmeleri amacıyla emekliliğe yönelik tasarrufu teşvik eden işyeri bazlı bir sistem. Otomatik katılımlı BES’te 45 yaşını doldurmamış, Sosyal Sigortalar Kurumu ile Emekli Sandığı’na bağlı mevcut çalışanlar ile yeni işe başlayanlar, çalıştıkları işyerleri aracılığıyla sisteme dahil oluyorlar.
5 ila 9 çalışanı bulunan işyerleri için kritik tarih
Kanunda getirilen düzenlemeye göre, otomatik katılımlı BES’e kademeli bir geçiş süreci söz konusu.
Yani, özel sektör çalışanları işyeri büyüklüğü dikkate alınarak sisteme dahil ediliyor. Bu kapsamda, çalışan sayısı beş ve üzerinde olan bir işverene bağlı olarak çalışanlar 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren sisteme dahil edilecekler. Bu sistemdeki son genişleme olacak.
Yeni yıldan itibaren 5 ve üzerinde çalışanı bulunan bütün özel sektör işyerleri kapsamda olacak.
BES’te işverenin sorumlulukları nelerdir?
Otomatik katılımlı BES’te çalışanların sisteme dahil edilmesi, esas olarak işverenlerin sorumluluğunda. 1 Ocak 2019 tarihi itibarıyla sisteme dahil olabilecek özellikte çalışanları olan işverenler bu yükümlülükleri yerine getirmek zorundalar. Bu açıdan, işverenin başlıca sorumlulukları, emeklilik şirketinin seçimi, fonların seçimi ve katkı payının kesilmesi şeklinde. İşveren, ilk olarak her işveren çalışanları adına bir emeklilik şirketi ile sözleşme yapmakla yükümlü. Bununla birlikte, işverenin sisteme giriş esnasında çalışandan faiz içeren veya içermeyen fon tercihini alması gerekiyor. Eğer, tercihte bulunmayan çalışanlar söz konusu ise işveren çalışanı için tercih yapabiliyor. Son olarak, işveren katkı payını çalışanın ücretinden kesip emeklilik şirketine aktarmakla da yükümlüdür.
Diğer taraftan, işveren ve emeklilik şirketinin anlaşması durumunda, şirket seçimi ve katkı payının kesilmesi hariç diğer yükümlülüklerin icrası işveren tarafından emeklilik şirketine bırakılabilir.
Sistemin ne gibi avantajları var?
Otomatik BES sisteminde çalışanlara önemli avantajlar sunuluyor. Buna göre çalışandan otomatik BES kapsamında kesilen katkı payına ilave yüzde 25 oranında devlet katkısı söz konusu.
Diğer yandan yalnızca otomatik BES’e olarak cayma hakkının kullanılmaması halinde 1.000 TL’lik ilave devlet katkısı da var. Diğer yandan emeklilik hakkının kullanılması halinde, otomatik bireysel emeklilik hesabında bulunan birikimini en az on yıl süreli bir yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih eden çalışana, birikiminin yüzde 5’i karşılığı ek devlet katkısı sağlanıyor. Dolayısıyla sistemden emekli olma hakkına kavuşan çalışanlar, en az 10 yıllık gelir sigortası sözleşmeleri de varsa yüzde 5’lik ilave devlet desteğine hak kazanıyor.
Katkı payı ne kadar?
Çalışanlardan her ay sigorta primine esas kazançlarının yüzde 3’ü kadar BES katkı payı kesiliyor. Bu rakam 2018 yılı için asgari ücret üzerinden 60,88 TL. Asgari ücretli çalışandan 2018 yılı için 60,88 TL katkı payı alınıyor. Bu rakam 2019 yılında asgari ücretteki artışla birlikte güncellenecek. Diğer yandan çalışanlara sağlanan devlet desteğindeki üst sınır 2018 yılı için yıllık 6.088 TL. 2019 yılında bu tutar da yeni asgari ücrete göre artacak.
Cayma hakkı nasıl kullanılıyor?
Otomatik katılımlı BES kapsamındaki çalışanların, işverenleri tarafından bireysel emeklilik sözleşmesinin başlatıldığı tarihten itibaren iki ay içerisinde cayma hakkı var. Konuya ilişkin son yasa değişikliği ile bu sürenin altı aya kadar çıkarılması söz konusu.
Şu ana kadar bu konuda bir düzenleme yapılmadı. Yani çalışanların hala iki ay içerisinde cayma haklarını kullanması gerekiyor.
Düzenleme hayata geçerse bu süre 6 aya kadar çıkartılabilecek. Bu sayede çalışanların sistemde biriken parayı görerek cayma hakkını daha az kullanılması hedefleniyor. Diğer yandan, cayma hakkını kullanan çalışanlardan yapılan kesintilerin, kayıp olmadan on gün içerisinde iade edilmesi gerekiyor. Dolayısıyla, çalışanın maddi kaybı olmuyor.
İdari para cezasına dikkat
İşverenin otomatik katılımlı BES kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından idari para cezası uygulanıyor.
Her bir ihlal için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından uygulanacak idari para cezası tutarı 100 Türk Lirası. Bununla birlikte, katkı payını zamanında emeklilik şirketine aktarmayan veya geç aktaran işverenler, çalışanın birikiminde oluşan parasal kayıptan da sorumlu tutuluyor. Cem Kılıç
http://www.milliyet.com.tr/yazarlar/cem-kilic/otomatik-katilimli-bes-genisliyor-2796407/
