Maliye’nin başlattığı izaha davet ve hasılat tespiti denetimleri başarılı ama yeterli değil. Vergiye tabi işlem yapan ciddi sayıda kayıtsız kişiler de bulunuyor. Kayıtsız olanlarını tespit edilip vergi mükellefi olarak kayıt altına alınması gerekiyor. Vergi verenlerin vergi vermeyenlere karşı korunması için radikal tedbirler alınmalı. Özellikle, bankalardan nakit para çekme işlemlerine sınır getirilmesi ve nakit harcamaların denetlenmesi gerekiyor.
Vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce, vergi kaybına sebep veren emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış “yapay zekâ” destekli ön tespitler hakkında, mükellefler izaha davet edilebilir. Bunun için tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamış olması şarttır.
Yasal düzenleme
İzaha davet: Hatırlanacağı üzere, 9/8/2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 6728 sayılı Kanun’un 22 nci maddesiyle, Vergi Usul Kanunu’nun mülga 370 nci maddesi, “İzaha davet” başlığı altında yeniden düzenlenmiş ve bu kapsamda haklarında henüz vergi incelemesine başlanılmamış veya takdir komisyonuna sevk edilmemiş mükellefler için izaha davet müessesesi getirilmişti.
Daha sonra, 25/7/2017 tarihli ve 30134 sayılı Resmi Gazete’de “izaha davet” müessesesine ilişkin 482 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği yayımlanmıştır. Buna göre; izaha davetin kapsamı ve şekli, ön tespitin niteliği, izaha daveti yapacak ve yapılan izahı değerlendirecek merciler, davet yapılacaklar, yapılan izahta kullanılacak bilgi ve belgeler ile uygulamaya ilişkin diğer usul ve esaslar belirlenmiştir.
Hasılat tespiti: 2/8/2024 tarih ve 32620 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, Vergi Kanunları İle Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair 7524 Sayılı Kanun’un 3.maddesdiyle aşağıdaki düzenleme yapılarak, 1/1/2025 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunuyor. Buna göre; ticari ve mesleki kazançlarda günlük hasılat tespiti ve gelir vergisi matrahının belirlenmesi” başlığıyla yeniden düzenlenerek, mükellefler nezdinde yapılacak yoklamalar neticesinde tespit edilen günlük hasılat tutarlarının ortalaması alınarak mükelleflerin aylık ve yıllık hasılat tutarları tespit edilecektir.
Bu şekilde tespit edilen hasılat tutarları ile mükelleflerin faaliyette bulundukları döneme ilişkin beyan ettikleri hasılat tutarları karşılaştırılacak ve karşılaştırma sonucu bulunan farkın %20’den fazla olması durumunda mükellefler, Vergi Usul Kanununda yer alan “izaha davet müessesesi” kapsamında izaha davet edilecektir. Bu düzenleme, kurumlar vergisi mükellefleri hakkında da uygulanacaktır.
İzaha davet müessesesi nedir?
İzaha davet müessesesi, verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış “ön tespitlerle” ilgili olarak aynı merciler tarafından mükelleflerden açıklama talep edilmesidir. Bu müessese, yapılan değerlendirmeler sonucunda vergi ziyaına sebebiyet vermediği anlaşılan mükelleflerin konuyla ilgili vergi incelemesine veya takdire sevk edilmesini önlemekte, vergi ziyaına sebebiyet verildiği durumlarda ise;
-İzahın yapıldığı tarihten itibaren “15 gün” içerisinde, hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi,
-Eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi,
-Ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla (izah zammı) aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezasının ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilecektir. Diğer bir ifadeyle vergi ziyaı cezası %80 indirimli olarak ödenebilecektir.
Hasılat tespiti nedir?
27/9/2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Gelir Vergisi Tebliği (Seri No:326) ile 1/1/2025 tarihinde uygulanmak üzere aşağıdaki açıklamalar yapılmış bulunuyor. Buna göre; Kurumlar vergisi mükellefleri dahil, ticari veya serbest meslek faaliyetleri yönünden mükellefiyeti olanların, günlük hasılat tutarları, bir ayda 3’ten, bir takvim yılında ise 12’den az olmamak kaydıyla yapılacak yoklamalarla tespit edilebilecek.
Yoklama yapılan aylara ilişkin aylık tutarların toplamı, tespit yapılan ay sayısına bölünerek “aylık ortalama hasılat” hesaplanacak. Aylık ortalama hasılat da ilgili yılda faaliyette bulunulan ay sayısıyla çarpılarak mükelleflerin ilgili takvim yılı hasılat tutarları belirlenmiş olacak.
Yoklamalar sonucu, belirlenen hasılat tutarları mükelleflerin beyan ettikleriyle kıyaslanacak. Aradaki farkın yüzde 20’den fazla olması durumunda mükellefler izaha davet edilecek. Yoklama yapılacak mükellefleri belirlemek için risk analizleri gerçekleştirilecek. Ortaya çıkacak sonuçlar, sistem kayıtları, beyan edilen gelir ile yapılan harcamalar arasında uyumsuzluk bulunması gibi kriterler dikkate alınarak belirlenecek.
Bu kapsamda özellikle; restoran işletmecileri, kuyumcular, güzellik salonu işletenler, plastik, rekonstrüktif ve estetik cerrahi alanında hekimlik faaliyetinde bulunanlar, kuaförler, turizm amaçlı su sporları faaliyeti gerçekleştirenler, plaj işletmecileri, diş hekimleri, motorlu kara taşıtlarının periyodik bakımını yapanlar dahil çeşitli hizmetlerle iştigal eden mükelleflere yönelik “yapay zekâ” hasılat tespitlerinin öncellikli olacağı bilinmelidir.
Uygulama doğru ancak yeterli değil
Bilindiği gibi iki türlü vergi kaçırılmaktadır. Birincisi, vergi dairesine hiç kaydı olmayanlar tarafından, ikincisi ise vergi dairesine kayıtlı olduğu halde vergi kaçıran mükellefler tarafından vergi kaçırılmaktadır. Elbette her geçen gün vergi kanunlarında çeşitli düzenlemeler yapılmakta ancak, gelinen noktada çok başarılı olduğumuz söylenemez.
Siyaseten uygulamaya konulamayan köklü çözümler yapılmadıkça, vergi uygulamasında beklenen adalet tesis edilmedikçe, Maliye Bakanlığı’na bağlı üstün gayretle çalışan vergi müfettişlerinin çabası yeterli olamayacaktır. Gerek izaha davet gerekse hasılat tespiti uygulaması, daha ziyade vergi dairesine kayıtlı mükellefler üzerinden yürütülmektedir.
Oysa, vergiye tabi işlem yapan ciddi sayıda kayıtsız kişiler de söz konusu. Önemli olan, kayıtsız olanları tespit edip vergi mükellefi olarak kayıt altına alınmasıdır. Önerimiz; bankalardan nakit para çekme işlemlerine sınır getirilmesi ve nakit harcamaların denetlenmesi gibi bazı radikal tedbirlerin alınması, vergi verenlerin vergi vermeyenlere karşı korunması zamanı gelmiştir.
Bilindiği gibi, bazı sektörlerde işverenlerin yıllık ödediği vergi, yanında çalışan bir işçinin ödediği vergi kadar bile değil. Sayın Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, geçen hafta bir televizyon programında; hasılat tespiti kapsamında “bu yıl kapısı çalınmadık kimse kalmayacak” demişti. Temennimiz, kayıtlı/kayıtsız herkesin kapısı çalınsın. Ancak, görevini eksiksiz yerine getirmiş mükellefe de ayrıcalık tanınsın, bir mükafat verilsin.
Talha APAK YMM
https://www.dunya.com/kose-yazisi/maliye-izaha-davet-ve-hasilat-tespitine-basladi/764140
