Kısmi süreli iş sözleşmesine istinaden çalıştırılan sigortalıların prim gün sayılarının ne şekilde hesaplanacağı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 101. maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında açıklanmıştır. Peki, kısmi süreli çalışanların sigorta primleri nasıl hesaplanır?
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANIN YASAL HAKLARI
Kısmi süreli çalışmalarda işçinin yasal hakları bakımından tam süreli çalışma ile orantılı uygulamalar yapılacak, bunun ötesinde yasa ve iş sözleşmesi ile sağlanmış haklar yalnız kısmi süreli çalışma gerekçesi ile ortadan kaldırılamayacaktır. Kısmi süreli çalışan işçilerin sigorta bildirimleri çalıştıkları saatlerin güne çevrilmesi sonucunda oluşan prim günleri esas alınarak yapılacaktır. Bu hesaplama her bir 7,5 saatlik çalışma 1 gün olarak kabul edilerek, gün kesirleri tam gün alınarak yapılacaktır.
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMADAN KİMLER FAYDALANACAK?
10.02.2016 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 6663 Sayılı Kanun'un 21. maddesiyle, 4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesine eklenen fıkralar ile; analık izni ve yarı zamanlı çalışma sonrasında, çocuğun mecburi ilköğretim çağına gelmesine kadar ebeveynlere kısmi süreli çalışma hakkı verilmiş ve bu uygulamaya ilişkin usul ve esasların Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
8 Kasım 2016 tarihli ve 29882 sayılı Resmi Gazete'de söz konusu Yönetmelik yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik ile doğum ya da evlat edinilmesi sonrası işçinin kısmi süreli çalışma yapabileceği işler ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
Buna göre; 6663 Sayılı Kanun'un 21. maddesiyle, 4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesine eklenen fıkralar ile; analık izni, çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin veya 6 aya kadar ücretsiz izin sonrasında, çocuğun mecburi ilköğretim çağına gelmesine kadar ebeveynlere kısmi süreli çalışma hakkı verilmiştir.
Ebeveynlerden biri, çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecektir.
Bu talep, işveren tarafından karşılanacak ve geçerli fesih nedeni sayılmayacaktır. Ayrıca, kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere tam zamanlı çalışmaya dönebilecektir. Diğer taraftan, kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam zamanlı çalışmaya başlaması durumunda yerine işe alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir.
Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamayacaktır. Bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren bu haktan faydalanabilecektir.
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMADA ÜCRET
İş Kanunu'nun 13. maddesinde yer alan “Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmi süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz” hükmü gereğince, kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçinin ücreti ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süre ile orantılı olarak ödenmesi gerekmektedir.
Çalışılan haftalık süre dışında kısmi süreli iş sözleşmesi ile tam süreli iş sözleşmesi arasında fark yoktur.
Kısmi süreli iş sözleşmelerinde işçinin alacağı ücretin şekli ve miktarı taraflarca serbestçe kararlaştırılabilecektir. Bununla birlikte ödenecek ücret asgari ücretin altında olamayacaktır. Aylık asgari ücretin 30 güne bölünmesiyle günlük asgari ücret, günlük asgari ücretin 7,5 saat olan normal günlük çalışma süresine bölünmesiyle de saatlik asgari ücret hesaplanarak, akdedilen sözleşme gereği işçinin alacağı ücret bulunacaktır.
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLARIN SİGORTA PRİMLERİ NASIL HESAPLANIYOR?
Kısmi süreli iş sözleşmesine istinaden çalıştırılan sigortalıların prim gün sayılarının ne şekilde hesaplanacağı Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 101. maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında açıklanmıştır.
Yönetmelikte yer alan hükümlere göre iş sözleşmesi saat ücreti karşılığı yapılmış ise sigortalının ay içindeki prim gün sayısı,
– 4857 sayılı İş Kanununa istinaden çalışan bir sigortalı için ay içindeki toplam çalışma süresi (çalıştığı toplam saat) bulunarak 7,5'e bölünmek suretiyle,
– 854 sayılı Deniz İş Kanunu veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna istinaden çalışan bir sigortalı için ay içindeki toplam çalışma süresi bulunarak 8'e bölünmek suretiyle, hesaplanmaktadır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 7,5 saatin veya 8 saatin altındaki çalışmalar ise 1 güne tamamlanmaktadır.
Örneğin, İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı bir işyerinde Cumartesi Pazar günleri hariç olmak üzere günde 2 saat çalışmak üzere imzalanmış kısmi süreli iş sözleşmesine istinaden, sigortalının;
– 2018/Eylül ayı içinde toplam 46 saat çalışmış olması halinde, prim gün sayısı
46 / 7,5 = 6,13 = 7 gün
– 2018/Ekim ayı içinde toplam 40 saat çalışmış olması halinde, prim gün sayısı
40 / 7,5 = 5,33 = 6 gün olacaktır.
İş Kanunu veya Basın İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı bir iş yerinde Cumartesi Pazar günleri hariç olmak üzere günde 1 saat çalışmak üzere imzalanmış kısmi süreli iş sözleşmesine istinaden, sigortalının;
– 2018/Eylül ayı içinde toplam 23 saat çalışmış olması halinde prim gün sayısı
23 / 8 = 2,87 = 3 gün
– 2018/Ekim ayı içinde toplam 20 saat çalışmış olması halinde prim gün sayısı
20 / 8 = 2.50 = 3 gün olacaktır.
Kısmi süreli çalışan sigortalıların prim ödeme gün sayıları kadar eksik gün sayılarının ne şekilde hesaplanacağı da zaman zaman tereddüt konusu olabilmektedir. Hatta eksik gün sayısının hatalı hesaplanmasından dolayı eksik gün bildirimleri kabul edilmeyip idari para cezası ile de karşı karşıya kalınabilmektedir.
Eksik gün sayısı, kısmi süreli çalışan sigortalıların prim gün sayısı bulunduktan sonra ayın çektiği gün sayısından prim gün sayısı çıkarılarak bulunmaktadır.
Örneğin; kısmi süreli iş sözleşmesine istinaden
-2018/Ekim ayındaki prim gün sayısı 7 gün olan bir sigortalı için Ekim ayının 31 gün çekmesi nedeniyle eksik gün sayısı 31 – 7 = 24 gün,
-2018 Şubat ayındaki prim gün sayısı 6 gün olan bir sigortalı içim Şubat ayının 28 gün çekmesi nedeniyle eksik gün sayısı 28 – 6 = 22 gün olacaktır.
