Toplu işçi çıkarma halinde uyulması gereken kurallar ve usulün nasıl olması gerektiği pek fazla bilinmiyor ve dolayısıyla da hem işveren hem de işçi açısından mağduriyetler yaşanabiliyor. Özellikle ekonomik kriz dönemlerinde sıkça başvurulan toplu işçi çıkarma yönteminde dikkat edilmesi gereken birçok husus bulunuyor. İşte 10 soruda toplu işçi çıkarmada dikkat edilmesi gereken hususlar:

1- Toplu işçi çıkarma hangi hallerde mümkündür?
İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarma yoluna başvurabilir. Yapılacak toplu işçi çıkarma bildirimlerinde bu sebepler açık şekilde sonuçlarıyla birlikte belirtilmeli ve açıklanmalıdır.

2- Kaç işçi çıkartılması toplu işçi çıkarma sayılır? Kapsam nasıl belirlenir?
İşyerinde çalışan işçi sayısı:
a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,
işine son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. Dolayısıyla bir işyerindeki işten çıkarmaların toplu işçi çıkarma sayılması için en az 20 çalışanın bulunması gerekiyor.

​Yukarıda belirtilen çalışan işçi sayısı ile iş sözleşmesi feshedilen işçi sayılarının tespitinde; işverene tabi ve/veya işletme bünyesindeki toplam işçi sayılarının değil, toplu işçi çıkarımının yapıldığı her bir işyerinin münferiden değerlendirilmesi gerekir

Bununla birlikte; 4857 sayılı İş Kanununun 10. maddesi gereğince en çok 30 işgünü süren süreksiz işlerde istihdam edilen işçiler, Kanunun 15. maddesine göre deneme süresi içinde işten çıkarılanlar, Kanunun 25. maddesi gereğince haklı nedenle işten çıkarılanlar, tarafların anlaşmasıyla iş sözleşmesi sona erenler ve işçi tarafından iş sözleşmesinin sona erdirilmesinin toplu işçi çıkarımın kapsamında değerlendirilmemesi gerekir.

Ayrıca mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanmaz.

3- Toplu işçi çıkarma sayılması için işten çıkarmalar aynı tarihte mi yapılmalı?
Toplu işçi çıkarma sayılması için, bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde çalışanların işine son verilmesi gerekiyor. Dolayısıyla bir ay geçtikten sonra yapılan işten çıkarmalarda yukarıda belirttiğimiz işçi sayısı hesabı baştan yapılıyor.

4- Toplu işçi çıkarmak isteyen işveren durumu nereye bildirmek zorundadır?
İşveren toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcilerine ve Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirir.
İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde, işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne  bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür.

​5- Yapılacak bildirimde hangi bilgilere yer verilir?
Yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması gerekiyor.

6- Toplu işçi çıkarma bildirimi sonrasında bir müzakere gerçekleştirilir mi?
Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında görüşmeler gerçekleştirilir. Yapılacak bu görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir.

7- Toplu işçi çıkarma sonucunda fesih ne zaman gerçekleşir?
Toplu işçi çıkarma sonucunda yapılacak fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirmesinden otuz gün sonra hüküm doğurur.

8- İşveren toplu işçi çıkarmadan sonra yeniden işçi almak isterse ne yapmalı?
İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde işten çıkardığı işçilerden nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırmakla yükümlü.

9- Yukarıda belirtilen toplu işçi çıkarmaya ilişkin kurallara uymamanın yaptırımı nedir?
Toplu işten çıkarma hükümlerine aykırı davranarak işçi çıkaran işverene, işten çıkarılan her bir işçi için 2018 yılında 693 TL idari para cezası verilir.

10- Toplu işçi çıkarma halinde işçilerin hakları nelerdir?
İşveren toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümleri 4857 sayılı Kanunun iş akdinin feshinde usulü ve geçerli nedenle fesih kurallarını belirlediği iş güvencesine ilişkin 18, 19, 20 ve 21 inci madde hükümlerinin uygulanmasını engellemek amacıyla kullanamaz; aksi halde işçi bu maddelere göre dava açabilir.

İşveren toplu işten çıkarma yapması halinde, çıkarılan işçilere ihbar öneli vermek veya ihbar tazminatı ödemek ayrıca gerekli şartları taşıyorsa kıdem tazminatını da vermek zorundadır. Ayrıca kıdem ve ihbar tazminatının yanında işçi diğer hak kazanmış olduğu işçilik alacaklarını da zamanaşımı süresi içerisinde işverenden isteyebilecektir. 

Bununla birlikte işçi feshin geçersiz sebebe dayandığını belirterek veya işverenin kanunda sayılan şartlara uymadan toplu işçi çıkarma gerçekleştirdiğini belirterek fesih bildirimin kendisine tebliğinden itibaren 1 ay içerisinde işe iade davası açabilecektir. Mehmet Bulut

http://www.sadettinorhan.net/29_10_2018_makale.html